استرس چیست ؟

واكنش بدن ما نسبت به استرسها با ترشح برخی مواد شیمیائی بنام هورمونها انجام میشود وحالتی تحت عنوان جنگ و گریز ! را پدید می آورد. اصلیترین هورمونهائی كه این حالت را بوجود می آورند عبارتند از آدرنالین و كورتیزول .اینها توسط غده های فوق كلیوی و بر اثر دریافت سیگنالهائی از هیپوتالاموس مغز ، ترشح شده و پاسخ های خاصی را در بدن بر می انگیزند.در حقیقت پاسخ دفاعی یك مرغ در حمایت از جوجه هایش و یا فرار از مقابل یك شیر درنده توسط سایر حیوانات نیز با همین هورمون ها ایجاد میشوند.
طول عمر آدرنالین كوتاه بوده و در حقیقت برافروختگی های ناگهانی در اثر خشم ، گلگون شدن چهره بدنبال استرس شدید و ... ناشی از ترشح همین هورمون است.طول عمر كورتیزول بیشتر بوده وباعث اثرات طولانیتر و مزمن تری در فرد می گردد.ترشح تدریجی و طولانی كورتیزول باعث تخلیه ی انرژی ، كاهش فایده بخشی سیستم ایمنی ، كاهش تمركز حواس ،‌و حتی چاقی میگردد. هر فردی بنوعی درگیر استرس میشود و میتوان گفت همه ی ما بگونه ای در معرض استرس های مختلف هستیم اما نكته ی جالب اینجاست كه برخورد افراد مختلف با استرس و كنار آمدن با شرایط در اشخاص مختلف متفاوت است.
علائم استرس :
در فاز حاد و اولیه ی استرس افزایش ضربان قلب و تنفس پدید می آید، و بدنبال آن فشار خون بالا میرود.در برخی افراد علائمی از قبیل تعریق ، لرزش ، اختلال در گفتار و حتی لرزش كلامی نیز بوجود می آید.
در فاز مزمن و طول كشیده تر استرس ممكنست علائم خطیرتر و بدتری تظاهر كنند . استرس میتواند بسیاری از سیستم های بدن را درگیر كند و موجب ایجاد اضطراب ، افسردگی ، و رفتارهای خاص دیگری شود.بسیاری از سردردها ، مشكلات معده ، طپش قلب ها ، دردهای قفسه سینه ، و حتی مشكلات پوستی ! بهمین خاطر پدید می آیند.سیستم ایمنی در این موارد ضعیف شده و باعث افزایش شیوع عفونت های مختلف در بدن فرد میشود.اختلالات تغذیه ای ، بیماری های قلبی ، زخم های سیستم گوارش و بسیاری از مشكلات ارگانیك دیگر در این بیماران بطور شایعی دیده میشود.
روش های مختلف ارتباط با سایرین :
سه نوع ارتباط با سایرین در افراد مختلف وجود دارد :منفعل ، تهاجمی ، و مدعی .همه ی ما در شرایط مختلف هر سه نوع این رفتارها را از خود بروز میدهیم.اما بهتر اینست كه یاد بگیریم چگونه بیشتر مدعی باشیم ! در ارتباط های منفعل فرد سعی میكند از اظهار عقیده و نظرات ، بیان عواطف و احساسات ، و خواسته هایش خودداری كند.فكر میكند كه صحبت كردنش چندان مطلوب نیست و تفكراتش خریداران چندانی ندارد ، خصوصا اگر با افرادی طرف باشد كه از جهاتی بالاتر از او هستند.این فرم تفكر باعث میشود كه شخص كنترلی بر موقعیتش نداشته باشد. در ارتباط های تهاجمی ، شما مصرانه و صادقانه از افكار ، احساسات وخواسته هایتان به دفاع می كنید ، ( البته به قیمت نشنیدن افكار دیگران ! ) و بر آنها پا فشاری مینمائید. در این حالت شما خشن و نهیب زن ، مصر و پایبند و حتی شاید گستاخ میشوید.این گونه رفتار باعث آسیب رساندن به روحیه ی دیگران و ناراحتی درونی آنها شده و واكنش منفی آنان باعث ایجاد استرس و اضطراب می گردد. در رفتار های مدعی گونه شما بر اعتقادات ، احساسات و خواسته هایتان پافشاری میكنید اما به طرزی معقول و منطقی ، همراه با دلیل و استدلال . در بسیاری از موارد این گونه رفتار و ارتباط پاسخی مناسب تر میدهد و تاثیر بیشتری در پیشبرد اهداف شما خواهد داشت.
