جایگزینی گاز طبیعی برای سوخت خودروها

در كشور ما نیز با توجه به غنی بودن ذخایر ملی گاز طبیعی كه حدود یك پنجم ذخایر گاز طبیعی دنیا را دربر می‏گیرد، مدتی است كه از سوی ارگان‏های ذی‏ربط، حركت به سوی جایگزینی گاز طبیعی برای سوخت خودروها آغاز شده و به طور جدی پیگیری می‏شود. طرح تبدیل سوخت خودروها به گاز طبیعی ( CNG ) یك طرح فراسازمانی و ملی محسوب می‏شود و به این لحاظ ضروری است در تصمیم‏گیری‏ها از نقطه نظرات مسؤولان و پژوهشگران محترم دانشگاه‏ها، وزارت صنایع و معادن، وزارت كشور، وزارت نفت و سازمان بهینه‏سازی مصرف سوخت كشور و همچنین متولیان اجرای این طرح، سازمان حفاظت محیط زیست، مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، شهرداری‏ها، شركت‏های خودروسازی، سازمان‏های مرتبط با گاز، سازمان تاكسیرانی و سازمان اتوبوسرانی استفاده شود. بدیهی است كه این طرح عظیم و راهبردی، جز از طریق برنامه‏ریزی و همكاری صمیمانه، استفاده از مهندسی همزمان و در نظر گرفتن كلیه محدودیت‏ها و اهدافی كه هر یك از سازمان‏ها و وزارتخانه‏های مذكور در اجرای طرح تبدیل سوخت خودروها به گاز طبیعی دارند، میسر نخواهد شد.
اما در مقدمه این حركت، شاید مهم‏ترین عامل به منظور تسریع در دستیابی به اهداف طرح، آگاهی و آشنایی عمومی نسبت به مزیت‏های استفاده از سوخت جایگزین است. بنابراین جلب افكار عمومی، به عنوان استفاده‏كنندگان و بهره‏برداران اصلی و نهایی سوخت به سمت این حركت، مسأله‏ای بسیار با اهمیت‏تر از برنامه‏ریزی‏های اجرایی وزارتخانه و ارگان‏های مرتبط است. ین نوشتار تلاش می‏كند تا به میزانی هرچند اندك، گامی در جهت ارتقای این آگاهی بردارد و اثرها و مزیت‏های استفاده از سوخت گاز طبیعی ( CNG ) را در خودروهای ساخت داخل مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
مهم‏ترین عامل به منظور تسریع در دستیابی به اهداف طرح، آگاهی و آشنایی عمومی نسبت به مزیت‏های استفاده از سوخت جایگزین است.
مشخصات كلی یك خودروی گازسوز
تفاوت اصلی میان خودروهای گازسوز و خودروهای معمولی در سیستم سوخت‏رسانی آن‏هاست. سوخت گاز طبیعی ( CNG ) درون مخزنی كه معمولاً در زیر یا صندوق عقب خودرو (بسته به نوع و مدل آن) نصب شده، ذخیره می‏شود. در سیستم سوخت‏رسانی خودروهای گازسوز همانند خودروهای بنزین‏سوز، ابتدا سوخت باید با درصد مناسبی از هوا مخلوط و پس از اختلاط به درون محفظه احتراق سیلندر موتور هدایت شود. خودروهایی كه هم از سوخت گاز طبیعی فشرده ( CNG ) و هم از بنزین یا گازوئیل به صورت جایگزینی ( Bi-fule ) استفاده می‏كنند، خودروهای دوگانه‏سوز نامیده می‏شوند. این خودروها دارای دو سیستم جداگانه سوخت‏رسانی بنزین و گاز طبیعی هستند و به صورت اختیاری امكان استفاده از یك یا دو سوخت را دارند. در حال حاضر، برخی از تولیدكنندگان خودرو در سطح جهان مانند ایتالیا، امریكا، آلمان و سوئد نسبت به تولید خودروهای دوگانه‏سوز اقدام كرده‏اند. در كشور ما و در حال حاضر، به دلیل نوپا بودن طرح CNG و طی كردن مراحل آغازین آن، كارخانجات تولیدكننده خودرو هنوز برنامه مدونی جهت تولید انبوه خودروهایی كه از ابتدا برای مصرف گاز طراحی شده باشند (اصطلاحاً خودروهای OEM ) ندارند. ولی با توجه به برنامه‏ریزی‏های انجام شده، اولین سری خودروهای دوگانه‏سوز تولید یكی از كارخانه‏ها در سال ۱۳۸۵ وارد بازار می‏شود. خودروهای دوگانه‏سوز فعلی، خودروهای بنزینی یإ؛ &#۰۳۹;&#۰۳۹; گازوئیل‏سوز هستند كه به گازسوز تبدیل شده‏اند و به طور عمده وسایل نقلیه عمومی می‏باشند. این قبیل خودروها به دلیل این كه طراحی اولیه موتورشان برای استفاده از بنزین صورت گرفته، غالباً با كاهش توان قدرتی موتور مواجه می‏شوند كه این كاهش چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد تخمین زده می‏شود. وجود تفاوت‏های متعدد در ساختار شیمیایی سوخت خودروها، مانند داشتن اعداد اكتان متفاوت، بر روی میزان تراكم و درنتیجه بازده موتور مؤثر است. همچنین وجود تفاوت در شكل كلی آن‏ها یعنی گاز و یا مایع بودن، اثرات مختلفی از نظر خوردگی قطعات داخلی موتور و كاربراتور در پی دارد كه در نهایت باعث كاهش قدرت موتور خواهد شد.
