لیزر

در پزشکی اسبابی بسیار جالب به‌نام لیزر که اساساً انرژی یک منبع نور، همچون نور یک فلاش عکاسی را به صورت صدور بسیار نیرومند امواج متوازی نور با طول موج واحد در می‌آورد که همگام با یکدیگر پیش می‌روند. در لیزر یاقوتی که نخستین بار بکار رفت، یک بلور یاقوت به بزرگی یک سیگار و آغشته به اتم‌های کروم بکار می‌رفت که در یک انتهای آن آینه‌ای منعکس کننده و در انتهای دیگرش یک آینه نیمه شفاف قرار قرار داشت، چون فلاش عکاسی بسیار نیرومندی ناگهان روشن شود، اتم‌های موجود در بلور را تحریک می‌کند و آنها را به سطح انرژی بسیار بالا می‌رساند، این اتم‌ها به تراز هنجاری فرو می‌افتند و درین ضمن اتم‌های دیگر را که میان دو کنارهٔ آینه‌دار قرار گرفته‌اند بر می‌انگیزند و در نتیجه برخورد بر یکدیگر و جهیدن شدت پیدا می‌کنند و سرانجام انفجاری شدید از نور منسجم (غیر پراکنده) از کنازه نیم شفاف لوله خارج می‌شود. در مدتی بسیار کوتاه که از چند هزارم ثانیه تجاوز نمی‌کند، یک لیزر از خورشید هم درخشان‌تر است و پرتوهای متوازی آنرا می‌توانبر روی پهنه‌ای که وسعت آن از یک میلیونم میلیمتر بیشتر نیست متمرکز ساخت [۳۲].
● لیزر اتمی گازی Atomicgaslaser
یک لیزر گازی که در آن الکترون‌ها دیودهای بین الکترودها به‌وسیلهٔ یک میدان الکتریکی شتاب می‌گیرند، بر اثر برخورد الکترون‌ها در حرکت سریع آنها، اتم‌ها و یون‌ها تحریک شده و انرژی آنها بالا می‌رود و عمل لیزر گازی در اثنای پایین آمدن سطح انرژی آنها رجوع می‌یابد. برای این منظور ازگازهای کمیاب و خنثی مثل آرگون، هلیم، کپریستون واگزنون استفاده می‌شود. دامنهٔ طول موج معمولی از ۲/۰ تا ۳ میکرومتر می‌باشد لیزر هلیوم نئون یک لیزر گازی اتمی است [۳].
● لیزر ـ دستگاه بزرگ
این دستگا که به توسط Gjj طرح‌ریزی شده است با پیشرفت تکنیک‌های عمل جراحی ظرفیت و توان جراحی با اشعهٔ لیزر را گسترده‌تر می‌کند. لوله‌های صدور اشعه لیزر دونوع است، ۱ ـ حاوی لیزر گاز کربنیک برای قطع و برش (با قدرت ۱ تا ۱۰۰ وات، و دیگری حاوی لیزر در دیمیوم Nd: Yag برای انعقاد خون (وات یا بیشتر) نور نشانه‌گذار برنگ قرمز یا سبز یا آبی می‌باشد. می‌توان از طول موج متفاوت به‌طور جداگانه بهره‌‌گرفت. ستون نورانی ممکن است مداوم یامنقطع یا ترکیبی از هر دو باشد.
یکدستگاه تلویزیونرنگی که انرژی لیزر را می‌تواندر مناطق مطلو و مورد نظر جذب و نمایان ساطع، همراه دستگاه لیزر سیستم آندوسکوپی فیبروپتیک را کوتاه‌تر و قابل انعطاف‌تر می‌کند. دستگاه بر روی سقف و بر وی صفحات متحرک نصب می‌شود. به‌طوری که می‌توان آنرا به دلخواه جابه‌جا کرد و تحت کنترل در آورد. دستگاه می‌توان بسوی بالا یا پائین یا عقب یا جلو ـ داخل یا خارج بلغزد و هیچ مزاحمتی برای میز اتاق عمل و امور دیگر پدید نیاورد.
● لیزر ـ دستگاه کوچک
دستگاه کوچک لیزری برای میکروسکپی ویژه در مطب و کلنیک این دستگاه برای جراحی‌های گوش و حلق و بینی پوست ـ سر میز راه ـ جراحی دهان و دندان پزشکی حتی در اتاق عمل نیز بکار می‌رود.
