فرانکشتاینی در لباس مبدل

● آیا محصولات تغییریافته ژنتیكی خوب است؟
۱-شاخص ترین كاربردهای دست ورزی ژنتیكی، كاهش مشكلات بخش كشاورزی خواهد بود؛ بخشی كه ۳۸ درصد خشكی ها را دربر می گیرد و زیستگاه و زیست بوم ها طبیعی را اشغال می كند. غلات اصلاح ژنتیكی شده می توانند به صورت كارآمدتر تولید شده به نحوی كه بخشی از این زمین ها به صاحب اصلی آن كه طبیعت است، بازگرداند.
۲- مهندسی ژنتیك در نظر كشاورزان ارگانیك غیرقابل قبول است فقط به خاطر اینكه دستاوردهای آن از آزمایشگاه بیرون می آید. به طور مثال «چارلز مارگولیس» سخنگوی صلح سبز شاخه آمریكا می گوید: «ما فكر می كنیم Enviropig فرانكشتاینی در لباس مبدل است.»
مجله نیوزویك در شماره ۲۰ مارس ۲۰۰۶ خود مطلبی درباره ارزش محصولات تغییریافته ژنتیكی یا Genetically Modified كه به اختصار GM خوانده می شوند، چاپ كرده است. گرچه مطالب بخشی از این مقاله درباره یك پروژه مهندسی ژنتیك بر روی خوك است كه در كشورهای اسلامی مصرف خوراكی ندارد، ولی كلیت مقاله برای روشن شدن ذهن خوانندگان مفید است.
مزرعه پرورش خوك بسیار كثیف است، بوی بد حیوانات در فضا مشمئز كننده است. این حیوانات محیط زیست را هم به مخاطره می اندازند. كود حاصل از خوك ها دارای مقادیر بالایی فسفر است كه اگر شسته شده و به دریاچه ها و حاشیه رودخانه ها وارد شود، اكسیژن را كاهش می دهد، ماهی ها را می كشد، باعث رشد بی رویه جلبك ها شده و گازهای گلخانه ای آزاد می كند.
در خلال دهه ۸۰ میلادی آلودگی فسفر تمامی جانوران آبزی اطراف Mariager Fjord در دانمارك را تا شعاع ۴۲ كیلومتری نابود كرد به طوری كه این فاجعه اكولوژیكی دولتمردان اروپایی را وادار به وضع قوانین سختگیرانه ای برای مزارع پرورش خوك كرد، گرچه این قوانین مشكل را حل نشده باقی گذاشت.
پرورش خوك در كشورهای اروپایی اجتناب ناپذیر است زیرا قسمت عمده پروتئین مردم این قاره را تامین می كند و از همه مهم تر اینكه این منبع پروتئین از همه منابع دیگر ارزان تر است.
اروپای شمالی بیشترین نسبت خوك به انسان را دارا است به طوری كه این نسبت در دانمارك ۲ به ۱ است. در خلال دهه ۹۰ میلادی تولید گوشت خوك در كشورهای آسیای شرقی به خصوص در چین و ویتنام رشد بی سابقه ای داشته است و آلودگی حاصل از آن تهدیدی برای زیستگاه های شكننده ساحلی و اقیانوسی انواع موجودات آبزی است. این موضوع حتی در گزارش سازمان كشاورزی و غذای سازمان ملل متحد (FAO) در بهمن سال ۱۳۸۴ منعكس شده است. توقف تولید خوك راه حل این مسئله است ولی راه حل دیگر تبادل افكار بین طرفداران محیط زیست و افكار عمومی است.
دو دانشمند كانادایی موفق به خلق خوك هایی شده اند كه مدفوع آن دارای مقادیر بسیار پایین تر فسفر است. اگر این نژاد جدید توانایی سازش با محیط های مختلف را بیابد، می تواند راه حلی برای كاهش آلودگی باشد. اما این خوك كه Enviropig یعنی خوك دوستدار محیط زیست نامیده شده است، محصول تغییر ژنتیكی و مهندسی ژنتیك است كه طرفداران محیط زیست در كشورهای غربی با آن مخالف هستند.
Enviropig یكی از محصولات متعدد فناوری های جدید است كه طرفداران محیط زیست و حامیان غذاهای ارگانیك را درمانده كرده است. سئوالی كه آنان باید به آن پاسخ دهند این است: آیا باید همانند گذشته با محصولات مهندسی ژنتیك مبارزه كرد حتی به قیمت نابودی محیط زیست ؟
در حال حاضر امكان دست ورزی خوك ها برای توانمند كردن آنها در هضم علوفه مانند گاو و گوسفند وجود دارد. با این تغییر می توان از ذرت كه گیاهی باارزش غذایی بالا است به عنوان خوراك خوك ها استفاده كرد.
