چهره‌ و اثرهای برگزیده معماری جهان

ژان نوول، برنده پریتزکر ۲۰۰۸ برای خود معمار، این انتخاب کاملا‌ غیرمنتظره بود. او در سال‌های ماضی بارها انتظار این جایزه را داشت ولی امسال مطمئن شد که کنارش نگذاشته‌اند. هیات داوران، نوول را به این خصوصیات ستود: تلا‌ش مستمر به عنوان معمار، کوشش برای تجربه‌های تازه، و نوآوری در تمام فرم‌هایش. برخلا‌ف کارهای اغلب <لیدرهای حرفه>، کارهای نوول از استیل و فرم واحد و تکراری تبعیت نمی‌کنند.
به‌گفته خود معمار، هر ساختمان برای خودش داستانی دارد و ادامه پژوهشی است جداگانه. اقلیم بر کارهای او نقش خودرا می‌زند، باد هم همینطور، و حتی رنگ ابنیه اطراف. طبیعی است که همه این عوامل محدودیت‌هایی بر کار معمار اعمال می‌کنند، ولی مگر معماری بدون چنین محدودیت‌هایی می‌تواند وجود داشته باشد؟ با اینهاست که اثر تبدیل به یک مجسمه می‌شود.
نوول آگاهانه از ساختمان‌های <عام> دوری می‌کند، ساختمان‌هایی که به‌قول خودش متاسفانه در بسیاری از آثار معاصر دیده می‌شود. او ساختمان را به روالی متفاوت می‌سازد، با <منطقی> متفاوت ورنگی متفاوت. تلا‌ش او این است که بنایی بسازد برای یک مکان کاملا‌ مشخص و زمانی مشخص. از نظر او ساختمان موجودی است زنده، بدین خاطر بهتر که هیچ ساختمانی ساختمان دیگر را ناراحت و مریض نکند. ‌
وقتی که او درسال ۱۹۸۱ برنده مسابقه معماری ساختمان <انستیتو جهان عرب> درپاریس شد، درهای شهرت به روی او بازشد. نمای نامتعارف آن با دیافراگم‌هایی که باز وبسته می‌شوند، شدت نوررا دراتاق‌های ساختمان تنظیم می‌کنند: ترکیبی از عناصر معماری عربی و فناوری نوین. امروزه دردفتر معماری او درپاریس ۱۴۰ نفر کار می‌کنند و شعبه‌های دفتر نیز در لندن، کپنهاگ، نیویورک، مادرید و بارسلون فعالند. همکاران او در۱۳ کشورجهان بر روی بیش از ۴۰ پروژه دارند کار می‌کنند. معمار امیدوار است دریافت این جایزه به کارهای جدید او یاری رساند- که نوگراتر و تازه‌تر شوند. ‌
در کارنامه ژان نوول، جوایز و نشان‌های زیادی هست، ازجمله: نشان افسری هنری فرانسه، شیر طلا‌یی دوسالا‌نه ونیز، مدال طلا‌ی انستیتومعماران بریتانیا ‌RIBA ، جایزه بارومین، جایزه امپراتوری ژاپن و الی آخر. ژان نوول که در روز دوم ژوئن ۲۰۰۸ جایزه خودرا در سالن کنگره کتابخانه واشنگتن خواهد گرفت، پس از <کریستین پورتسام پارک>، دومین فرانسوی است که پریتزکری شده است. ‌
● ۷ اثر اول معماری!
اینکه آثار معماری را با عملکرد آن و پاسخ دادنشان به نیاز‌های کارکردیشان بسنجند امری مسبوق به سابقه است. دیرینه است این نوع نگاه. اما ظاهرا، این روزها سنجیدن اثر معماری به یگانه بودنش و وی‌ژه بودنش دارد باب می‌شود. مجله ‌Conde Nast Traveller خاص‌ترین و نامتعارف‌ترین ساختمان‌های جهان را انتخاب نموده است.
۱) مرکز نمایشگاهی <کومولوس> در ناردبورگ دانمارک:
در نگاه اول (حتی دوم)!! نمی‌شود فهمید چه عواملی معمار را به این فرم وحجم رهنمون شده است. هلا‌ل ماه؟ تکه‌ای پنیر؟ یا حتی ارگانیزمی ساده و معمولی! هرچندکه به گفته خود معمار، همین چندگویگی و چندوجهی اثر است که مد نظر و هدف اولیه او بوده است. پیکر نامتعارف ساختمان، که موزه علوم وفن آوری‌های جدید را درخود دارد، به پارک علمی-تفریحی دانفوس نقش می‌زند.