مزایای استفاده از CNG
مزایای زیست محیطی
استفاده از سوخت گاز طبیعی ( CNG ) كه پس از هیدروژن دومین سوخت پاك به لحاظ عدم آلایندگی هوا به شمار می‏رود، در حفظ محیط زیست تأثیر به‏سزایی دارد. امروزه براساس آمارهای منتشر شده از سوی منابع معتبر، طی ۳۶۵ روز هر سال، بیش از ۳۰۰ روز شاهد هوای آلوده در حد خطرناك، در شهر بزرگی مثل تهران هستیم كه این مهم هیچ‏گاه از دیدگاه افراد ساكن یا حاضر در این شهر، مورد توجه جدی قرار نمی‏گیرد. گازهای آلاینده منتشره، از خودروهایی با سوخت گاز طبیعی ( CNG )، بسیار كمتر از خودروهای بنزینی یا گازوئیل‏سوز مشابه است. به عنوان مثال، آلاینده منوكسید كربن یك خودروی گازسوز تقریباً ۶۵ درصد، اكسیدهای نیتروژن حداقل ۷۰ درصد، ذرات معلق حدود ۸۰ درصد كمتر از خودروی بنزین‏سوز است. همچنین خودروهای گازسوز به هنگام سوخت‏گیری، آلاینده‏های سمی ناشی از تبخیر بنزین از باك خودرو را نخواهند داشت. علاوه بر آن، موتورهایی كه با سوخت گاز طبیعی ( CNG ) كار می‏كنند، نسبت به خودروهای دیزلی و بنزینی به مراتب ذرات معلق كمتری تولید می‏كنند. این ذرات، خطر ابتلا به سرطان و بیماری‏های ریوی را به دنبال دارند.
مزایای اقتصادی
مزایای به كارگیری سوخت گاز طبیعی ( CNG ) را می‏توان از دو دیدگاه مورد بررسی قرار داد. اولین مزیت اقتصادی این طرح، وجود حدود ۲۰ درصد از ذخایر گاز طبعی جهان در ایران و قیمت نهایی تمام شده این سوخت نسبت به بنزین و یا سایر سوخت‏هاست. این قیمت‏ها تنها ۲۵ درصد قیمت تمام شده بنزین خواهد بود كه با توجه به اثرات اقتصادی قیمت انرژی و سوخت بر روی كلیه محصولات و خدمات، چه در ایران و چه در كلیه نقاط دنیا بسیار حائز اهمیت و تعیین‏كننده است. دومین مزیت استفاده از سوخت گاز طبیعی ( CNG ) صرفه‏جویی ارزی در واردات بنزین و سایر محصولات نفت خام از خارج از كشور است كه می‏توان از این منبع مازاد ارزی، جهت خارج كردن خودروهای فرسوده از چرخه حمل و نقل و در نتیجه كاهش بار ترافیكی بهره برد (در حال حاضر ۲۰ درصد از بنزین مصرفی كشور از خارج خریداری می‏شود). در بعد اقتصادی مسأله، توجه به این مسأله نیز اهمیت دارد كه صادرات سوخت‏های مایع نسبت به گاز طبیعی بسیار سهل‏تر و به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه‏تر است.
مزایای فنی
استفاده از سوخت گاز طبیعی ( CNG ) كاهش تعمیرات موتور و صرفه‏جویی در این زمینه را به همراه دارد، زیرا به دلیل یكنواخت بودن سوخت گاز طبیعی ( CNG )، روغن موتور تمیزتر و بادوام‏تر مانده و غلظت خود را دیرتر از دست می‏دهد كه نتیجه آن سلامت موتور خودرو و افزایش عمر آن خواهد بود. به لحاظ ایمنی نیز چون سوخت گاز طبیعی ( CNG ) نسبت به هوا سبك‏تر است، در صورت نشت از مخزن ذخیره یا سایر اجزا، به سرعت به سمت بالا حركت می‏كند. از سوی دیگر، دمای اشتعال گاز طبیعی (۶۵۰ درجه سانتی‏گراد) تقریباً دو برابر بنزین (۳۵۰ درجه سانتی‏گراد) می‏باشد كه همین مسأله موجب می‏شود خطر انفجار یا آتش‏سوزی خودروهای گازسوز به شدت كاهش یابد. بالاخره این كه، استحكام بیشتر بدنه مخازن ذخیره گاز نسبت به باك‏های معمولی بنزین از نظر مشخصات فیزیكی و مواد تشكیل‏دهنده آن از دیگر مسائل ایمنی استفاده از گاز طبیعی ( CNG ) به شمار می‏رود. به امید روزی كه استفاده از سوخت گاز طبیعی ( CNG ) به جای بنزین، نه فقط از سوی ارگان‏ها و یا كارشناسان، بلكه از طرف خود مصرف‏كنندگان آن نیز توصیه شود.
All rights reserved, Powered by Nazm Gostaran System
محمدسپهر اصفهانی

منبع : مجله گسترش صنعت