كاربرد دیگر مهندسی ژنتیك در گیاهان غیرمثمر مورد نیاز صنعت كاغذسازی است كه به ایجاد فرآیند موثرتر كاهش انرژی مصرفی و ایجاد مواد شیمیایی سمی كمتر حاصل از كارخانه های كاغذسازی می انجامد.
شاخص ترین كاربردهای دست ورزی ژنتیكی، كاهش مشكلات بخش كشاورزی خواهد بود؛ بخشی كه ۳۸ درصد خشكی ها را دربر می گیرد و زیستگاه و زیست بوم های طبیعی را اشغال می كند. غلات اصلاح ژنتیكی شده می توانند به صورت كارآمدتر تولید شده به نحوی كه بخشی از این زمین ها به صاحب اصلی آن كه طبیعت است، بازگرداند.
ایستادن در صف مخالفان این دستاوردهای ارزنده مهندسی ژنتیك بر مبنای هواداری از فلسفه غذاهای ارگانیك است كه ناشی از یك برداشت ساده لوحانه است: هر چه طبیعی است خوب است و هر چه مصنوعی است، بد. مهندسی ژنتیك در نظر كشاورزان ارگانیك غیرقابل قبول است فقط به خاطر اینكه دستاوردهای آن از آزمایشگاه بیرون می آید. به طور مثال «چارلز مارگولیس» سخنگوی صلح سبز شاخه آمریكا می گوید: «ما فكر می كنیم Enviropig فرانكشتاینی در لباس مبدل است.»
از لحاظ فنی هر گیاه یا جانور حاصل از انتخاب انسان در بین موتاسیون های اتفاقی در طبیعت هم ممكن است ایجاد شود. پرتوهای پرانرژی كیهانی كروموزوم ها را به قطعات كوچك می شكنند و آنها دوباره به طور اتفاقی به یكدیگر متصل می گردند. بدین طریق طبیعت برخی اوقات نسخه هایی از ژن ها را خلق می كند كه قبلاً وجود نداشته اند.
كارهای آزمایشگاهی تفاوت هایی با آنچه طبیعت انجام می دهد، دارند: دانشمندان می توانند تغییرات ظریف و دقیقی در DNA موجودات ایجاد كنند [البته نظریه آفرینش هوشمند مسائل جدیدی را در این زمینه مطرح كرده است كه در این مقاله به آن اشاره نشده است.] این موضوع در مورد تحقیقات دانشمندان كانادایی نیز صدق می كند. به طور مثال آنها یك تركیب جدید مولكول DNA ایجاد كرده اند كه وقتی در داخل جنین خوك قرار گیرد، باعث تولید Enviropig می شود كه توانایی ترشح آنزیم آزادكننده فسفر را در بزاقش دارا است. نتایج به دست آمده هیجان انگیز بوده است: خوك های جدید می توانند تمامی فسفر مورد نیاز خود را از خوراك معمول دام تامین كنند و نیازی به افزودن مكمل های غذایی كه امروزه دامداران به طور فزاینده ای از آنها استفاده می كنند، نیست. این عملیات میزان فسفر موجود در فضولات دام را تا ۷۵ درصد كاهش می دهد.
البته آزمایش قانع كننده ای لازم است كه نشان دهد یك فعالیت مهندسی ژنتیك و محصول حاصل از آن برای انسان خطرناك نیست. دانشمندان می توانند موارد كار را با فنونی كه به آنها امكان آزمایش و مقایسه ساختار و عمل تك تك ژن های یك جانور را می دهد، انجام دهند.
مزیت افزوده شده به Enviropig یك آنزیم اضافی در بزاق آن است كه به طور طبیعی در میلیاردها باكتری موجود در دستگاه گوارش هر انسان وجود دارند؛ بنابراین Enviropig برای مصرف انسان به اندازه خوك های غیرتغییر یافته ژنتیكی بی خطر است.
كشاورزان ارگانیك مدعی هستند كه رهیافت های آنان در كشاورزی كاملاً طبیعی بوده و برای محیط زیست بسیار بهتر از زراعت به قول آنها سنتی است. تعریفی كه كمیسیون اروپا از كشاورزی ارگانیك ارائه می دهد به این صورت است: «بهره برداری از فنونی در كشاورزی كه به زیست بوم های پایدار و كاهش آلودگی محیط زیست كمك می كند.» حال اگر فكر می كنید كه كشاورزان ارگانیك Enviropig یا هرگونه جاندار اصلاح ژنتیكی شده دیگر را كه آلودگی محیط زیست را كاهش می دهند بپذیرند، سخت در اشتباه هستید. براساس قوانین خودساخته فلسفه ارگانیك، تغییرات ژنتیكی از هر نوع و با هرگونه هدفی كاملاً مردود و ممنوع است.
