غول رلیانس

در بیست‌وچهارم ژوئن سال ۲۰۰۲ دهیروب‌های امبانی معروف به «سلطان پلی استر» برای دومین بار دچار سکته مغزی شد و به مدت ۱۳ روز در حالت کما در بیمارستان مرکزی شهر بمبئی در کشور هندوستان بستری بود.
امبانی آخرین‌بار در ساعت ۱۱:۵۰ دقیقه شبانگاه ششم جولای ۲۰۰۲ نفس کشیده و گوی این رقابت سخت را به رقیب خود واگذار کرد.
اما بعید هم نبود که اگر امبانی در حال هوشیاری و نه در حالت کما در بیمارستان بود می‌توانست برای این رقیب هم تدبیری بچیند.
● مردی که تاریخ سهامداری کشور هند را پایه‌گذاری کرد
داستان زندگی «دهی راج لال هیراچاندامبانی» معروف به دهیروب‌های امبانی تنها داستان رسیدن از فرش به عرش نیست. داستان مردی است که سال‌ها با مردم هند زندگی کرد، برای مردم ثروت و کار آفرید و تا سال‌ها نیز در خاطر آنان باقی خواهد ماند.
مرد ۶۹ ساله‌ای که قوانین بازی تجاری و اقتصادی کشور هند را به طور کامل زیر و رو کرد و با تلاش بسیار قوانین جدید و معتبری را حاکم کرد. او نقطه عطفی در تجارت کشور هند ایجاد کرد و توانست بزرگترین بخش‌خصوصی و سرمایه‌گذاری کشور را با عنوان امپراتوری عظیم رلیانس پایه‌گذاری کند و مقررات و قوانین دست‌وپاگیر دولت را از پیش روی سرمایه‌داران و سهامداران بخش‌خصوصی بردارد.
امبانی صاحب ۵۰۰ شرکت و کارخانه در کشور هند بود که صدر جدول پرفروش‌ترین کایاها را از آن خود کرده بودند. مدیر ژرف‌اندیش و آینده‌نگری که امپراتوری عظیم و صنعتی رلیانس – بزرگترین بخش‌خصوصی هند- را محکم پایه‌گذاری کرد. واحد صنعتی رلیانس سالانه پنج درصد از صادرات کشور هند و بیش از سه‌ درصد تولید خالص آن را تشکیل می‌دهد.
موفقیت‌های امبانی و گروه صنعتی رلیانس همیشه آنها را در معرض شدیدترین انتقادات قرار داد. اماامبانی در تلاش بود تا به دور از تمامی این مناقشات و تنها با تکیه بر مردم و سرمایه‌های کوچک آنها پیش برود و تمام بگو مگوهای منتقدان را تحت‌الشعاع قرار دهد. طی این فرآیند امبانی به یکی از ثروتمندترین مردان دنیا تبدیل شد و با سرمایه‌ای بالغ بر ۶۹ میلیون دلار در رده صدوسی‌وهشتم‌ ثروتمندترین مردان و زنان دنیا در آخرین لیست مجله فورت قرار گرفت.
امبانی روش تجارت ملی کشور هند را که کاملا سنتی بود دستخوش تغییرات عظیمی کرد و توانست مبالغ هنگفتی را از طریق بازار سهام به دست آورده و کارخانجات و پالایشگاه‌های بزرگی را در سطح و کیفیت استانداردهای جهانی پایه‌گذاری کند. در مسیر ترویج و گسترش فرهنگ سهامداری و پیشبرد اهداف اقتصادی، امبانی تاثیری عظیم بر صنعت هندوستان گذاشت.
«گیت پیرامال» نویسنده کتاب «بزرگترین سرمایه‌داران کشور هند» که پیرامون زندگی و شرح حال هفت چهره برجسته و تاثیرگذار هندی است درباره امبانی می‌گوید: « تاثیری که امبانی بر صنعت و تجارت بازرگانی کشور هند گذاشته است بی‌نظیر است و هیچ کدام از سرمایه‌داران و اقتصاددانان کشور هند نتوانسته‌اند چنین عمیق تاثیرگذار باشند.»