دوری از افكار تحریك كننده :
گرچه بسیاری از این افكار اساسی و ضروری هستند اما وقتی تشدید میشوند و یا غلط تفسیر میگردند مخرب و آسیب رسان خواهند بود. برای مثال اطلاعاتی كه یك عكس رادیوگرافیكی در بیمار مبتلا به سانحه ی تصادف به ما میدهد بسیار مهم است ولی تفسیر های نا صحیح و پیش بینی های غلطی كه میتواند در مورد این كار ضروری انجام شود ، باعث ایجاد استرس بسیار زیاد و اضطراب شدید در فرد شود.بهمین خاطر سعی كنید از تفسیر های نا آگاهانه دوری گزینید و حقایق را آنگونه كه هستند بپذیرید ، سپس برای حل مشكل احتمالی راه چاره ای بیندیشید.بدون اینكه درگیر احساسات و عواطف شدید و تنش زا شوید.در بسیاری از موارد احساساتی عمل كردن بدون دخالت فكر و منطق ،باعث ایجاد مشكلات بیشتر شده و گره كار را كورتر میكند.میتوانید بطور جداگانه تفسیر های مثبت و منفی را نوشته ، بر اساس هر یك از آنها تصمیماتی اتخاذ كنید تا در صورت لزوم امكان واكنش منطقی و اصولی تر برای شما باشد.
یك راه برای كاهش استرس ها !
توقف فكر یا فكر نكردن راهیست برای تمركز حواس و دوری از افكار نا مطلوب و تنش زا .وقتی بطور مكرر این كار در مورد افكار نامطلوب انجام می شود، دوری از اینگونه تفكرات ساده تر خواهد شد.حتی بگونه ای خواهد شد كه انگار هیچ اتفاقی نیفتاده است !و بدین ترتیب فراموش كردن آن بسادگی امكان پذیر است. سپس در زمانهای مناسبی كه آرام تر و راحت تر هستید آن مسئله را مجددا برای خود مطرح كنید ، چشمهایتان را ببندید و سعی كنید تمام افكارتان را روی آن متمركز نمائید.حالا راه های مختلف برطرف كردن و حل این استرس را بررسی كنید.سعی كنید فقط به افكاری اجازه بروز دهید كه در حل این معضل به شما كمك می كنند.در یك لحظه به حل بیشتر از یك موضوع پر استرس و رنج آور فكر نكنید. برای فكر كردن در مورد این موضوع زمان خاصی در نظر بگیرید و با تمام شدن آن زمان ، فایل این استرس را بطور موقت در ذهن خود ببندید و فكر كردن در مورد آن را به زمان دیگری موكول كنید ، بدین ترتیب ذهن شما یاد میگیرد كه در زمانهای خاص براحتی افكار تنش زا را كنار بگذارد.حتی برای بیان اتمام زمان میتوانید با دست خود ( بالا و پائین آوردن آن یا حركت كات كردن و ... ) نیز علامت شروع یا پایان را انجام دهید . جمله ایكه من در اینگونه شرایط برای خودم بعنوان شعار اصلی برگزیده ام اینست كه سعی كن در یك لحظه در یك جبهه بجنگی و سایر جبهه ها را آرام نگه دار، چرا كه جنگیدن در جهات مختلف و در آن واحد بسیار مشكل آفرین تر و مخاطره آمیز تر از یك جبهه است.برای تمرین كردن جهت قطع افكار مختلف میتوانید روش دیگری را نیز امتحان كنید : بدین صورت كه روی یك نوار ضبط صوت با صدای خودتان به فواصل كاهش یابنده مثلا بترتیب ۳ ، ۲ و یك دقیقه ای كلمه ی بسه یا استوپ را بصورت محكم و با لحن تحكم آمیز بگوئید و در زمانی كه قرار است روی یك موضوع تنش آفرین فكر كنید ، آن ضبط صوت حاوی نوار را روشن كنید. با شنیدن اولین بس است !