با آسم ناشی از ورزش چه کنیم؟

همان‌طور که می‌دانید، آسم از بیماری‌های شایع ریوی به شمار می‌رود. مجاری هوایی افراد مبتلا به آسم، نسبت به عوامل آلرژی‌زا و محرک، حساسیت بیش از حدی از خود نشان می‌دهند به طوری که در تماس با عوامل مذکور پوشش داخلی مجاری هوایی متورم و عضلات اطراف این مجاری منقبض و در نتیجه مجاری هوایی باریک می‌شوند. همچنین در اثر التهاب پوشش داخلی مجاری هوایی، موکوس بیشتری تولید می‌شود و تجمع موکوس نیز باعث انسداد مجاری هوایی می‌گردد. در نتیجه وقایع فوق، «حمله آسم» رخ می‌دهد.
● چه عواملی می‌توانند باعث ایجاد حمله آسم شوند؟
در واقع موارد بسیاری می‌توانند آغازگر حمله آسم باشند که آلودگی هوا، گرده گیاهان، گرد و غبار، کپک، دود سیگار، تغییر دما، برخی غذاها، عفونت سینوس‌ها، ویروس‌ها، عطر، دئودورانت‌ها، آسپیرین ولروفن، احساسات عاطفی شدید، سوزش پشت جناغ و بالاخره ورزش از آن جمله‌اند.
● آسم ناشی از ورزش چیست؟
تقریباً تمام بیماران مبتلا به آسم، حداقل در هنگام ورزش شدید در هوای سرد و خشک، دچار علایم تنفسی می‌شوند. آسم ناشی از ورزش، وضعیتی است که در آن فعالیت بدنی شدید باعث تنگ شدن حاد راه‌های هوایی در افرادی می‌گردد که راه‌های هوایی آن‌ها واکنش‌پذیری بالایی دارند. تعداد قابل ذکری از ورزشکاران، ماه‌ها یا سال‌ها قبل از تشخیص و درمان صحیح آسم خود، در حین مسابقه دچار علایم قفسه سینه می‌شوند. انسداد راه‌های هوایی در حین ورزش یافته‌ای طبیعی به شمار نمی‌رود ولی می‌تواند در خویشاوندان درجه اول و سالم بیماران مبتلا به آسم و بیماران دچار آلرژی آتوپیک و غیر مبتلا به آسم دیده شود.
● چگونگی ایجاد آسم ناشی از ورزش
آسم ناشی از ورزش بیشتر در کودکان و جوانان (به خاطر بالا بودن سطح فعالیت بدنی آن‌ها) دیده می‌شود. بیماران مبتلا به آسم ناشی از ورزش معمولاً می‌توانند فعالیت‌های شدید را به انجام برسانند ولی سطح کاری که حاصل می‌شود، غالباً کمتر از حد طبیعی و هزینه تنفسی آن بیشتر است. با وجود اتساع نایژه‌ها در حین ورزش، افزایش بیش از حد سرعت تنفس و تنگی نفس ممکن است عملکرد را مختل کند. فعالیت‌های شدیدی که کمتر از ۲ دقیقه به طول بینجامند، کمتر از فعالیت‌های طولانی‌تر مشکل سازند. انسداد راه‌های هوایی کمی پس از توقف ورزش شروع می‌شود و در عرض ۵ تا ۱۰ دقیقه به حداکثر خود می‌رسد و سپس خودبه‌خود بهبود می‌یابد. بسته به میزان تنگ شدن نایژه‌ها، معمولاً بهبودی کامل در عرض ۳۰ تا ۶۰ دقیقه رخ می‌دهد.
● عوامل تشدیدکننده
شدت آسم ناشی از ورزش، هم به نوع ورزش و هم به محیط بستگی دارد: هر چه ورزش شدیدتر باشد، حمله آسم شدیدتر است؛ اگر هوای دمی سرد یا خشک باشد، انسداد بیشتر است. انواع مشابه ورزش بسته به فصل و مکان (فضای باز یا سرپوشیده) عواقب متفاوتی به بار می‌آورند. اگر راه‌های هوایی فردی تحریک‌پذیر باشند، تقریباً هر نوع ورزشی باعث تنگی برونش‌ها می‌شود.
در غیر این صورت دمای هوا و شدت ورزش از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. برای مثال ممکن است فردی در انجام ورزش‌های زمستانی مانند اسکی یا هاکی روی یخ مشکل داشته باشد ولی از پس دویدن در سالن یا اسکیت در بهار یا تابستان به راحتی برآید. همین‌طور ممکن است فردی تنها با سخت‌تر شدن تمرینات یا ابتلا به عفونت ویروسی راه‌های تنفسی فوقانی دچار مشکل گردد.