این دستگاه یک لولهٔ کوچک برای صدور اشعه لیزر دارد و می‌توان آنرا به آسانی برای تعمیر و سرویس جابه‌جا یا تعویض کرد. منبع تولید نیرو و واحد خنک کننده در یک جعبهٔ کوچک جاسازی شده است که بر پایهٔ میکروسکپ اتصال می‌یابد. این مدل دارای تکمه‌های کنترل و قدرت سنج‌ نیز می‌باشد میکروسکپ الصاقی بدستگاه کوچک لیزر برای کارهای غیر لیزر نیز کاربرد دارد. شعاع نورانی نشانه گذار لیزر کوچک هلیوم و نئون است. قدرتبازدهی دستگاه به توسط قدرت سنج نمایانده می‌شود در لولهٔ صدور اشعه لیزر با دو اندازهٔ مختلف یعنی کوچکتر بابازده ۶ ـ اوات و دیگکری بزرگتر با بازده ۱۲ ـ اوات
● لیزر ـ استفاده از لیزر برای درمان سرطان
روش جدیدی برای درمان غدد سرطانی با استفاده از لیزربه جای وسایل متعارف جراحی قرار گرفت.
این روش که در آن از پرتو لیزر و یک داروی قوی و بسیار حساس در برابر نور استفاده می‌شود. در شش بیمارستان چند کشور اروپائی مورد آزمایش عمومی قرار گرفت.
داروئی که در این روش به کار می‌رود (فوسکن) نام دارد که در غده سرطانی رسوخ می‌کند. شدت تراکم آن در نسوج سرطانی ۲۰ برابر بافت‌های اطراف است. بعد از اینکه مولکول‌های (فوسکن) تزریق شدند. پرتو قرمز رنگ لیزر به‌طور مستقیم بر روی بافت مورد نظر تابانده می‌شود. بهاینترتیب یک واکنش نوری ـ شیمیائی آغاز خواهد شد که در نهایت به از بین رفتن سلول‌های سرطانی منجر می‌شود. به نوشته (ساندی تایمز) این روش موسوم به درمان (فتودینامیک) یا درمان پرتوپویائی خصوصاً در مورد سرطان گردن کهدسترسی به غده سرطانی دشوار است. کارائی بیشتری دارد. پرتو لیزر باعبور از رشته‌ەای نوری (فیبراپتیک) قابل هدایت به طرف غدد سرطانی است.
از جمله مزایای این روش، درد کمتر آن نسبت به روش‌های کنونی درمان، کم بودن عوارض جنبی آن در مقایسه با شیوه‌های جاری خصوصاً شیمی درمانی و پرتودرمانی و نیز به صورت سرپائی انجام شدن آن است.
روش درمان فتئودینامیک تاکنون در مورد بیمارانی که به‌صورت آزمایشی در انگلیس مورد استفاده قرار گرفته موفقیت‌آمیز بوده است. به‌طوری که در خصوص مبتلایان به سرطان که یک بار تحت این درمان قرار گرفته‌اند تا ۸۵ درصد موفقیت آمیز بوده است.
استفاده از پدیده حساسیت در برابر نور به‌عنوان روشی برای درمان سرطان، سال‌ها است که از سوی محققان مورد توجه بوده است. ولی با عرضه نسل دوم داروهای حساس در برابر نور و نیز توسعه پرتوهای قوی‌تر لیزر با استفاده از رشته‌های نوری بهتر، کاربردهای بالقوه آن را به نحو قابل ملاحظه‌ای افزایش داده است.
سرطان سر و گردن ازجملهسرطان‌های متداول در سراسر جهان است که فقط در اروپا سالانه باعث مرگ ۳۰ هزار نفر می‌شود [۳۲].
● لیزر ـ دستگاه متوسط
دستگاه متوسط لیزر انیدریدکربنیک (۲۵ ـ اوات) برای اتاق عمل یا کلینک: درین دستگاه که در واقع تغییرات اصلاحی در دستگاه جراحی لیزر A.۳۰۰ داده شده است تکمهٔ روشن کننده لیزر مضاعف است: یکی روی دستهٔ دستگاه (joystick) تعبیه شده است و دیگری روی سویچ پایی ـ میکروسکپ‌های جدید روی دستگاه سوار شده که عدسی‌های ۳۰۰ یا ۴۰۰ میلی‌متر را عوض می‌کند. دستگاه را می‌توان به آسانی از یک اتاق به اتاق دیگر جابه‌جا کرد.
بر میکروسکپ دستگاه می‌توان سیستم فیلمبرداری ویدیو متصل کرد. میکروسکپ و دستگاه لیزر را می‌توان با پارچه‌های استریل یکبار مصرف استاندارد پوشاند و ثابت کرد.
