گنبد سرخ ، مراغه

از پنج مزار موجود در مراغه، قدیم‌ترین آن‌ها، گنبد سرخ است كه در آذربایجان بیشتر به «قرمزی گنبد» شهرت دارد. عمارتی است چهارگوش با سقفی گنبدی كه بر مقرنس‌هایی كه هنوز سالم مانده‌اند،‌ نهاده شده است. این بنا شبستانی دارد كه در بلندی قرار گرفته و داخل و زیر عمارت نوعی سردابه احداث شده است. در سمت شرق، دری وجود دارد كه این سردابه را كه از داخل هیچ راهی به شبستان ندارد به خارج مربوط می‌كند.
چهار پنجره بنا به شكلی تعبیه شده‌اند كه از داخل در گردن‌ گنبد و از خارج بر چهار وجه اصلی هشت گوشه‌ای سقف قرار گرفته‌اند. روزنه‌های دیگری نیز در كتیبه‌های نواری شكل اضلاع غربی، جنوبی و شرقی گشوده‌‌اند. ولی بدون شك این روزنه‌ها هیچ ارتباطی با تركیب اولیه ساختمان ندارد و بعدها آنها را ایجاد كرده‌اند.
پای بنا از سنگ تراشیده ساخته شده است. همچنین سر ستون‌های زاویه و سرستون‌هایی كه پایه‌های كوچك طاق‌های اضلاع ثانوی را بر دوش دارند همگی از سنگ هستند. بقیه بنا تماماً از آجر است. لابلای این آجرها كه با زیبایی تحسین‌انگیزی بر روی هم چیده شده‌اند، بلوك‌های كاشی فیروزه‌ای رنگ جلوه‌ای خاص دارند. كتیبه‌ها و نقوش هندسی از آجر سرخِ تراشیده، و كاشی مینایی رنگی بر بالای درگاه بنا كار گذاشته شده است. بر زمینه‌ای از گچ خاكستری این كتیبه‌ها نقوشی از گل و برگ گچبری كه اثری از رنگ آبی در آنها دیده می‌شود، آراسته شده است.
كتیبه‌های موجود نشانگر این است كه بنا در زمان حیات عبدالعزیز ساخته شده است، ولی از هویت وی كه مدعی حكمرانی آذربایجان بود اطلاعی در دست نیست.