توسعه شبکه حمل و نقل ریلی تنها راه نجات‌

در گذشته، عدم درک صحیح از امتیازات ویژه شبکه مدرن ریلی موجب کم توجهی عامه مردم به توسعه این بخش شده بود، اما اینک نخبگان و بخش قابل‌توجهی از ملت به امتیازات بی‌نظیر شبکه مدرن ریلی پی برده‌اند و انتظارات اجتماعی، توسعه سریع شبکه مدرن ریلی را طلب می‌کند و تاخیر در انجام این خواسته فراگیر موجب گسترش نارضایتی عمومی از دولت خواهد گردید.
مردم اکنون به نقش و تاثیر قطارهای پر سرعت بر امنیت و آسایش خود پی برده‌اند. تاثیر قطارهای پیشرفته کم صدا و پرسرعت بر توسعه شهرک‌های حاشیه شهرهای بزرگ و حتی در فاصله۵۰ تا ۱۰۰ کیلومتری شهرهای بزرگ و ایجاد نظم در بازار مسکن بر نخبگان پوشیده نیست.
ایران کشور پهناوری است که با توسعه شبکه ریلی پر سرعت مزیت سکونت شهرهای بزرگ کمرنگ‌تر خواهد شد لذا تعداد مناطقی که هر شخص می‌تواند به عنوان محل سکونت برگزیند زیادتر می‌شود بنابراین مشتری خرید مسکن در شهرهای بزرگ که قیمت زمین در آنها بالاست کاهش می‌یابد و ساخت مسکن در مناطقی که زمین در آن ارزان‌ است بسیار کم‌ هزینه‌‌تر می‌باشد.
توسعه شبکه مدرن ریلی می‌تواند منجر به گسترش بهداشت و درمان در اقصی نقاط کشور و گسترش عادلانه آموزش و علم در نقاط دور و نزدیک گردد. توجه به حفظ محیط زیست و هوای پاک، کاهش مصرف گازوئیل و بنزین و کاستن از روند دردناک تصادفات جاده‌ای چاره‌ای جز توسعه سریع شبکه مدرن ریلی برای مسوولان باقی نگذاشته و مقاومت در برابر این خواسته بحق مردم ضربه به نظام و منافع ملی می‌باشد، لذا هرگونه ضعف و سستی وزارت راه در توسعه سریع شبکه مدرن ریلی تبعات جبران‌ناپذیری برای ملت و کشور به دنبال دارد.
جهت درک بیشتر اهمیت توسعه شبکه مدرن ریلی نکاتی چند بیان می‌گردد. احداث خطوط ریلی پر سرعت در عصر حاضر یکی از عوامل موثر در توسعه یافتگی محسوب می‌شود. اگر ادعا کنیم که با توسعه خطوط ریلی در کشور راه دستیابی به چشم‌انداز ۲۰ ساله باز خواهد شد بیراه نگفته‌ایم.
مزیت ایران در امر ترانزیت کالا چنان اهمیتی دارد که در معادلات جهانی قابل چشم‌پوشی نیست. ضمن این که در حال حاضر ایران حلقه گمشده برای اتصال شرق و غرب برای ترانزیت کالاست. با نگاهی به تاریخ گذشته درمی‌یابیم که پیشینیان ما به خوبی این مزیت را شناسایی کرده و از آن بهره برده‌اند.
گرچه می‌توان از کامیون و دیگر خودروهای حمل و نقل جاده‌ای نیز استفاده نمود ولی به دلیل این که طبق اصول علم مدیریت باید بهترین، کارآمدترین و ارزان‌ترین روش را به کار گرفت بنابراین راهی جز گسترش و توسعه خطوط ریلی باقی نمی‌ماند. مصرف سوخت در حمل و نقل ریلی در مقایسه با حمل و نقل جاده‌ای بسیار کمتر است. بنابراین علاوه بر کاهش مصرف سوخت، حمل و نقل ریلی از امنیت بیشتری نیز برخوردار می‌باشد. باید توجه داشت که آمار تصادفات در ایران بسیار بالاست، بنابراین بهترین روش برای حمل و نقل کالا و مسافر، قطارهای باربری و مسافربری هستند.
