جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا
قلمکار سازی در ایران
قلمكار سازی از پیشه‌های كهن و قدیمی ایران است كه قرنها در اوج شهرت بوده است .قلمكاری و نقاشی روی پارچه از دوره مغولها (قرن ۷ ه ـ ق) در ایران مرسوم گشت .در دوره فوق به علت حمایت و پشتیبانی خوانین مغولی پارچه‌های منقوش و چینی در بازارهای ایران فروش فوق العاده‌ای پیدا كرده بود. ایرانیان نیز جهت رقابت با چینی‌ها دست به ابتكاراتی زدند كه از آن جمله ابداع نقاشی بر روی پارچه یا به اصطلاح پارچه‌های قلمكار است. سپس در دوره صفویه این هنر گسترش یافت .در حقیقت می‌توان گفت دوره پر رونق این صنعت از زمان صفویه شروع و به اواسط عصر قاجاریه ختم گردید .
در زمان صفویه بیشتر لباسهای مردانه و زنانه از پارچه‌های قلمكار تهیه می‌گردید و این پارچه‌ها در آن زمان شهرت فراوان داشت .تلاش پیگیر صنعتگران قلمكار ساز و استقبالی كه از آن می‌شد موجب ازدیاد تقاضا برای این گونه پارچه‌های نقش دار شد و چون عرضه محدود بود، صنعتگران را به چاره اندیشی و پیدا كردن راه حل جهت عرضه بیشتر با همان كیفیت هنری واداشت. در این مورد تنها راه چاره را ایجاد نقوش مورد نظر بر روی قالب و انتقال قالبهای مذكور روی پارچه دانستند كه در آغاز تنها از یك یا چند قالب استفاده می‌كردند و بقیه را با دست می‌كشیدند ولی پس از چندی با طراحی روی كاغذ و انتقال این طرحها بر روی قالب و حكاكی و قالب تراشی، استاد كاران فن توانستند به طور كلی محصولات قلمكار را به وسیله قالب زنی تولید كنند .
مراكز تولید شهر اصفهان كه در زمان صفویه مركز و پایتخت ایران بود، یكی از مراكز عمده تجمع هنر آفرینان و صنعتگران گردید و هنرمندان از گوشه و كنار ایران به این شهر روی آوردند و سعی در تولید و عرضه محصولات مختلف از جمله قلمكار با عالی‌ترین كیفیت هنری نمودند .
در حال حاضر شهر اصفهان مركز تولید قلمكار ایران است و در شهرهای دامغان و سمنان هم نوعی قلمكار خاص منطقه تهیه می‌گردد . محصولاتی كه امروزه از پارچه قلمكار تهیه می‌شود عبارتند از: لباس ،سجاده، سفره ،رولحافی، پرده، مجمعه‌پوش ،بقچه، سوزنیِ حمام، قطیفه، كتیبه، كلاه، قبا، شلیته، روكش صندلی ،رومیزی ،روتختی ،دستمال زیرلباسی، سربخاری ،كیف ،دامن ،كفشِ زنانه و نیز محصولاتی كه در دكوراسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد .
قالبها و قالب تراشان
قالب تراشی یكی از هنرهای ظریف و بسیار مهم و قدیمی اصفهان است كه از استادان این فن فعلاً بجز عده معدودی باقی نمانده‌اند .
استادكاران قدیمی بهترین نوع چوب را برای تراشِ قالب، چوبهای گلابی و زالزالك تشخیص داده‌اند كه معمولاً چوب زالزالك را برای قالبهای ریز استفاده می‌نمایند .هر چه نقشها در یك قالب درشت‌تر باشند كار تراش آسانتر و هر چه نقوش ریزتر باشند به همان نسبت كار تراش مشكلتر می‌شود . برای اینكه یك قالب كامل شود از ابتدا تا زمانی كه قالب آماده نقش زنی می‌شود ،چندین مرحله طی می‌شود كه به طور مختصر عبارتست از :
۱ـ جور كردن چوب قالب ؛ ۲ـ پیه دادن كه به سه دلیل صورت می‌گیرد: دوام چوب را زیادتر می‌كند، چوب را برای تراش نرم می‌كند و مانع نفوذ و ایجاد تغییرات و شكستگی در آن می‌شود. ۳ـ لیسه یا پولیش كردن چوب. ۴ـ طرح ریزی كه در آن پوسته سائیده شده انار یا ما زوج را با لعاب كتیرا مخلوط كرده، مایع حاصله را روی سطح صاف چوب می‌مالند. این عمل برای آن صورت می‌گیرد كه طرح آماده شده از روی كاغذ بر روی چوب منتقل شود .۵ ـ مرحله قلم‌گیری ؛ ۶ـ پیه دادنِ كاملِ قالب كه برای استحكام و غیر قابل نفوذ كردن قالب صورت می‌گیرد .