۲) برج دبی:
این مجموعه غول آسا، که احتمالا‌ به نیم کیلومتر ارتفاع خواهد رسید، قرار است امسال به بهره برداری برسد. این برج ۳۰ هزار آپارتمان و مغازه و سوپرمارکت و حتی دریاچه مصنوعی خواهد داشت. معمار ساختمان، آدریان اسمیت، معتقد است که اقلیم و فرهنگ عربی و فرم یادمانی مساجد قدیمی اورا به این فرم هدایت نموده است.
۳) ورزشگاه ویمبلی لندن:
این ورزشگاه برای انگلیسی‌ها مهم و عزیز است. نخست به این خاطر که تیم ملی فوتبال انگلستان در سال ۱۹۶۶ در همین ورزشگاه قهرمان شد، دوم به این خاطر که به اعتقاد هواداران پر شر و شور فوتبال، صرف گنجایش ۹۰ هزارنفری آن امتیاز و موجب فخر است. سوم آنکه آکوستیک ورزشگاه جوری طراحی و اجراشده است که طنین شور و هیجان تماشاچی‌ها را چند برابر می‌کند. و سرآخر اینکه این نورمن فاستر بزرگ بود که بازسازی آن را به عهده گرفت و آن را یرای بازی‌های ۲۰۱۲ آماده نمود.
۴) موزه نوین> نیویورک:
این موزه در منطقه منهتن، و درمیان انبوهی از خانه‌ها قرار دارد. در مکان قبلی اش هم که چند سال پیش از آنجا نقل مکان نمود، در میان توده‌ای از ساختمان‌های اداری و ویترین‌های فروشگاه‌ها قرار داشت. اینک این ساختمان خودرا ازفراز ساختمان‌های ۵ طبقه به رخ گردشگران و عابرین می‌کشد. اثر را معماران ژاپنی ساخته‌اند: کازوئوسجیما، ریو نیشیتسا.
۵) حیاط مرکزی انستیتو اسمیتسون واشنگتن:
برای این پروژه نیز دست نورمن فاستر را طلبیدند. این بار، در مقابل این معمار سوپر مدرنیست این وظیفه را قرار داده بودند که ساختمانی متعلق به قرن نوزده را بازسازی و مدرنیزه کند وارزش‌های معماری آن را حفظ کند، بی‌آنکه خصیصه‌های تاریخی بنا لطمه ببینند. و این کار محقق شد- پوشش فلز وشیشه ای، به راحتی، با کلیت فضای انستیتو هماهنگ شده وبرای توریست‌هایی که برای دیدن گالری ملی پرتره‌ها وارد آنجا می‌شوند هیچ امر متناقضی وجود ندارد. ‌
۶) دیوارسکوی <نوارسرخ> در پارک <تانگه> در ایالت شینهوانادو چین:
این پارک با این ابنیه اوریژینال (اگر بشود این حجم نواری فلزی را ابنیه نامید)، در ساحل رود تانگه قرار دارد و در موازات آن هم کشیده می‌شود. این اثر معماری نه تنها پارک را منقش می‌کند، توریست‌هارا جلب می‌کند و مکانی برای استراحت و تفریح است، بلکه تغییری نیز درسامانه چراغ و روشنایی است: چراغهای قرارگرفته در دل <نوار سرخ>، با تاریک شدن پارک روشن می‌شوند و نور می‌افشانند.
۷) کریستال> در موزه سلطنتی انتاریو تورنتو کانادا:
وقتی که سال گذشته بنا درمعرض دید و قضاوت کانادایی‌ها قرارگرفت، هم آدم‌های ساده وهم نخبگان هنری، هم این طرفی‌ها راضی بودند هم آن طرفی‌ها. عده‌ای آن را اثری در حد معمول و نه چندان سالم تلقی کردند و عده‌ای آن را اثری هنری و بالا‌ ارزیابی کردند. همه اینها همانی است که از تورنتو محافظه کار انتظار می‌رود. فرم ویژه کریستال هم برای موفقیت تجاری موزه که در آن قرار دارد، وسیله مهمی است. غالبا اینجا توریست‌ها می‌آیند که آن را ازداخل ببینند، ولی هستند بسیاری که آن را از بیرون می‌بینند و لذت می‌برند. به‌خصوص نماهای شیشه‌ای آن را که پر است از عکس‌های چاپ شده کفش‌های مختلف.

منبع : روزنامه اعتماد ملی