● شروع زندگی غول صنعتی هند
در تاریخ اقتصاد کشور هند می‌توان حقایق را زیر و رو کرد و حقیقت مردی را یافت که القاب زیادی را در کشور هند به خود اختصاص داده است. پشت امپراتوری عظیم صنعتی رلیانس، زندگینامه مردی را می‌توان یافت که از بزرگترین کارآفرینان عصر خویش بوده است.
تنها اشاره به این نکته کافی است که بیش از ۵۸ هزار نفر در بخش‌ها و کارخانجات مختلف رلیانس در کشور هند مشغول به کار هستند. کسی که از طرف مردم هند عنوان «قهرمان ملی» را به خود اختصاص داد و توانست پول زیادی را برای سرمایه‌گذاران و فرصت‌های شغلی متنوعی را برای فرزندان هند بیافریند.
دهیروب‌های فرزند سوم یک معلم مدرسه در روستای گوجارت بود که حتی نتوانست امتحانات نهایی مدرسه را به پایان برساند. وی در خانواده‌ای فقیر متولد شد و در اولین تلاش‌ها برای کسب در‌آمد به فروش « bhajias » یکی از غذاهای محلی هندی پرداخت.
در پایان هر هفته مادر دهیروب‌های مقدار زیادی از این غذای محلی خوشمزه را آماده می‌کرد و او برای فروش، آنها را به گینار که محل عبور و تجمع زائران و مسافرین داخلی وخارجی بود می‌برد. امبانی بعدها خود اقرار کرد. اولین تجارب تجاری خود را نه از بین کتاب‌ها بلکه در بازار و فروش بهاجیاس (bhajias ) کسب کرده است.
در همان زمان بود که امبانی متوجه علاقه خود به تجارت و کارآفرینی شد. او فهمید که می‌تواند با در اختیار داشتن سرمایه‌ای اندک، تجارتی بزرگ را راه‌اندازی کند:
«رویاهای کوچک خود را به رویاهایی بزرگ ارتقا دهید، مسوولیت و تعهدات بیشتری را بپذیرید، تلاشتان را نسبت به روزهای پیش دو برابر کنید و مهمتر از همه بلندنظر باشید. رویا، تعهد، تلاش و بلندنظری راهکارهای من در آفرینش بزرگترین مجموعه صنعتی هندوستان یعنی رلیانس بودند.»
دهیروب‌های مردی با اراده آهنین نیز همانند تمام کارآفرینان بزرگ رویاها و طرح‌های عظیمی را در سر پروراند، روی آنها سرمایه‌گذاری کرد و تا زمان دستیابی به تمام رویاهایش از پا ننشست. امبانی به منظور فروش غذای محلی در گینار پنج نفر از بچه‌های روستا را در اختیار گرفت و هرروز مبلغی را به آنها پرداخت می‌کرد تا بتواند با تبلیغات و هیاهوی این گروه تمام غذاها را بفروشد.
جالب‌ترین نکته در مورد کار امبانی این بود که او هیچ وقت با غذا به خانه‌شان بر نمی‌گشت و این همیشه باعث تعجب مادرش می‌شد. امبانی خود در خاطراتش به یکی از خبرنگاران گفت:«به خاطر دارم یک بار سه عدد از غذاهای محلی به فروش نرسیده بودند. برای اینکه مادرم را ناامید نکنم و اورا به ادامه این کار و طبخ غذا تشویق کنم هر سه غذا را مجانی به یکی از کارمندان کوچکم! دادم.
پس از آن برای تامین پول سه غذا، بارهای شش مسافر را جابه‌جا و حمل کردم. یادم می‌آید آن شب آنقدر خسته بودم که حتی شام نخوردم و تنها توانستم به رختخواب بروم اما حداقل نکته مثبتی که داشت این بود که توانستم مادرم را امیدوار نگه دارم.» این ویژگی دهیروب‌های یکی از مهمترین دلایل موفقیت وی در آینده شد.