● لیزر یا چاقوی جراحی ـ نورانی
لیزر یک پرتو نورانی است که نیروی عظیمی را با خود حمل می‌کند. قادر است که دقیقاً ظریفترین ساختار را در داخل سلول‌ها از میان ببرد. در جراحی یک (بیس‌توری) به حدی نا زک است که هرگز کاملترین دستگاه‌ها به پای آن نمی‌رسد. کار آن را می‌توان از حیث نیرو و مدت بر پایهٔ مصرف مورد نظر و زیاد کرد یا به اصطلاح چرخاند.
اینشتین نخستین کسی بود که در ۱۹۱۷ از راه تعقل نظر به وجود لیزر پی برد. تنها در ۱۹۵۴ بود که تاونس Townes آمریکائی بکار بردن آنرا نخست در امواج رادیو الکتریک و آنگاه در امواج نوری عملی و آنرا لیزر نامگزاری کرد. نخستین بهره‌برداری پزشکی از لیزر استفاده می‌کنند: متخصصان بیماری‌های دهان، سرطان‌شناسی به‌منظور از میان بردن غدهٔ سرطانی پوست‌شناسی برای از میان بردن جای زخم و خال‌کوبی، گوش و حلق و بینی بیماری‌های ریه و زنان و غیره....
چون لیزر پرتوی نورانی استازینرو به آسانی می‌توان پی برد که چگونه در جراحی با درون بینی (آندوسکوپ مورد بهره‌برداری قرار گرفته است) به کمک دستگاه کوچک بینی چرخش‌پذیر، با رسانیدن نور به حفره‌هائی دور از دسترس هر جراح ماهری.
پرتو لیزر عهده‌دار رساندن نیروی عظیمی می‌باشد، نیروئی کاملاً قابل تبدیل به حرارت این حرارت موجب تبخیر نسج‌ها می‌شود. پرتوگاز کربنیک به‌طور کامل در آب جذب می‌شود. نسج انسان ۸۰% تا ۹۰% آب دارد. به محض تلاقی پرتو، این آب به جوش می‌آید و سلول‌ها منفجر می‌شود. قطر ضربه در حدود ۲ میلیمتر است. عمیق نابودی با قدرت پرتو و مدت ضربه چند دهم ثانیه است برای بریدنکافی است که دسته نور را به چرخانند تا لیزر تمام بافت‌ها را از پوست تا استخوان ببرد. سرانجام حرارت آوندهائی که در مسیر لیزری می‌باشد انعقاد خون فوراً پدید می‌آید.
فایدهٔ پرتو لیزر در جراحی ناشی از مشخصات سه گانه زیر است:
۱) وقت
۲) پاک بودن میدان عمل و نبودن واکنش‌های تورمی
۳) زود جوش خوردن محل عمل.
تمام این مشخصات کاربر چند گانهٔ لیزر را توجیه می‌کند، که شام اعمال متهورانه‌ای مانند تونل سازی در سرطانمری به‌منظور کوشش در برقرار نمودن موقت قابلیت نفوذ هضمی است.
همین مشخصات هستند که کاربرد لیزر را در پاره‌ای از تخصص‌ها جانشین جراحی کوچک (ریز) کرده‌اند با این‌حال، جراحی هنوز هم موارد تجویز خود را حفظ کرده است که در آن تنها بریدن و از میان بردن مطرح نیستبلکه مرمت و نوسازی هم در کار است. مثلاً از نو وصل کردن اعضاء یا بعد از قطع یک بازو، یک ساق پا، یا ساده‌تر یک انگشت، جراحان نه تنها به برقرار نمودن پیوستگی استخوان، زرد پی‌پوستی، بلکه پیوند دادن رگ‌های بریده شده و برقرار کردن پیوستگی اعصاب که یک بازگشت به حالت سابق به‌وسیلهٔ رشته‌های عصبی مرکزی ثمربخش می‌باشد. جراحی کوچک سنتی، یا بیشتر جراحی گوش بعد از کارهای ژان مارکه در ۱۹۶۵ که از آن طریق می‌توانند کری انتقالی را با پردهٔ گوش و استخوان‌ها عملی سازند. یک جراحی دقیق دیگر، جراحی سلسله اعصاب است. هنگامی که سعی دارند بی‌‌نظمی طرز کار اعصاب را با از میان بردن پاره‌ای مدارها اصلاح نمایند [۲۷].

۳ ـ فرهنگ جامع الکترونیک ـ ج. مارکوس ـ ترجمه حسین کاظم‌زاده
۲۷ ـ تاریخ پزشکی نوین ـ ترجمه دکتر تقی‌رضوی
۳۲ ـ دائرهٔ‌المعارف دانش و تکنیک ـ ترجمه با همکاری چهل تن

منبع : مطالب ارسال شده