اختلاف‌نظر کجاست؟

خطبه های نماز جمعه تهران فرصتی بود تا رهبر انقلاب اسلامی از فردی سخن به میان بیاورند که طی سال های اخیر عمده ترین نقدهای جریان اصولگرای کشور متوجه او بود. مقام معظم رهبری به سابقه انقلابی آقای هاشمی اشاره کردند و همزمان برخی اختلاف نظرها را مورد توجه قرار دادند.
ایشان ضمن تأکید بر اینکه آقای هاشمی از اصلی‏ترین افراد نهضت در دوران مبارزات بوده اند، فرمودند: «من البته در موارد متعددی با آقای هاشمی اختلاف‏نظر دارم، که طبیعی هم هست؛ ولی مردم نباید دچار توهم بشوند، چیز دیگری فکر کنند.»(۱)
ایشان همچنین به اختلاف نظرهای آقای هاشمی و رییس جمهور اشاره کردند و نظر رییس جمهور را به نظر خود نزدیک‌تر دانستند. ایشان افزودند: «البته بین ایشان و بین آقای رئیس جمهور از همان انتخاب سال ۸۴ تا امروز اختلاف‏نظر بود، الان هم هست؛ هم در زمینه‏ی مسائل خارجی اختلاف‏نظر دارند، هم در زمینه‏ی نحوه‏ اجرای عدالت اجتماعی اختلاف‏نظر دارند، هم در برخی مسائل فرهنگی اختلاف‏نظر دارند؛ و نظر آقای رئیس جمهور به نظر بنده نزدیکتر است.» رهبر انقلاب همچنین تأکید می‌کنند: «من البته در موارد متعددی با آقای هاشمی اختلاف‏نظر داریم، که طبیعی هم هست؛ ولی مردم نباید دچار توهم بشوند، چیز دیگری فکر کنند.» (۲)
به نظر می توان از تأکید رهبر انقلاب مبنی بر قرابت بیشتر نظر رئیس‌جمهور با ایشان، تشخیص صحیح جریان ارزشی کشور در معادلات سیاسی را دریافت. چرا که استنباط بدنه ارزشی تا کنون از تأییدات رهبری و مواضع ۲ طرف میدان سیاسی کشور یعنی آقای هاشمی و آقای احمدی‌نژاد همین قرابت نزدیک تر مواضع رییس جمهوری به گفتمان انقلاب و مطالبات رهبری بوده است.
بازخوانی اختلاف نظرهایی که رهبری از آن سخن می گویند و بررسی مواضع ایشان می تواند نقدهای آتی را که طبعاً باید قائم به حق باشند، متکی به مواضع ولی فقیه، دقیق‌تر و حساب شده‌تر رقم بزند. رهبر انقلاب طی سال های گذشته بارها و بارها در عین برشمردن دستاوردهای دولت سازندگی و سابقه انقلابی آقای هاشمی، برخی کاستی ها و سیاست های نادرست را مورد توجه قرار داده اند که اتفاقاً همان سیاست ها امروز نیز بعضاً محل اختلاف نظر است و در این میان جریان ارزشی کشور با استناد به همین مواضع رهبری است که می تواند خط صحیح مطالبه‌گری را پی بگیرد که در ادامه این گزارش به برخی از این محورها اشاره شده است:
الف) مادی گرایی و اشرافی گری در سایه سازندگی
رهبر انقلاب در باب تبیین عبرت های عاشورا این گونه می فرمایند: «عبرت‌گیری از عاشورا این است که نگذاریم روح انقلاب در جامعه منزوی و فرزند انقلاب گوشه‌گیر شود. عده‌ای مسائل را اشتباه گرفته‌اند. عده‌ای، سازندگی را با مادیگرایی، اشتباه گرفته‌اند. سازندگی چیزی است، مادیگری چیز دیگری است. سازندگی یعنی کشور آباد شود، و طبقات محروم به نوایی برسند.... سازندگی همان کاری بود که علی بن ابی طالب(ع) می کرد... آن بزرگوار با دست خودش نخلستان آباد می کرد، زمین احیا می کرد، درخت می کاشت، چاه می کند و آبیاری می کرد. این سازندگی است. دنیا طلبی و ماده طلبی کاری است که عبیدالله بن زیاد و یزید می کردند. چه وقت آن ها چیزی را به وجود می آوردند و می ساختند؟ آن ها فانی می کردند، می خوردند و تجملات را زیاد می کردند. این دو تا را نباید با هم اشتباه کرد. امروز یک عده به نام سازندگی خودشان را غرق در پول و دنیا و ماده پرستی می کنند. آیا این سازندگی است؟»(۳)