سهامداران و سرمایه‌گذارانی که با او شریک می‌شدند در حقیقت روی اعتماد خود سرمایه‌گذاری می‌کردند. اعتمادی که هیچ گاه بی جواب گذاشته نمی‌شد. امبانی تلاش و فراست زیادی را در فهم و درک مسائل مالی از خود نشان می‌داد. او فرد قابل‌اعتمادی بود که با سهامداران، کارگران و شرکای خود به بهترین نحو برخورد می‌کرد.
امبانی سرمایه‌داران کوچک با سرمایه‌های اندک را در کنار هم گرد آورد. کسانی که تمام عیار به او اطمینان داشتند. بخش بزرگی از سهامداران کارخانجات رلیانس را بعدها روستاییان تشکیل دادند. روستاییانی که با تلاش و مشقت زیاد سرمایه‌های اندکی را کسب کرده بودند.
آنها تنها به دلیل اعتماد به شخصیت امبانی و اطمینان از حمایت و پشتیبانی وی، ریسک سرمایه‌گذاری را پذیرفتند. بعدها، امبانی با پرداخت شگفت‌انگیز اولین سود سهام به سهامداران خود، آنها را از این سرمایه‌گذاری خرسند کرد. امبانی در سن ۱۶ سالگی به عدن واقع در کشور یمن سفر کرد.
او در یمن همراه با برادر بزرگترش در شرکت A. Besse & co استخدام شد. اولین مسوولیت وی در این شرکت ارسال اخبار و گزارشات بود. پس از دوسال شرکت به توزیع محصولات کارخانجات «شل» تبدیل شد و دهیروب‌های در یکی از ایستگاه‌های نفتی متعلق به این شرکت به عنوان مسوول بخش شروع به کارکرد. امبانی در یمن و قبل از بازگشت به هند ازدواج کرد.
در دهه ۱۹۵۰ دولت یمن بناگاه متوجه کاهش و ناپدید شدن مبالغ زیادی از سکه‌های رایج در کشور شد. واحد پول رایج در کشور یمن ریال بود و سکه‌های رایج به صورت سکه‌های خالص نقره در بازار موجود بود. دولت تحقیقات و پژوهش زیادی را انجام داد و متوجه سرازیری سکه‌ها به یکی از شهر‌های بندری شد.
جایی که امبانی به عنوان مدیر ایستگاه نفتی در حال کار بود. دهیروب‌های، جوان ۲۰ ساله هندی در آنجا به خرید فوق‌العاده سکه‌های موجود در بازار یمن اقدام می‌کرد و سکه‌های ذوب شده را به تاجران و بازرگانان بازار شمش و طلای لندن می‌فروخت و از این طریق می‌توانست سرمایه‌ای را کنار بگذارد.
امبانی بعدها به یکی از خبرنگاران گفت :«سود حاصل از این تجارت بسیار ناچیز بود،اما به هر حال من توانستم در حدود چندین هزار روپیه سرمایه‌کسب کنم. فکر می‌کنم یک کمی کلاه سر دولت یمن گذاشتم. اما این مشکل آنهاست که ارزش پول در کشور خود را از ارزش خود سکه کمتر قرار دادند.
من تنها از یک فرصت که کشور یمن در اختیارم گذاشته بود استفاده کردم. استفاده از فرصت‌ها مهمترین نکته‌ای است که من به هر کسی در طول مسیر زندگی اش پیشنهاد می‌کنم.» امبانی پس از سه ماه، از تجارت شمش و طلا دست کشید و پس از مدتی همراه با همسر و تک‌فرزندش به کشور هند بازگشت.