سیستم حمل و نقل ریلی حجم بیشتری از کالا و مسافر را جابه‌جا می‌کند که این امر خود یکی دیگر از مزیت‌های توسعه این نوع از حمل و نقل است. بنابراین می‌توان گفت بهترین روش برای بالفعل کردن مزیت ترانزیت بین‌المللی ایران، گسترش و توسعه روزافزون شبکه پیشرفته ریلی است. مزیت دیگر ترانزیتی ایران با قرار گرفتن در محدوده مناطق نفت‌خیز جهان مانند حوزه نفتی خزر و خلیج فارس ایجاد شده است، ایران پل ارتباطی میان کشورهای آسیای میانه و قفقاز و افغانستان و آب‌های آزاد است.
از طرف دیگر قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال زمینه را برای ترانزیت حجم انبوه‌بار و مسافر برای ایران مهیا می‌سازد. در حالی که قرار گرفتن در مسیر ترانزیتی شرق غرب یا جاده ابریشم موجب شکلی‌گیری موقعیت ایران به عنوان پل ارتباط ترانزیتی خاور دور، شبه قاره هند و آسیای میانه با آسیای غربی، اروپا و شمال آفریقا شده است.
طبق استانداردهای بین المللی ۱۵ - ۱۰ درصد از ارزش کالا را هزینه حمل و نقل ترانزیت کالا تشکیل می‌دهد بنابراین در صورتی که ایران با در نظر گرفتن مزیت‌ها به گسترش حمل و نقل ریلی مبادرت نماید، خواهد توانست در زمان کوتاهی به مرکز ثقل دالان حمل و نقل و ترانزیت بین‌المللی آسیا تبدیل شود. این امر قدرت سیاسی ایران را در عرصه بین‌المللی تقویت خواهد نمود.
این واقعیت که نفت ایران در آینده نه چندان دور به اتمام می‌رسد قابل انکار نیست، با در نظر گرفتن وابستگی ما به درآمدهای نفتی، نگرانی درخصوص آینده اقتصاد ایران جدی است.
همان‌طور که ذکر شد، بهره‌گیری از مزیت ترانزیتی یکی از منابع درآمدی برای کشور محسوب می‌شود برای مثال اگر سالانه تنها ۱۰ درصد از کل مبادلات آسیا و اروپا از این مسیر انجام گیرد ارزش آن ۲۰۰ میلیارد دلار می‌شود و ایران سالانه می‌تواند ۲۰ الی ۳۰ میلیارد دلار ارز از طریق ترانزیت و خدمات جانبی کسب کند.
بی‌توجهی به این مزیت مهم موجب گردیده سهم ایران در این زمینه تنها ۵/۲ میلیارد دلار باشد که در مقایسه با مزیت بالقوه ایران قابل توجه نیست.
در سال‌های اخیر میانگین درآمدهای نفتی ایران سالانه حدود ۶۰ میلیارد دلار بوده است این در حالی است که با توسعه حمل و نقل ریلی و استفاده از مزیت ترانزیتی کشور می‌توان به نیمی از درآمد نفتی کشور از طریق ترانزیت کالا دست یافت.
با این تفاوت که درآمد نفتی کشور با فروش سرمایه بزرگ ملی و طلای سیاه تجدیدناپذیر به دست می‌آید و درآمد ترانزیتی کشور تنها با توسعه خطوط ریلی پر سرعت و ارائه خدمات ترانزیتی کسب خواهد گردید.
در حال حاضر میزان ترانزیت انجام شده از مسیرهای ایران حدود ۱۰ میلیون تن می‌باشد در حالی که طبق برآوردهای انجام شده توان ترانزیتی بالقوه ایران بسیار بالاتر است. این در حالی است که ترکیه با شناسایی قابلیت خود در امر ترانزیت و بالفعل نمودن این مزیت بین‌المللی هم اکنون موفق‌ترین کشور در ترانزیت کالا به آسیای میانه و قفقاز به شمار می‌آید.
هم اکنون حجم تجارت کالا در جهان بیش از ۹ هزار میلیارد دلار است که از این میان سهم تجارت آسیا اروپا بیش از ۳ هزار میلیارد دلار می‌باشد.

سیدحسین میرافضلی‌

منبع : روزنامه جام‌جم