ایشان همچنین بارها و بارها نسبت به سطح زندگی مسئولین هشدار دادند و برخی عملکردهای نادرست را گوشزد کردند. ایشان در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام فرمودند: «اشراف مگر چگونه بودند؟ چون آنها فقط ریششان تراشیده بود، ولی ما ریشمان را گذاشته‌ایم، همین کافی است؟! نه، ما هم مترفین می‌شویم. واللَه در جامعه‌ی اسلامی هم ممکن است مترف به وجود بیاید. از آیه‌ی شریفه‌ی "و اذا اردنا ان نهلک قریة امرنا مترفیها ففسقوا فیها" بترسیم. تُرف، فسق هم دنبال خودش می‌آورد. اندازه نگهدارید؛ دولت مخارجش زیاد و سنگین است.»(۴)
ایشان به مواردی اشاره می کردند که از بیت المال خرج تغییرات دکوراسیون برخی مسئولین می شود: «اگر مبلغی از مخارج دولت، عبارت از تغییر دکوراسیون اتاق مدیر کل و معاون وزیر و وزیر و فلان مسئول قضایی و فلان مسئول در بخشهای گوناگون دیگر باشد، این جرم و خطاست. اگر یکی از مخارج دولت این باشد که فلان تعداد ماشین جدید بیاوریم و بین دستگاهها تقسیم بکنیم، ما حق نداریم این را جزو مخارج دولت حساب کنیم و به حساب آن از سوبسید مردم بزنیم. نه، این خلاف است. برای این کارها حد بگذارید. دستگاهها باید بخشنامه کنند و در مورد این تغییر دکوراسیونها و تغییر خانه‌ها و خرجهای اضافی حدی معین بکنند. من نمی‌گویم مثل بعضی از تندروها باشیم که می‌گویند در مسجد بنشینیم و وزارت کنیم؛ نه، در مسجد نمی‌شود. وزارت کردن، یک ساختمان و ۴ تا اتاق و تعدادی مسئول و یک مقدار هم بالاخره امکانات برای زندگی آن آقایی که می‌خواهد خدمت بکند، می‌خواهد؛ اما باید در حدی باشد.»
بیانات رهبر انقلاب کاملاً صراحت داشت. ایشان افزودند:«گاهی از جاهایی گزارش‌های نومیدکننده‌ای می‌رسد و در برخی موارد انسان واقعاً عرق شرم بر پیشانیش می‌نشیند؛ رعایت کنید. سؤال می‌کنیم که چرا ماشین لوکس و نو و مدل بالا؟ می‌گویند که اشکال امنیتی داریم! چه اشکال امنیتی؟! آقایان مسئول در شورای امنیت کشور یا جاهای دیگر، بنشینند معین کنند و مسأله را در جایی ببُرند؛ من هم اگر باید دخالت کنم، بگویید در جایی دخالت کنم. این چه وضعی است که همین‌طور بی‌حساب و کتاب جلوی هر وزارتخانه و اداره‌یی، ده‌ها ماشین به رنگهای گوناگون متعلق به مسؤولانِ آن‌جا به چشم می‌خورد؟! چه کسی چنین چیزی را گفته است؟»