● پایه‌ریزی اولی
در سال ۱۹۵۸، ۱۰ سال پس از خروج امبانی از هند، وی با در دست داشتن ۱۵ هزار روپیه سرمایه ‌به کشور خود بازگشت. در این زمان پلی استر یکی از محصولاتی بود که به تازگی وارد صنعت نساجی شده بود.مبانی با بصیرت و آینده‌نگری خود که تا پایان عمر همراه او بود، آینده خوبی را برای این محصول پیش‌بینی کرد و اقدام به تجارت و سرمایه‌گذاری در این زمینه كرد.
اولین شریک تجاری دهیروب‌های، چام پاک لال دامانی، پسر دایی وی بود که در یمن در کنار هم مشغول به کار بودند. آنها کار خود را در اتاقکی کوچک آغاز کردند که دارای یک خط تلفن، یک میز و سه صندلی ‌بود. مهمترین بخش کار آنها را در این زمان واردات الیاف و نخ پلی‌استر و صادرات ادویه‌جات تشکیل می‌داد. یکی از مهمترین ویژگی امبانی ریسک‌پذیری و آینده‌نگری او بود.
وی تلاش می‌کرد تا نیازهای بازار را پیش‌بینی و برروی آنها سرمایه‌گذاری کند و دائما در فکر سرمایه‌گذاری بر قسمت‌ها و پتانسیل‌های جدید و نهفته باشد. روحیه ریسک‌پذیری و جسور امبانی در تجارت به او اجازه رکود را نمی‌داد. وی با در نظر گرفتن افزایش احتمالی قیمت و مطالبات جدید بازار در زمینه الیاف، نخ و حتی کالاهای پلی‌استری تمایل به سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در این زمینه داشت.● شرکت منسوجات رلیانس
اولین کارخانه نساجی امبانی در سال ۱۹۶۶ تاسیس شد. این کارخانه یک خط تولید کامل کالاهای پلی‌استر از تبدیل الیاف پلی‌استر به نخ تا رنگرزی و تکمیل پارچه را در بر می‌گرفت. امبانی به زودی کارخانجات نساجی رلیانس را گسترش و به تولید پوشاک با بر چسب ویمال «vimal» مبادرت ورزید.
نام ویمال بر گرفته از نام برادرزاده امبانی بود. منسوجات و پوشاک ویمال به زودی تمام بازارهای پوشاک هند را قبضه کرد. کیفیت بالای این پوشاک زبانزد خاص و عام بود. به‌گونه‌ای که کالاهای ویمال به یکی از معروفترین و مهمترین منسوجات داخلی کشور هند تبدیل شد.
امبانی برای جلب سرمایه‌به افراد و مردم عادی و سرمایه‌دارانی با سرمایه‌های اندک اعتماد کرد. وی برای گسترش و فروش پوشاک ویمال، امتیاز فروش کالاهای این کارخانجات را به افراد عادی و خرده فروش‌ها واگذار می‌کرد و برای جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده و هرج و مرج در فروش به‌طور مستقیم بر کار خرده فروشان و صاحبان فروشگاه‌ها نظارت می‌کرد.
● حرکت در خلاف جریان آب
«رویاهای بزرگ حق انحصاری آدم‌های خاص نیستند، پس شما هم تلاش کنید که سریع و خیلی بزرگ بیندیشید.» امبانی کارآفرینی بود که به تمام آنچه می‌گفت اعتقاد داشت. او هیچگاه خود را محدود نمی‌کرد و هیچگاه اجازه نمی‌داد مسائل و بحران‌های پیرامون او را در محدودیت قرار دهند: «اهداف خود را در برخورد با مشکلات با جدیت بیشتر دنبال کنید.
ناملایمات و مشکلات غنیمت شمرید زیرا همه آنها فرصت‌هایی هستند که با کمی فراست توسط شما کشف خواهند شد.» مطالبات و درخواست‌های محصولات کارخانجات نساجی رلیانس با نام تجاری امبانی طی مدت کوتاهی در دهه ۱۹۷۰ دچار افت شد، چنانچه برخی کارشناسان، احتمال ورشکستگی کارخانجات رلیانس را زیاد دانستند.
