مارهای زهرپاش

شـاید کمتر کسی را بتوانید بیابید که از مارها هراس نداشته باشد. زیرا زهر مارها بیشتر از هـر مـاده دیـگـری کـشـنده به نظر می رسد. اما این قضیه صورت کلی ندارد و در مورد همه مارها صدق نمی کند. به این معنی که تعداد زیادی از مارها دارای زهر نیستند. حتی مارهای زهردار هم ، چـه در نـوع زهـر و چـه در نـحـوه اسـتـفـاده از آن با یکدیگر تفاوت دارند.
برای نمونه مارهای کـبـرای زهـرپاش که حدود یک تا دو متر طول دارند و در آفریقا زندگی می کنند، همانند سایر مـارهـای کـبرا چنبره می زنند و خود را راست می کنند. اما برای استفاده از زهر خود، به کمک دندان هـای زهـردارشـان ابر نازکی از قطرات ریز زهر را به سوی مهاجم می پاشند. شعاع پرتاب چنین گلوله های زهرآگینی به ۵/۲ متر می رسد.
این مار عجیب و غریب در حقیقت به هنگام زهرپاشی ، تمام سعی خود را به کار می بندد تا چشمان مـهـاجم را مورد هدف قرار دهد. جالب این که حتی در مورد انسان هم این زهرپاشی خطرناک است و اگـر به سرعت ، چشم شست و شو نشود می تواند موجب نابودی انسان گردد. جالب تر آن که مار کبرای زهرپاش تنها به این روش اکتفا نمی کند و از این حالت فقط برای دفاع استفاده می کـنـد. در حـالی کـه هـنـگام حمله به طعمه های خود از دندان های زهرآگین استفاده می کند و زهر را مستقیما به بدن جانور وارد می کند.
سـم مـارهـا را مـی تـوان از نـظـر نـوع تـاءثـیـر آن هـارا بـه دو دسـتـه کـلی تـقـسـیـم کـرد. اول زهـرهایی که باعث اختلال در دستگاه گردش خون جانوران می شوند و دوم زهرهایی که به محض ورود به بدنِ طعمه ، دستگاه عصبی را از کار می اندازند.
دسـتـه اول مـوجـب مـتـلاشـی شـدن و تجزیه شدن خون ، رگ ها و حتی سایر بافت های بدن می شـونـد. در حـالی کـه زهـرهـای اعـصاب ، بافت عضلانی و دستگاه تنفّسی و قلب را از کار می انـدازنـد. جالب این که در بسیاری از مارها هر دو نوع سم یافت می شود، که حتی درصد مخلوط آن هـا نـیـز بـا هـم تـفـاوت دارد. جـالب تـر آن کـه زهـر بـرخـی از مـارهـا، مـخـلوطـی از زهرهای گـونـاگـون اسـت کـه بـاعث تعجب جانورشناسان می گردد و آنان را برای تهیه پادزهر دچار مشکل می کند. شـاید کمتر کسی را بتوانید بیابید که از مارها هراس نداشته باشد. زیرا زهر مارها بیشتر از هـر مـاده دیـگـری کـشـنده به نظر می رسد. اما این قضیه صورت کلی ندارد و در مورد همه مارها صدق نمی کند. به این معنی که تعداد زیادی از مارها دارای زهر نیستند.
حتی مارهای زهردار هم ، چـه در نـوع زهـر و چـه در نـحـوه اسـتـفـاده از آن با یکدیگر تفاوت دارند. برای نمونه مارهای کـبـرای زهـرپاش که حدود یک تا دو متر طول دارند و در آفریقا زندگی می کنند، همانند سایر مـارهـای کـبرا چنبره می زنند و خود را راست می کنند. اما برای استفاده از زهر خود، به کمک دندان هـای زهـردارشـان ابر نازکی از قطرات ریز زهر را به سوی مهاجم می پاشند. شعاع پرتاب چنین گلوله های زهرآگینی به ۵/۲ متر می رسد. این مار عجیب و غریب در حقیقت به هنگام زهرپاشی ، تمام سعی خود را به کار می بندد تا چشمان مـهـاجم را مورد هدف قرار دهد. جالب این که حتی در مورد انسان هم این زهرپاشی خطرناک است و اگـر به سرعت ، چشم شست و شو نشود می تواند موجب نابودی انسان گردد. جالب تر آن که مار کبرای زهرپاش تنها به این روش اکتفا نمی کند و از این حالت فقط برای دفاع استفاده می کـنـد. در حـالی کـه هـنـگام حمله به طعمه های خود از دندان های زهرآگین استفاده می کند و زهر را مستقیما به بدن جانور وارد می کند.
سـم مـارهـا را مـی تـوان از نـظـر نـوع تـاءثـیـر آن هـارا بـه دو دسـتـه کـلی تـقـسـیـم کـرد. اول زهـرهایی که باعث اختلال در دستگاه گردش خون جانوران می شوند و دوم زهرهایی که به محض ورود به بدنِ طعمه ، دستگاه عصبی را از کار می اندازند. دسـتـه اول مـوجـب مـتـلاشـی شـدن و تجزیه شدن خون ، رگ ها و حتی سایر بافت های بدن می شـونـد.
در حـالی کـه زهـرهـای اعـصاب ، بافت عضلانی و دستگاه تنفّسی و قلب را از کار می انـدازنـد. جالب این که در بسیاری از مارها هر دو نوع سم یافت می شود، که حتی درصد مخلوط آن هـا نـیـز بـا هـم تـفـاوت دارد. جـالب تـر آن کـه زهـر بـرخـی از مـارهـا، مـخـلوطـی از زهرهای گـونـاگـون اسـت کـه بـاعث تعجب جانورشناسان می گردد و آنان را برای تهیه پادزهر دچار مشکل می کند.

دکتر مهرداد حلوائی
http://iranpest.blogfa.com