بازندگان و برندگان ترک سل

داستان دنباله دار و نفس گیر و هیجان آلود قرارداد واگذاری حق امتیاز ایجاد اپراتور دوم تلفن همراه ایران به كنسرسیوم ترك سل تركیه را احتمالاً همان شاعر گرانسنگ ایرانی نشنیده است. ۴۰ ماه پیش بود كه یك مقام ارشد كنسرسیوم ترك سل رفت و آمد به ایران را شدت بخشید تا اینكه آگاه شد ایران قصد دارد ایجاد اپراتور دوم تلفن همراه را به مناقصه بگذارد. این شركت، اسناد مناقصه را گرفت و پر كرد و به همراه ۳۷ شركت دیگر _كنسرسیوم های ایرانی- خارجی، خارجی- خارجی و ایرانی _ ایرانی -منتظر باز شدن پاكت های مناقصه شد. وقتی پاكت ها باز و شرایط قرارداد ها قرائت شد، ترك سل در صدر قرار گرفت. شادی این شركت و صد ها هزار ایرانی كه منتظر بودند انحصار واگذاری تلفن همراه شكسته شود ادامه داشت و كار ها پیش می رفت تا اینكه مجلس هفتم كار خود را آغاز كرد. اعضای پرنفوذ مجلس هفتم كه اكثریت آن در اختیار اصولگرایان ایرانی است تصریح كرد، قرارداد را نمی پذیرد و استدلال كرد كه چرا شركت های ایرانی به بازی گرفته نشدند. بحث های دیگری نیز توسط گروه های ذی نفوذ پیدا و پنهان انجام شد و همه چیز گفته شد. از جمله اینكه مگر ایرانیان چه چیزی كم دارند، چرا باید قراردادی كه می تواند امنیت ایران را به خطر اندازد را با یك شركت مشكوك به همكاری با صهیونیست ها داد و... توان مجلس بر استدلال های دولت فزونی گرفت. طرح تازه ای تدارك دیده شد و دولت نیز لایحه تازه ای آورد. زمان می گذشت و لایحه دولت با تغییرات در مجلس تصویب و به شورای نگهبان داده شد. این شورا برخی اشكالات را جایز دانست، مصوبه مجلس دوباره اصلاح شد و... داستان ترك سل هنوز ادامه دارد. گفته می شود كه همه شواهد به زیان ترك سل و به سود یك شركت از آفریقای جنوبی است. ۴۰ ماه است كه داستان ترك سل در ایران شنیده می شود و هر كس از ظن خود چیزی درباره آن می گوید. نتیجه این شده است كه داستان احتمالاً ادامه پیدا كند. درباره این داستان برخی نكات را یاد آور می شویم:
۱- واقعی ترین بخش این موضوع پابرجا ماندن انحصار فروش تلفن همراه است. ورود یك شركت بخش خصوصی به این بازار در هفته های گذشته با حوزه عمل محدود و اندك هیچ گامی برای شكست حصار انحصار برداشته نشده است. تفاوت قیمت ۵۰۰ هزار تومان برای فروش یك سیم كارت كه پول آن باید چند ماه جلوتر پرداخت شود با قیمت یك سیم كارت ۱۵۰ هزار تومانی كه قرار است اپراتور دوم بدهد شیرین است. هر روز تاخیر در عقد قرارداد و شروع به كار ایجاد تاسیسات تلفن همراه سود سرشاری به جیب برنده وارد می كند.
۲- غم انگیز ترین بخش این موضوع اما هزینه فرصتی است كه مصرف كننده ایرانی می دهد. ایرانیان نشان داده اند پس انداز كافی برای خرید تلفن همراه كنار گذاشته اند و استفاده از آن را ضروری تلقی می كنند. مصرف كننده ایرانی بار هزینه های مازادی را بر دوش می كشد كه به راحتی می توانست انجام نشود. سازمان و نهادی كه از مصرف كننده ایرانی حمایت كند یا نیست یا ترجیح داده است كار های دیگری انجام دهد. انتظار برای دریافت یك سیم كارت با قیمتی ۳ برابر قیمت رقابتی تحقیر مصرف كننده ایرانی در این وانفسای عجیب و پیچیده است.
۳- جذاب ترین بخش داستان، اما پای فشاری حرفه ای رهبران كنسرسیوم ترك سل برای بقا در بازار تلفن همراه ایران است. رهبران این كنسرسیوم وقتی دیدند كه شرایط اولیه را باید كنار گذاشته و تن به شرایط تازه ای بدهند كه اختیارات آنها را كاهش می دهد، ابتدا اخم كردند، اما كار را رها نكردند. پای فشاری یك شركت اقتصادی در یك مناقصه عجیب و غریب نشان از رفتار حرفه ای، اقتصادی و سیاسی آنها است كه آنها تا زمانی كه نرخ سود فعالیت در این بازار را بالاتر از نرخ سود در بازارهای دیگر ببینند كنار نخواهند رفت، مگر اینكه كارد به استخوان برسد.
۴- نادرترین اتفاقی كه در داستان ترك سل رخ داد، اقدام بدیع مجلس هفتم بود كه همه مرز های گذشته را طی كرد و وارد كار اجرا شد. قانونگذاران مجلس هفتم با توجه به استفاده از فضای ایرانی كردن كار توانستند به طرح پیشنهادی خویش برسند. خلع ید از دولت و كنار گذاردن قراردادی كه بسته بود اقدامی تازه در فضای سیاسی كشور بود كه از یادها نخواهد رفت.
۵- بدترین بخش این داستان كه پیامد های آن تا مدت ها ادامه خواهد داشت، كاهش نسبی اعتماد سرمایه گذاران خارجی برای حضور در بازار ایران است. براساس آمار های ارائه شده، حجم سرمایه گذاری خارجی مستقیم تصویب شده در ایران از ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۲ رقمی معادل ۲/۳ میلیارد دلار است. یك محاسبه ساده نشان می دهد در ۱۰ سال یاد شده به طور متوسط ۳۲۰ میلیون دلار سرمایه گذاری خارجی به تن اقتصاد نحیف ایران تزریق شده است. اعتماد یك اصل خدشه ناپذیر در جلب سرمایه های خارجی است. واقعیت این است كه تن رنجور اقتصاد ایران نیاز به حضور سرمایه خارجی، تكنولوژی روز، انتقال مدیریت مدرن و... دارد. هوا شدن قرارداد ترك سل اعتماد ها را به ایران بیش از پیش سست خواهد كرد. اگر سرمایه كافی برای رسیدن به رشد ۸ درصد در تولید ناخالص ملی و ایجاد شغل پایدار داشتیم شاید غصه مان كمتر بود.
۶- مبهم ترین بخش داستان كه هنوز گفته نشده اما درباره آن حدس و گمان زده می شود این است كه از رفتن ترك سل و آمدن شركتی از آفریقای جنوبی كدام افراد خرسندند و چه كسانی احتمالاً بازنده اند. به نظر می رسد كه بازنده اصلی معلوم است: مصرف كنندگان ایرانی. برندگان چه كسانی هستند؟

محمد صادق جنان صفت

منبع : روزنامه شرق