این کارشناسان اقتصادی، کسانی بودند که بر بازار و نوسانات آن تسلط و در علم اقتصاد مهارت به طور کامل داشتند اما تنها امبانی را نمی‌شناختند؛ امبانی مردی که محدودیت‌ها را نمی‌شناخت.
در این زمان دهیروب‌های راه‌حلی را برگزید که از نظر برخی کارشناسان اقتصادی یک خودکشی در صنعت کلان محسوب می‌شد. امبانی در زمانی كه سرانه مصرف سالانه پلی استر در كشور هند شش هزار تن بود، تولید خود را از ۱۰ هزار تن در سال به بیش از ۱۵ هزار تن رسانید و به جست‌وجوی بازارهای مصرفی در خارج از كشور پرداخت.
امبانی با جدیت تمام كوشید تا بازار و ظرفیت‌های جدید را بیابد. در پی همین تلاش بود كه امبانی توانست سود زیادی را كسب كرده و مسیر را برای پیشرفت‌های بعدی و گسترش همه‌جانبه كارخانجات رلیانسی هموار كند.
در دهه ۱۹۷۰ یك تیم كارشناسی از طرف بانك مركزی در كشور هند پس از بازدید كارخانجات رلیانس اعتراف كردند:«كارخانجات رلیانس در سطح عالی و باكیفیت بی‌نظیر و مطابق با استاندارد‌های جهانی هستند به‌گونه‌ای كه سایر كارخانجات در مقابل كارخانجات رلیانس را می‌توان به بیابان در مقابل گلستان تشبیه کرد.»
● بنیانگذار سهامداری در كشور هند
امبانی درسال ۱۹۷۷ برای اولین‌بار به توزیع و عرضه سهام در بازار هند مبادرت ورزید. او باور داشت كه می‌توان با سرمایه‌های اندك مردمی كارهای بزرگ را رقم زد. شهرت و اعتبار كارخانجات نساجی رلیانس مهمترین عامل جذب مردم به خرید سهام بود.
امبانی طی ۲۴ سال چنان با سهامداران رفتار كرد كه مردم فرهنگ سهامداری و سرمایه‌گذاری را به طور كامل درك كردند. طی ۲۴ سال آینده قیمت سهام كارخانجات رلیانس به ۴۰۰ برابر یعنی بالغ بر شش میلیارد دلار افزایش یافت. سود خالص شركت طی این سال‌ها ۹۰۰ برابر مبلغی حدود ۵۶۷ میلیون دلار رسید.
امبانی به دلیل نقش كلیدی در شكل دادن بازار سهام هند و ایجاد فرهنگ سرمایه‌گذاری در كشور هند ستودنی است. امبانی به مردم عادی جرات سرمایه‌گذاری در بازاری را داد كه بر اثر روش‌های سنتی در قبضه غول‌های صنعتی و بازرگانان برجسته هندی بود. امبانی بازار سهام را همین جا و بدون پشتیبان رها نكرد.
وی جرات و اطمینان مردم را طی مراحلی بالا برد. پرداخت سود بالا همراه با سود اضافی و برگزاری جلسات سالیانه از جمله این موارد بودن د. اولین جلسه سالیانه سهامداران كارخانجات رلیانس در یك استادیوم فوتبال برگزار شد و در همان جلسه امبانی نقشه‌ها و طرح‌های در پیش رو را با سهامداران به طور كامل در میان گذاشت و از بهره ۴۳ درصدی سهام رلیانس در سال گذشته سخن گفت؛ سودی كه به زودی در اختیار سهامداران قرار گرفت و سهامداران جدیدی را به سوی رلیانس جذب كرد.
كسب سرمایه‌ پس از توزیع و عرضه سهام فرصت عرض اندام‌های جدید این غول صنعتی را فراهم كرد. سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف تجاری، تاسیس پالایشگاه‌های نفتی،استخراج و تولید محصولات پتروشیمی، سرمایه‌گذاری در بخش مخابرات و تكنولوژی اطلاعات IT، انرژی، نساجی و تولیدات زیر بنایی فعالیت‌های جدید بزرگترین بخش‌خصوصی كشور هند را تشکیل می‌دادند.