حال اگر كشاورزان سنتی شروع به پرورش Enviropig كنند، مزارع پرورش خوك ارگانیك آلودگی بسیار بیشتری نسبت به آنان ایجاد خواهند كرد و در این صورت سازمان های حفاظت از محیط زیست وارد عمل خواهند شد و مزارع ارگانیك را تعطیل خواهند كرد.
باید اذعان كرد كه از نظر بهداشتی هم كشاورزی ارگانیك ارزش قابل توجهی ندارد. مصرف كنندگان تمایل دارند محصولات ارگانیكی ای را خریداری كنند كه همان گونه كه در تبلیغات ادعا می شود بدون استفاده از آفت كش های شیمیایی تولید شده باشند. این یك تصور اشتباه است، كشاورزان ارگانیك از Rotenone استفاده كنند كه مورد دوم با بیماری پاركینسون مرتبط است. استفاده از این مواد در مزارع ارگانیك پذیرفته شده است، چرا كه این مواد در طبیعت وجود دارند. Pyrethrin توسط نوعی گل داوودی (Chrysanthemum) تولید می شود و Rotenone از یك نوع انگور محلی هندی به دست می آید. واقعیت این است كه تمامی آفت كش های مرسوم مورد استفاده در كشاورزی سریعاً از بین می روند و خطرناچیزی برای مصرف كنندگان دارند، اما حساسیت به غذاهای طبیعی سالانه جان صدها كودك را می گیرد. غذاهای دست ورزی شده ژنتیكی تا حد زیادی می توانند این خطرات احتمالی را كاهش دهند.
«الیوت هرمان» دانشمند آمریكایی در پروژ ه ای كه در وزارت كشاورزی آمریكا انجام شد، موفق به تولید نوعی سویا با میزان حساسیت زایی پایین شده است. این دانشمند موفق شده است، ژن مسئول ۶۵ درصد از موارد آلرژی زایی سویا را از كار بیندازد.
لازم به ذكر است كه سویا جزء مهم بیشتر غذاهای مخصوص كودكان است. سویای اصلاح ژنتیكی شده مذكور نه تنها كمتر حساسیت زا است بلكه به گفته «هرمان» در آزمایش های انجام شده، از نظر عملكرد تغییر نكرده و رشد محصول به حالت عادی بوده و به نظر می آید نوع و مقدار پروتئین، روغن و سایر تركیبات مشابه سویای معمولی است.
دانشمندان دیگری نیز خاموش كردن ژن های مسئول حساسیت زایی بادام زمینی و میگو را گزارش كرده اند. اگر این محصولات به بازار بیایند، سویا و بادام زمینی ارگانیك خطرات بیشتری نسبت به این محصولات برای سلامت انسان خواهند داشت.
متاسفانه این موضوع به زودی اتفاق نخواهد افتاد، چون تاكنون هیچ مجمعی تولید غذاهای حساسیت زا را ممنوع اعلام نكرده است و كشاورزان سنتی هیچ انگیزه ای برای كشت محصولات با حساسیت زایی كمتر ندارند، در عین حال جامعه به سمتی سوق داده شده است كه همه باور كنند محصولات تغییریافته ژنتیكی احتمالاً خطراتی برای سلامت انسان دارند.
در این شرایط، اكثر تحقیقات مورد نیاز مورد تایید قرار نمی گیرند، كشاورزان به پرورش خوك هایی كه محیط زیست را آلوده می كنند ادامه می دهند، سویای ارگانیك حساسیت زا كشت شده و نوروتوكسین های ارگانیك بر روی محصولات اسپری می شوند، بدتر اینكه طرفداران سرسخت محصولات ارگانیك و دوستداران متعصب محیط زیست فكر می كنند هیچ كس غیر از آنها نمی تواند شرایط زندگی بشر بر روی زمین را بهبود بخشد؛ مگر اینكه اشخاص دیگری در مقابل آنها بایستند و راه حل جایگزینی را پیشنهاد دهند.

NewsWeek, Mar.۲۰۰۶
LeeM.Silver* استاد زیست شناسی مولكولی دانشگاه پرینستون است و در حال حاضر هیچ گونه ارتباطی با هیچ شركت تجاری بیوتكنولوژی ندارد. وی مدعی است شاید غذاهای تغییریافته ژنتیكی حتی از غذاهای ارگانیك سبزتر باشند.
لی سیلور*
ترجمه: كسری اصفهانی

منبع : روزنامه شرق