● علایم
علایم آسم ناشی از ورزش مشابه آسم ناشی از سایر محرک‌ها است و شامل خس‌خس، تنگی نفس، سرفه و احساس سنگینی قفسه سینه می‌شود. اما ورزش باعث انسداد شدید یا طولانی‌ راه‌های هوایی و نیاز به بستری شدن در بیمارستان نمی‌گردد.
● با آسم ناشی از ورزش چه کنیم؟
هدف اصلی درمان پیشگیری است. در این زمینه توجه به نکات زیر لازم است:
▪ با یک دوره گرم کردن کوتاه (۶ تا ۱۰ دقیقه) می‌توانید عواقب انسدادی فعالیت شدید را کاهش دهید. معمولاً بیش از ۴۰ دقیقه گرم کردن لازم نیست.
▪ مشخص شده است که هپارین استنشاقی نیز می‌تواند از آسم ناشی از ورزش پیشگیری کند. برای کنترل مؤثرتر می‌توانید از داروهایی چون سالمترول، کرومولین و ندوکرومیل به صورت استنشاقی و ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قبل از ورزش استفاده کنید.
▪ مایعات فراوان بنوشید.
▪ در هوای سرد از ماسک یا روسری استفاده کنید.
▪ اگر در حین ورزش علایم آسم ایجاد شد، ورزش را متوقف کنید.
▪ سرد کردن را در پایان ورزش فراموش نکنید.
▪ اطمینان حاصل کنید که روش صحیح استفاده از داروهای استنشافی را فرا گرفته‌اید.
● نحوه استفاده از داروهای استنشاقی
بسیاری از داروهای مورد استفاده در درمان آسم باید از طریق استنشاق و با دستگاه استنشاق مصرف شوند که نحوه استفاده صحیح از آن توسط پزشک یاد داده می‌شود و خلاصه آن به شرح زیر است:
۱) کلاهک دستگاه را بردارید و دستگاه استنشاق را راست نگه دارید.
۲) قوطی آن را تکان دهید.
۳) سر خود را عقب ببرید و نفس خود را بیرون دهید.
۴) دستگاه را در فاصله ۳ تا ۵ سانتیمتری دهان خود قرار دهید ولی اگر از آسم‌یار استفاده می‌کنید، انتهای آسم‌یار را در دهان خود بگذارید و لبان خود را کاملاً دور آن قرار دهید.
۵) سر دستگاه استنشاق را به پایین فشار دهید تا دارو وارد دهان شود و به مدت ۳ تا ۵ ثانیه به ‌آرامی نفس بکشید. برای استنشاق کپسول‌های پودری خشک، دهان خود را کاملاً دور قسمت دهانی دستگاه بگذارید و سریع نفس بکشید.
۶) نفس خود را ۱۰ ثانیه نگه دارید تا دارو وارد ریه‌ها گردد.
۷) به تعداد دفعاتی که پزشک توصیه کرده است، این کار را تکرار نمایید. فاصله بین دو استنشاق باید یک دقیقه باشد.
● عاقبت چه می‌شود؟
با درمان صحیح، افراد مبتلا به آسم ناشی از ورزش می‌توانند در هر ورزشی شرکت کنند هرچند برای این افراد برخی از ورزش‌ها مناسب‌تر است.
ورزش‌هایی که در آن‌ها دوره‌های فعالیت به صورت متناوب صورت می‌پذیرد (مثل شنا، ژیمناستیک، بیسبال، کشتی، گلف، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری تفریحی، دو و میدانی به صورت کوتاه‌مدت و اسکی در سراشیبی) کمتر باعث ایجاد علایم آسم می‌گردند.
در میان ورزشکارن مبتلا به آسم ناشی از ورزش کسانی بوده‌اند که موفقیت‌های قابل توجهی به دست آورده‌اند: کورت گروت (شناگر و صاحب مدال المپیک)، جکی جوینر-کرسی (صاحب مدال المپیک در دو و میدانی)، گرگ لوگانیس (صاحب مدال المپیک در شیرجه) و حکیم اولاجوون (بسکتبالیست NBA). حتی بنا بر اعلام آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا از هر ۶ ورزشکار المپیکی یک نفر به آسم ناشی از ورزش مبتلا است.
جالب است بدانید که شنا حتی آثار مثبت بسیاری برای مبتلایان به آسم دارد. محیط گرم و مرطوب، انقباض عضلات بالای بدن و وضعیت افقی بدن در حین شنا همگی می‌توانند به حرکت موکوس از قاعده ریه به بالا کمک کنند. از طرفی در تمام طول سال امکان استفاده از استخر وجود دارد.
از یاد نبرید که در بسیاری از موارد، مشکلات از آن‌چه فکر می‌کنیم، آسان‌تر حل می‌شوند. فقط باید راه مواجه درست با آن‌ها را بدانیم.

منبع : پاراسات