در سال ۱۹۸۶ امبانی دچار اولین سكته مغزی شد كه باعث فلج شدن نیمه راست بدن او شد. پس از آن تمامی امور گروه صنعتی امبانی بر عهده ماكش و انیل دو پسر وی قرار گرفتند. ماكش عهده‌دار كارهای اجرایی و انیل عهده‌دار امور مالی شد. آنها تلاش زیادی را از خود نشان دادند تا بتوانند رضایت پیرمرد اقتصاد هند را تامین كنند. طی همین سال با سرمایه‌ای بالغ بر ۲۵۰ میلیارد روپیه پالایشگاه‌های جامانگار آغاز به كار كردند.
این پالایشگاه‌ها ظرفیت پالایش و تصفیه بیش از ۲۷ میلیون تن نفت خام در سال را داشت. بزرگترین پروژه تولید پلی پروپیلن در دنیا با ظرفیت تولید بیش از ۶۰۰ هزار تن در سال و ساخت بزرگترین بندرگاه زیبای هند از جمله پروژه‌های عظیمی بودند كه گروه صنعتی رلیانس پس از آن بر آنها سرمایه‌گذاری كردند.
● آخرین سرمایه‌گذاری
پیرامال نویسنده كتاب «بزرگترین سرمایه‌داران کشور هند» در كتاب خود آورده است :«امبانی معنی فقر و بی‌پولی را خوب می‌فهمید.»امبانی تلاش بسیار زیادی را در دهه ۱۹۹۰ انجام داد تا بتواند امتیاز انحصاری تاسیس بانك سرمایه‌گذاری در هندوستان را به دست آورد.
امبانی در خاطرات خود گفته بود:«در زمانی كه طرح‌های ناب را می‌یافتم و مطمئن بودم برخی سرمایه‌گذاری‌ها می‌توانند مفید و كارآفرین باشند و فرصت‌های شغلی جدید را به وجود خواهند آورد، در جست‌وجوی تامین سرمایه‌ مورد نیاز به راحتی از سوی بانك‌ها رانده شدم.
من در این زمان تنها به مردم اعتماد كردم و به سراغ آنها رفتم. این بانك اختصاصی متعلق به كارآفرینان و كسانی است كه تمایل به سرمایه‌گذاری برای این مردم دارند.»رشد فوق‌العاده گروه صنعتی رلیانس باعث شد سهامداران این شرکت به بیش از ۵/۳ میلیون نفر برسند. تسلط بر بازار سهامداری مهمترین عامل برای ورود مجموعه صنعتی رلیانس به بازارهای جهانی بود.
● مخالفان
سال‌های پایانی مردی که شروع محقرانه‌ای داشت، در کنار مناقشات و بگومگو‌های متفاوت رسانه‌ها و مخالفان سپری شد. امبانی هیچ‌گاه تلاش برای تاثیر روی نمایندگان و قانونگذاران را انکار نکرد و همین موضوع مناقشات بیشتری را در پی داشت.
«ما نمی‌توانیم قوانین حاکم بر کشورمان را تغییر دهیم، اما حداقل می‌توانیم به نمایندگان و قانونگذاران کشورمان بیاموزیم که چگونه قوانین بهتری را اتخاذ کنند.»امبانی تلاش‌های همه‌جانبه‌ای را برای تغییر برخی از قوانین دست‌وپاگیر اقتصاد سنتی هند انجام داد.برخی از مخالفان سرسخت امبانی یکی از مهمترین دلایل موفقیت‌های چشمگیر وی را انعطاف و عدم‌قاطعیت دولت و سیاستمداران در مقابل امبانی و گروه صنعتی رلیانس می‌دانستند، اما این از جمله موارد استثنایی بود که امبانی را به عکس‌العمل شدید واداشت.

مریم صدیقی

منبع : روزنامه هم‌میهن