وقتی بچه‌هایمان در انتخاب دوست اشتباه می‌کنند

آیا تاكنون پای صحبت افرادی كه گرفتار مواد مخدر شده و یا به علت جرایم مختلفی كه مرتكب شده‌اند گرفتار زندان‌ها و دارالتادیب هستند، نشسته‌اید؟ چیزی كه قریب به اتفاق این افراد به آن اعتراف می‌كنند، هم‌نشینی با دوستان ناباب است.شاید تا به حال با شنیدن این جمله فقط سری از روی تاسف تكان می‌دادید اما اكنون كه خود نگران رفت و آمدهای فرزند نوجوان‌تان هستید، می‌بینید كه پیش‌گیری از معاشرت یك نوجوان با دوستان ناباب كار چندان ساده‌ای هم نیست. سنین نوجوانی ویژگی‌های خاص خود را دارد. در این سنین است كه شخصیت، هویت و الگوهای زندگی آینده نوجوان شكل می‌گیرد. بیشتر‌ ‌والدین در این دوران احساس دوگانه‌ای نسبت به فرزند نوجوان‌شان دارند‌.‌
فرزندان نوجوان مان‌ ‌آموخته اند كه كم كم در حال بزرگ شدن هستند . آنها افزایش قوه استدلال و درك‌ ‌شرایط را خود احساس می‌كنند و با تغییرات جسمانی تازه و عجیبی روبه‌رو هستند‌ .‌
در این شرایط از خود ، چهره‌ ‌و صدای خود بیزار می‌شوند . رشد سریع در این سنین باعث می‌شود كه آنان نگران عكس‌العمل دیگران نسبت به رفتار خود باشند‌ ‌و در همین زمان است كه احتیاج شدیدی به درك شدن دارند نه تحقیرشدن. ورود كودكان به این دوران برای بسیاری از والدین ناگوار است‌ .‌
‌نوجوانان از ما یاد گرفته اند كه به طور منطقی فكر كنند‌ ‌و علت و معلول را جویا شوند . نتایج را با منطق هرچند كم خود بررسی كنند . دیگر‌ ‌آنان به آسانی تسلیم امر و نهی ما نمی‌شوند. یك‌ ‌نوجوان‌ ‌دراین زمان احتیاج زیادی به مشورت دارد، مشورت و نه تحمیل و این دقیقا همان نكته‌ای است كه والدین به طور معمول در آن دچار خطا می‌شوند‌ ‌.
● نوجوان و گروه همسالان
‌انسان از چه رو به معاشرت با دوستان نیازمنداست؟ آیا از این رو كه وی موجودی اجتماعی است یا اینكه در ورای این معاشرت‌ها، به كسب بینش زندگی و دانش اجتماعی علاقه‌مند است؟ پاسخ درست به این پرسش در واقع هر دو را شامل می‌شود. او می‌خواهد درگروه همسالان جایگاهی داشته باشد و مورد پذیرش قرار گیرد تا از این طریق بر احساس تنهایی خویش فایق آید و از سوی دیگر، در حلقه ارتباط دوستی است كه فرد می‌تواند خودی نشان داده و ابراز وجود كند و بخشی از توانایی‌هایش را به ظهور برساند.
همان‌طوری كه می‌دانیم، نوجوان در سن بلوغ به طور عمده متأثر از گروه همسن خویش است و بیش از آنكه از رفتار والدین و حتی مربی تأثیر بپذیرد، از گروه دوستان خویش الهام می‌گیرد. بنابراین نیرومندترین تأثیر رفتاری در این مرحله سنی از سوی دوستان همراه و هم‌گروه نوجوان به جا گذارده می‌شود.
نوجوان در این دوران، در ایجاد ارتباط با والدین خود علاقه‌مندی كمتری نشان می‌دهد و ارتباط والدین با نوجوان هم به همین دلیل از دشواری و حساسیت خاصی برخوردار است. روی هم‌رفته چنانچه بتوان در انتخاب تركیب دوستان هم‌گروه نوجوان، گام‌های مؤثری برداشت، شاید بزرگ‌ترین خدمت، هم به لحاظ رفتاری و هم به لحاظ پیشرفت تحصیلی در حق او انجام شده باشد. نوجوان از نظر رفتاری، به طور عمده دوستان هم گروه خود را الگوی رفتاری خویش می‌داند و از روش و منش و وشیو‌ه‌های رفتاری این گروه پیروی می‌كند. او برای اینكه مقبول جمع دوستان و همسالان افتد و با آنان ارتباط و معاشرت داشته باشد، ناگزیر از پذیرش هنجارها و ارزشهای آنان است چون در غیر این صورت، از آن جمع طرد میشود.
بنابراین اگر گروه دوستان نوجوان افرادی خوش‌رفتار و با منش و تربیت مطلوب باشند، نوجوان نیز در مسیر آنان گام برخواهد داشت و چنانچه خدای ناكرده گروه دوستان دارای مشكلات رفتاری باشند، نوجوان با تبعیت از آنها در مسیر و وادی نامناسبی قرار می‌گیرد و در آن مسیر حركت خواهد كرد.