ایشان ادامه دادند: «گزارش آمده که روحانی عقیدتی، سیاسی در یکی از دستگاه‌ها، خودش ماشین دارد، ولی ماشین دولتی سوار می‌شود! من نوشتم که حق ندارد، این کار را بکند. برای من جواب آمد که این کار رویه است و همه می‌کنند! این آقا خودش یک ماشین دارد، که برای خودش لازم است؛ یکی هم خانمش دارد و نمی‌شود که خانمش از این ماشین استفاده کند! عجب! این چه حرفی است؟ من الآن اعلام می‌کنم و قبلاً هم نوشتم و این را گفتم که آن وقتی که آقایان امکانات شخصی دارند، حق ندارند از امکانات دولتی استفاده بکنند. اگر ماشین دارید، آن را سوار شوید و به وزارتخانه و محل کارتان بیایید؛ ماشین دولتی یعنی چه؟ واللَه اگر من از طرف مردم مورد ملامت قرار نمی‌گرفتم که مرتب ملاحظه‌ی جهات امنیتی را توصیه می‌کنند، بنده با ماشین پیکان بیرون می‌آمدم. به حد ضرورت اکتفا کنید و اندازه نگه دارید؛ اینها ما را از مردم دور می‌کند، روحانیون را از مردم دور می‌کند. روحانیون، به تقوا و ورع و بی‌اعتنایی به دنیا در چشمها شیرین شدند. بدون ورع و بدون دورانداختن دنیا، نمی‌شود در چشمها شیرین ماند. مردم رودربایستی ندارند؛ خدا هم با کسی رودربایستی ندارد.»(۵)
اما رهبر انقلاب در خصوص این دولت چه فرمودند؟ در این مقایسه هاست که ارزش ها مشخص می شود. مقام معظم رهبری در خصوص دولت نهم فرمودند: «امتیازتان به همین است که خودتان را با مردم هم سطح کنید، به شکل مردم و در میان مردم باشید، با مردم تماس بگیرید، با آنها انس پیدا کنید، از آنها بشنوید. این امتیاز بزرگی است و در شما هست؛ آن را حفظ کنید و نگه دارید.»(۶)
مدیریت کشور از پشت میز در مقابل مدیریتی که خود را به اقصی نقاط کشور و دور افتاده ترین روستاها می رساند، اشرافی‌گری برخی مدیران در مقابل ساده زیستی و مشی مردمی دولت نهم و... همه و همه اختلاف هایی است که وجود داشته و نمی توان آن را کتمان کرد. این به ۲ مشی مدیریتی بر می گردد. مدیریتی که اشرافیت‌ساز می شود و مدیریتی که در آن ساده زیستی ارزش است.
ب) عدالت اجتماعی
برقراری عدالت اجتماعی از مواردی بود که در دولت سازندگی و درگرماگرم توسعه اقتصادی با وجود تأکیدات مکرر رهبر انقلاب مورد توجه جدی قرار نگرفت. رهبر انقلاب در دیدار با آقای هاشمی و کابینه دولت سازندگی در پایان دوره ۸ ساله بر همین واقعیت صحه گذاشتند. ایشان ضمن تمجید از سازندگی‌های انجام شده فرمودند: «من نمی‌خواهم بگویم که همه‌ی آرزوهای ما برآورده شده است. از قبیل مسائل مربوط به عدالت اجتماعی و مسائل مربوط به قشرهای گوناگون، کارهای زیادی وجود دارد که بایستی به مرور انجام گیرد و ان‌شاءاللَه دولت‌های بعدی آنها را انجام خواهند داد.»(۷)
تصریح رهبر انقلاب بر باقی ماندن کارهای زیادی در حوزه عدالت اجتماعی در حالی بود که ایشان از آغاز به کار دولت سازندگی بارها و بارها با مشاهده مشی عملی دولت سازندگی نسبت به مغفول ماندن عدالت اجتماعی هشدار داده بودند. ایشان در دیدار مسئولان و کارگزاران کشور در همان سال آغاز به کار دولت سازندگی فرمودند: «در محیط سیاست‌ داخلی‌، یکی‌ از چیزهایی‌ که‌ لازم‌ است‌، "عدالت‌ اجتماعی‌" است‌. بدون‌ تأمین‌ عدالت‌ اجتماعی‌، جامعه‌ی‌ ما اسلامی‌ نخواهد بود. اگر کسی‌ تصور کند که‌ ممکن‌ است‌ دین‌ الهی‌ و واقعی‌ -نه‌ فقط دین‌ اسلام‌ـ تحقق‌ پیدا کند، ولی‌ در آن‌ عدل‌ اجتماعی‌ به‌ معنای‌ صحیح‌ و وسیع‌ آن‌ تحقق‌ پیدا نکرده‌ باشد، باید بداند که‌ اشتباه‌ می‌کند. هدف‌ پیامبران‌، اقامه‌ی‌ قسط است‌: "لیقوم‌ الناس‌ بالقسط".»(۸)