یا استوپ دیگر به فكر كردن ادامه ندهید . سپس بعد از سی ثانیه توقف ، مجددا شروع به تفكر كنید و باز هم بهمین ترتیب با شنیدن صدای استوپ قطع كنید.این روش بسیار ساده میتواند شما را برای كاهش افكار متفاوت و تنش زا در آن واحد و حل آنها در زمان های مناسب دیگر كمك كند.این روش را بارها و بارها تكرار كنید و بمرور سعی كنید بجای استفاده از ضبط صوت ، صدائی از درون خود و بطوریكه فقط خودتان بشنوید ، را جایگزین آن نمائید.و در دفعات بعدی میتوانید فقط تصویر كلمه ی استوپ را در ذهن بیاورید !در این زمان دیگر شما قادر خواهید بود بطور مناسبی زمان و میزان فكر كردن به مسائل مختلف را در ذهن خود مدیریت كنید و از پراكندگی فكر ، همچنین نفوذ افكار مخرب و مغشوش كننده ی ذهن ، و تنش های ناشی از آن جلوگیری كنید . اینكه در چه زمانی ، به چه موضوعی فكر كنیم و در چه مواقعی به كدام افكار توجه نكنیم ، خود كلید حل بسیاری از استرس ها، اضطراب ها و مشكلات روحی است .
یاد بگیریم كه ...
یكی از علل ایجاد استرس ، متعهد كردن بیش از حد خود است .بسیاری از ما بلد نیستیم كه در مواقع لزوم كلمه ی نه را بكار بریم ! بهمین خاطر اغلب بیش از حد توانمان نسبت به دیگران متعهد میشویم . باید به خودمان یاد دهیم كه در مواقعی كه ضرورت ندارد از میتوانیم پاسخ منفی هم بدهیم ! همه چیز ارزش آن را ندارد كه وقت ما را بگیرد.
تمركز ...
در یك زمان بیش از یك كار مهم را انجام ندهید ، چرا كه وقتی سعی میكنید بیش از یك كار را در آن واحد به انجام برسانید ، معمولا هر كار زمان بیشتری را خواهد برد و نیز در اغلب موارد كیفیت آن كمتر خواهد شد. البته در مواردی خاص میتوان دو كار را با هم انجام داد اما حتی در اینگونه موارد هم اگر مشاهده كردید كه كاهش دقت یا فایده بخشی آن كار كمتر از حد مورد نیاز است و یا استرس بیش از حدی برایتان ایجاد می كند ، تمركزتان را بر روی كار اصلی قرار دهید و كار درجه دو را بعدا در شرایط مناسب تری دنبال نمائید.
دقت ...
سعی كنید ، در جائی آرام ، با تمركز حواس و حد اكثر دقت به مسائل مهم فكر كنید . شلوغی محیط و از هم گسیختگی فكر باعث خواهد شد كه نتوانید از وقتی كه برای فكر كردن و تصمیم گیری صحیح اختصاص داده اید استفاده كاملی ببرید. در صورت لزوم از سایرین خواهش كنید كه شما را كمی تنها بگذارند.میتوانید در این مدت از كسی كمك بگیرید تا كارهای شما را انجام دهد. زمانی را برای تفریح و شادی در نظر بگیرید. وقتی تمام ثانیه هایتان را برای كارهای مختلف اختصاص میدهید ، ممكنست از خود غافل شوید و ناخود آگاه زمانی را برای خود در نظر نگیرید ! نتیجه ی این مسئله كاهش اثر بخشی و موفقیت واقعی شما خواهد بود.