به عنوان مثال، اگر فردی با گروهی از معتادان رابطه برقرار كند و با آنان دوست شود، به تدریج تحت تأثیر رفتار آنان قرار میگیرد و معتاد میشود؛ چون از سویی، ملاك پذیرش و قبول فرد به وسیله یك گروه و جمع، پذیرفتن فرهنگ آنهاست و از سوی دیگر، معتادان هم علاقهمندند كه مواد مخدر را به طور دستهجمعی استعمال كنند كه هم در موقع استعمال مصاحبی داشته باشند و هم از شدت فشار سرزنش اجتماع بر خود بكاهند.
از اینرو، معتادان علاقهمندند كه دوستان و همسالان خود را به جرگه اعتیادشان بكشانند. در این صورت، اگر نوجوانی از تعلیم و تربیت مقدماتی و صحیح خانوادگی محروم باشد و خانوادهاش او را از مضرّات اعتیاد مطلع نكرده باشند و در محیط اعتیاد زندگی كند و با دوستان معتاد نیز سر و كار داشته باشد، احتمال اینكه معتاد شود، بسیار زیاد است. همین فرآیند تأثیر گروه بر فرد، در سایر انواع بزهكاری به غیر از اعتیاد نیز صادق است. البته شدت این تاثیر پذیری به عواملی نظیر شدت، سن و زمان تماس و...نیز بستگی دارد.
● چگونه می‌توانیم بر دوستی‌های نوجوانان‌مان نظارت صحیح داشته باشیم؟
سعی كنیم كه الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشیم . فضــــایی ایجاد كنیم كه فرزندانمان در آن احساس آرامش كنند. با نوجوانانمان دوست باشیم و فاصله‌ها را كم كنیم. تلاش كنیم ارتباطمان با آنها به گونهای باشد كه به راحتی بتوانند مشكلات و نیازهای خود را با ما در میان بگذارند. سعی كنیم وقت بیشتری را با نوجوانمان صرف كنیم . با آنان به رستوران ، پارك ، كوه ، سینما و ... برویم و از همه مهم‌تر به آنان ابراز عشق و علاقه كنیم. گام بعدی، ایجاد سازگاری در محیط خانه است.ما باید تلاش كنیم كه محیطی امن و دور از جار و جنجال برای فرزندانمان مهیا كنیم .باید نسبت به اعمال و رفتار فرزندان نوجوانمان حساس و نكته سنج باشیم و بر روابط آنان با دیگران نظارت جدی داشته باشیم.
یكی از مهم‌ترین نكات این است كه موضع خود را برابر سیگار ، مواد مخدر و الكل و دیگر اعمالی كه انتظار داریم فرزندمان به سوی آنها كشیده نشود، مشخص كرده و آشكارا آن را به زبان بیاوریم. نظم و قانون مناسب و سازنده مشخصی را در خانواده برقرار سازیم و برای سرپیچی از آن ، تنبیهات مناسبی در نظر بگیریم و قاطعانه در صورت لزوم آن را به مرحله اجرا درآوریم.
● سخنی با نوجوانان
▪ دوستی انتخاب كنید كه رازدار باشد. ما حق داریم اسرار خودمان را به همه كس بگوییم ولی اسرار دیگران امانتی است كه به دست ما سپرده‌اند. نباید در امانت آنها خیانت كنیم.
▪ دوستی كه ظاهر و باطنش یكی است می‌تواند قابل اعتماد باشد. در حقیقت این ویژگی در افرادی تبلور می‌یابد كه از شخصیت سالمی ‌برخوردارند و احساس حقارت نفس نمی‌كنند.
▪ از نشانه های جوانمردی و مروت این است كه دوستان در پیشامدها و تنگناها یكدیگر را تنها نگذارند و چه بسا در دشواری‌های زندگی بیش از راحت و آسایش باید در كنار یكدیگر بایستند و مرارت‌ها را میان خود تقسیم كنند.پس همیشه در انتخاب دوست به دنبال شخصی باشید كه در دوران سختی پشتیبان شما باشد.
▪ اگر می‌خواهید دوست‌تان بدارند، دوست بدارید و دوست‌داشتنی هم باشید.
▪ دوستی واقعی خریدنی نیست، تنها باید آن را پیدا كرد.
▪ بهتر است دوستان‌تان را فقط برای خودشان بخواهید، نه برای آنچه می‌توانند در اختیارتان بگذارند.
▪ هرگز دوستان‌تان را شرمنده و خجالت‌زده نكنید.
▪ سعی كنید كسی را پیدا كنید كه شنونده خوبی باشد زیرا همه به فردی برای درد دل كردن نیاز دارند.شما نیز تلاش كنید كه شنونده خوبی برای او باشید.
▪ هیچ‌گاه ارتباط عاشقانه‌تان را با ارتباط دوستانه درنیامیزید.
▪ هرگز تصمیم نگیرید اخلاق دوستان‌تان را تغییر دهید، شما فقط می‌توانید خودتان را عوض كنید.

‌دكتر هانیه زائررضائی

منبع : روزنامه سلامت