رنگهای مصرفی قلمكار
در ساختن قلمكار بیشتر از دو رنگ مشكی و قرمز استفاده می‌شود كه برای ساختن رنگ مشكی از موادی مانند: كتیرا ،اكسید آهن، زاج سیاه و روغن كرچك و برای ساختن رنگ قرمز از موادی مانند گل سرخ، روغن كنجد، زاج سفید و كتیرا استفاده می‌شود. گاهی هم برحسب مورد رنگهای تركیبی مانند آبی یا نیلی، سبز ،زرد و قهوه‌ای به كار می‌برند . چگونگی تولید مواد مصرفی قلمكار سازان بسیار متنوع است ولی آنچه كه قابل توجه است عبارتست از: پارچه‌های متقال،
كدری و چلوار، كتیرا، پوست انار ،رنگ گیاهی، زاج سفید ،نیل، روغن گلیسیرین و آلیزارین . مراحل تولید قلمكار به اختصار عبارتست از: آبخور كردن پارچه، دندانه كردن پارچه ،انجام عمل قالب زنی كه با دو رنگ قرمز و مشكی آغاز می‌شود و بعد از اتمام كار و تثبیت رنگها، در مرحله سفیدگری، زمینه برخی از پارچه‌های تولیدی سفید می‌شود و چنانچه نیازی به استفاده از رنگهای دیگر باشد مجدداً پارچه به كارگاه برگردانده می‌شود و نقوش لازم به روی آن انتقال می‌یابد .
ناشر:پایگاه اطلاع رسانی بنیاد اندیشه اسلامی
در زمان صفویه بیشتر لباسهای مردانه و زنانه از پارچه‌های قلمكار تهیه می‌گردید و این پارچه‌ها در آن زمان شهرت فراوان داشت .تلاش پیگیر صنعتگران قلمكار ساز و استقبالی كه از آن می‌شد موجب ازدیاد تقاضا برای این گونه پارچه‌های نقش دار شد و چون عرضه محدود بود، صنعتگران را به چاره اندیشی و پیدا كردن راه حل جهت عرضه بیشتر با همان كیفیت هنری واداشت. در این مورد تنها راه چاره را ایجاد نقوش مورد نظر بر روی قالب و انتقال قالبهای مذكور روی پارچه دانستند كه در آغاز تنها از یك یا چند قالب استفاده می‌كردند و بقیه را با دست می‌كشیدند ولی پس از چندی با طراحی روی كاغذ و انتقال این طرحها بر روی قالب و حكاكی و قالب تراشی، استاد كاران فن توانستند به طور كلی محصولات قلمكار را به وسیله قالب زنی تولید كنند .
مراكز تولید شهر اصفهان كه در زمان صفویه مركز و پایتخت ایران بود، یكی از مراكز عمده تجمع هنر آفرینان و صنعتگران گردید و هنرمندان از گوشه و كنار ایران به این شهر روی آوردند و سعی در تولید و عرضه محصولات مختلف از جمله قلمكار با عالی‌ترین كیفیت هنری نمودند .
در حال حاضر شهر اصفهان مركز تولید قلمكار ایران است و در شهرهای دامغان و سمنان هم نوعی قلمكار خاص منطقه تهیه می‌گردد . محصولاتی كه امروزه از پارچه قلمكار تهیه می‌شود عبارتند از: لباس ،سجاده، سفره ،رولحافی، پرده، مجمعه‌پوش ،بقچه، سوزنیِ حمام، قطیفه، كتیبه، كلاه، قبا، شلیته، روكش صندلی ،رومیزی ،روتختی ،دستمال زیرلباسی، سربخاری ،كیف ،دامن ،كفشِ زنانه و نیز محصولاتی كه در دكوراسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد .
قالبها و قالب تراشان
قالب تراشی یكی از هنرهای ظریف و بسیار مهم و قدیمی اصفهان است كه از استادان این فن فعلاً بجز عده معدودی باقی نمانده‌اند .
