تلاش برای رصد هلال ماه رمضان

از بین تمام شاخه های دانش ستاره شناسی هیچ یک به اندازه رویت هلال ماههای جوان با زندگی مردم آمیخته نیست.
اگرچه رویت هلال ماههای جوان شاخه ای از علاقه مندی های رصدی اخترشناسان آماتور در گوشه و کنار جهان است ، اما ارتباط تقویم قمری با این پدیده و از سوی دیگر وابستگی جدی زمان برخی شعایر مذهبی ما با تقویم قمری باعث می شود که این رصد برای قشر وسیعی از مردم مورد توجه قرار گیرد و این اهمیت در آغاز و پایان ماه مبارک رمضان دوچندان می شود و گاه حرف و حدیث های فراوانی ایجاد می کند.
● هلال ماه جوان چیست و چگونه باید آن را رصد کرد؟
در تقویم قمری هر ماه جدید با رویت هلال جوان آن ماه آغاز می شود، یعنی اگر شخصی بتواند در یک شب هلال نو ماه را رصد کند فردا اولین روز آن ماه خواهد بود. پس تعیین درست هلال نقش موثری در تعیین آغاز و پایان یک ماه قمری دارد. ممکن است برای شما هم این سوال پیش آید که اگر همه چیز به وضعیت ماه در آسمان بستگی دارد، آیا با این همه پیشرفت علمی ، دانشمندان و اخترشناسان نمی توانند جای ماه را در آسمان تعیین کنند؟ واقعیت این است که حتی خود شما هم با اطلاعات اندکی از نجوم و با استفاده از نرم افزارهای نجومی فراوانی که این روزها در اختیار همگان است ، می توانید وضعیت ماه را در هر زمان از سال و برای هر مکانی با دقت فوق العاده بالا تعیین کنید؛ اما آنچه مساله را دشوار می کند وارد شدن پارامتر رویت در این حوزه است.
از آنجا که رویت یک جرم علاوه بر وجود آن جرم به شرایط موجود میان چشم و آن جسم نیز بستگی دارد، یعنی ممکن است وجود لایه ای از غبار، رطوبت ، ابر یا حتی موانع زمینی مانع رویت یک جسم توسط شما شود یا آن جسم آن قدر کم نور باشد که شما نتوانید آن را تشخیص دهید و اصطلاحا رویت کنید، اینجاست که گاه گاهی مشکل رخ می نماید.
در هر ماه قمری لحظه ای وجود دارد که به آن مقارنه گفته می شود و این زمانی است که مراکز سه کره خورشید، ماه و زمین تقریبا در یک جهت قرار می گیرند، در این حالت بخش تیره ماه رو به زمین است و چیزی از ماه دیده نمی شود، اما با گذر از این لحظه ماه وارد آسمان می شود و عملا در آسمان شامگاهی وجود دارد. اما این برای رویت کافی نیست حتی اگر همه شرایط مناسب باشد (شرایط جوی) اگر سن ماه در آسمان کم باشد، باز هم ممکن است به دلیل قرار گرفتن در نور ناشی از خورشید و میزان بازتاب اندک از هلال این ماه قابل رویت نباشد.
بنابراین باید از لحظه مقارنه زمان مشخصی بگذرد که اصطلاحا هم هلال شکل بگیرد و هم ارتفاع مناسبی را پیدا کند که هنگام غروب خورشید پارامترهای گوناگون آن امکان رصد را مهیا کند. حال اگر چنین شرایطی پیش آمد، به شرط آن که شرایط جوی مناسب باشد (غبار و ابر) در آسمان نباشد، می توان به سراغ رویت هلال با ابزارهای مختلف از چشم غیرمسلح گرفته تا تلسکوپ های قدرتمند رفت.
در واقع رمضان امسال یکی از دشوارترین هلال های ۲ دهه گذشته است.
اگر قرار باشد روز پنجشنبه نخستین روز ماه مبارک رمضان باشد، در این صورت هلال را باید در شامگاه چهارشنبه رصد کرد. اما در شامگاه چهارشنبه خورشید در تهران حدود ساعت ۱۸.۱۶ غروب می کند (تمام زمانها تقریبی و برای تهران است و در نقاط مختلف کشور متفاوت خواهد بود).
در لحظه غروب هلال ماه که در آن هنگام اندکی بیش از یک روز از عمر آن گذشته است و تنها یک درصد قطر آن روشن است ، تنها حدود ۳ درجه از افق فاصله دارد و در گنبد نوری خورشید قرار دارد، ماه ۲۰ دقیقه بعد زیر افق می رود و رصدگران تنها ۲۰ دقیقه فرصت دارند که هلال ظریف رمضان را با کمک تلسکوپ های قوی به دام بیندازند و مشخص است که نمی توان با کمک چشم غیرمسلح این هلال را رصد کرد. در سالهای اخیر به همت بزرگان و علاقه مندان رویت هلال ماههای جوان و از سوی دیگر تلاشهای جوانان علاقه مند و حمایت ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری ، ایران نه تنها توانسته است رکوردهای جهانی رویت را در اختیار بگیرد که دقیق ترین پیش بینی ها را دراین خصوص ارائه کرده است.
به گفته حجت الاسلام موحدنژاد، عضو کمیته علمی ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری و عضو شورای تقویم دانشگاه تهران که خود رکورددار جهانی رویت هلال ماه نیز است ، ستادهای استانی رویت هلال ماه تشکیل شده اند و بیش از یکصد گروه با هماهنگی این ستاد عازم نقاط مختلف می شوند تا تلاش خود را برای رصد انجام دهند و گزارش خود مبنی بر رویت و یا عدم رویت هلال را به دفتر مرکزی ارسال کنند.کمیته علمی مجموعه این گزارش ها را بررسی و جمع بندی می کند و نتیجه علمی را در اختیار رهبر معظم انقلاب قرار خواهد داد تا ایشان نتیجه نهایی را اعلام نمایند.
بنابر این ، با وجود همه پیش بینی های علمی ، نظر نهایی تنها از سوی دفتر مقام معظم رهبری و طی اطلاعیه رسمی ایشان ابلاغ خواهد شد و شروع ماه مبارک رمضان در روز پنجشنبه یا جمعه از طریق این منبع معتبر خواهد بود.
قابل ذکر است که اگر ماه در شامگاه چهارشنبه دیده شود، در شامگاه پنجشنبه همه مردم می توانند هلال ماه رمضان را براحتی و بدون هیچ مشکلی با چشم غیرمسلح در فراز افق غربی بیابند.

منبع : روزنامه جام‌جم