استادكاران قدیمی بهترین نوع چوب را برای تراشِ قالب، چوبهای گلابی و زالزالك تشخیص داده‌اند كه معمولاً چوب زالزالك را برای قالبهای ریز استفاده می‌نمایند .هر چه نقشها در یك قالب درشت‌تر باشند كار تراش آسانتر و هر چه نقوش ریزتر باشند به همان نسبت كار تراش مشكلتر می‌شود . برای اینكه یك قالب كامل شود از ابتدا تا زمانی كه قالب آماده نقش زنی می‌شود ،چندین مرحله طی می‌شود كه به طور مختصر عبارتست از :
۱ـ جور كردن چوب قالب ؛ ۲ـ پیه دادن كه به سه دلیل صورت می‌گیرد: دوام چوب را زیادتر می‌كند، چوب را برای تراش نرم می‌كند و مانع نفوذ و ایجاد تغییرات و شكستگی در آن می‌شود. ۳ـ لیسه یا پولیش كردن چوب. ۴ـ طرح ریزی كه در آن پوسته سائیده شده انار یا ما زوج را با لعاب كتیرا مخلوط كرده، مایع حاصله را روی سطح صاف چوب می‌مالند. این عمل برای آن صورت می‌گیرد كه طرح آماده شده از روی كاغذ بر روی چوب منتقل شود .۵ ـ مرحله قلم‌گیری ؛ ۶ـ پیه دادنِ كاملِ قالب كه برای استحكام و غیر قابل نفوذ كردن قالب صورت می‌گیرد .
رنگهای مصرفی قلمكار
در ساختن قلمكار بیشتر از دو رنگ مشكی و قرمز استفاده می‌شود كه برای ساختن رنگ مشكی از موادی مانند: كتیرا ،اكسید آهن، زاج سیاه و روغن كرچك و برای ساختن رنگ قرمز از موادی مانند گل سرخ، روغن كنجد، زاج سفید و كتیرا استفاده می‌شود. گاهی هم برحسب مورد رنگهای تركیبی مانند آبی یا نیلی، سبز ،زرد و قهوه‌ای به كار می‌برند . چگونگی تولید مواد مصرفی قلمكار سازان بسیار متنوع است ولی آنچه كه قابل توجه است عبارتست از: پارچه‌های متقال،
كدری و چلوار، كتیرا، پوست انار ،رنگ گیاهی، زاج سفید ،نیل، روغن گلیسیرین و آلیزارین . مراحل تولید قلمكار به اختصار عبارتست از: آبخور كردن پارچه، دندانه كردن پارچه ،انجام عمل قالب زنی كه با دو رنگ قرمز و مشكی آغاز می‌شود و بعد از اتمام كار و تثبیت رنگها، در مرحله سفیدگری، زمینه برخی از پارچه‌های تولیدی سفید می‌شود و چنانچه نیازی به استفاده از رنگهای دیگر باشد مجدداً پارچه به كارگاه برگردانده می‌شود و نقوش لازم به روی آن انتقال می‌یابد .
ناشر:پایگاه اطلاع رسانی بنیاد اندیشه اسلامی
منبع : مرکز علمی و پژوهشی فرش ایران
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل غزه مجلس شورای اسلامی دولت نیکا شاکرمی روز معلم معلمان رهبر انقلاب مجلس بابک زنجانی دولت سیزدهم
هلال احمر آتش سوزی قوه قضاییه تهران پلیس اصفهان بارش باران سیل شهرداری تهران آموزش و پرورش فضای مجازی سازمان هواشناسی
قیمت دلار قیمت طلا قیمت خودرو بازار خودرو قیمت سکه خودرو دلار بانک مرکزی حقوق بازنشستگان سایپا ایران خودرو کارگران
نمایشگاه کتاب سریال شهاب حسینی عفاف و حجاب کتاب جواد عزتی مسعود اسکویی تلویزیون سینما سینمای ایران دفاع مقدس فیلم
رژیم صهیونیستی فلسطین آمریکا جنگ غزه حماس نوار غزه چین ترکیه اوکراین انگلیس یمن ایالات متحده آمریکا
استقلال پرسپولیس فوتبال علی خطیر سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر ایران تراکتور لیگ قهرمانان اروپا رئال مادرید لیگ برتر بایرن مونیخ
هوش مصنوعی کولر تبلیغات موبایل تلفن همراه اینستاگرام گوگل اپل ناسا عیسی زارع پور وزیر ارتباطات
کبد چرب فشار خون بیمه دیابت بیماری قلبی کاهش وزن داروخانه رابطه جنسی