در حالی که حرف و حدیث هایی در خصوص ناسازگاری توسعه و عدالت عمچنان وجود داشت، ایشان در سال ۷۴ تأکید کردند: «آنچه که در این بین بایستی با وسواس و دقت دنبالش باشید، مسأله «عدالت اجتماعی» است که با رشد و توسعه هم سازگار است. بعضی این طور تصور می‏کردند -شاید حالا هم تصور کنند- که ما بایستی دوره‏ای را صرف رشد و توسعه کنیم و وقتی که به آن نقطه مطلوب رسیدیم، به تأمین عدالت اجتماعی می‏پردازیم. این فکرْ اسلامی نیست.»(۹)
ایشان در سال ۷۵ هم باز همین مسئله را مورد توجه قرار دادند و فرمودند: «ما اگر سازندگی را باز هم پیش ببریم، اما در جهت استقرار عدالت و از بین بردن تبعیض و ایجاد برابری حقوق و احیای کرامت زن و مرد مسلمان فعالیتی نکنیم، موفقیتی به دست نیاورده‏ایم. موفقیت، آن وقتی است که بتوانیم معنویت و دین و اخلاق و عدالت و معرفت و سواد و توانایی‌های گوناگون را در میان جامعه مستقر کنیم.»(۱۰)
روند توسعه و استقراض بی حد و حصر خارجی در سایه سیاست های برگرفته از اسلوب اقتصاد آزاد، تورم ۵۰ درصدی را به مردم تحمیل کرد. برخی می گفتند اگر می خواهیم پیشرفت کنیم، باید جمعی از مردم زیر چرخ های توسعه له شوند. اگرچه تاکیدات و هشدارهای مکرر مقام معظم رهبری برخی عقب نشینی ها از سیاست های گذشته را رقم زد و موجب بهبود شاخص هایی چون ضریب جینی شد، اما این همه آن گونه که باید راه به جایی نبرد.
محمد علی نجفی با اشاره به عقب نشینی هاشمی از برخی سیاست های اقتصادی در دوره سازندگی می گوید: «من فکر می کنم عقب نشینی آقای هاشمی ۲ علت داشت، یکی اینکه به هر حال برنامه های اقتصادی ایشان با مشکلات جدی مواجه شده بود. البته خودشان معتقد بودند که این برنامه ها شکست نخورده است. من هم معتقدم این برنامه ها درصد بالایی از موفقیت را داشت. ولی کمی تحمل و تأمل نیاز داشت که برخی نقاط ضعف این برنامه‌ها را بپوشانیم تا یک برنامه مناسب تری را به اجرا بگذاریم... بخشی از آن هم به نظرات و مخالفت های مقام رهبری با آن برنامه ها و روش ها مربوط می شد. آقای هاشمی هم به عنوان رئیس‌جمهور باید رهنمودها و سیاست های کلی رهبری را لحاظ می کردند. طبیعی بود که وادار به عدول از نظرات خود شوند و عقب نشینی هایی داشته باشند.»(۱۱)
اختلاف بر سر عدالت اجتماعی، رسیدگی به محرومین جامعه و نحوه اداره کشور همان چیزی است که این سال ها نیز بروز داشته است و موجبات برخی مخالفت ها با سیاست های دولت را فراهم آورده است. از آن جمله می توان به "گداپروری" خواندن طرح سهام عدالت دولت نهم اشاره کرد.
پ) مقابله با فساد
مقام معظم رهبری در مراسم تنفیذ حکم دوره دوم ریاست جمهوری آقای هاشمی فرمودند: «چیزی که امروز، در دوران بازسازی، مسئولین کشور، همکاران دولت، مدیران درجه‌ی ۲ و ۳ در دستگاههای دولتی، تا پایین‌ترین رده‌ها، باید با دقت مراقب باشند، این است که در این دوران بدانند خطر رسوخ و نفوذ فساد، جدی و فلج کننده است. واقعاً فلج کننده است! در این کار، فساد که نمی‌گوید "من فسادم"! فرد مفسدی که دیگران را به وادی فساد می‌کشاند فساد مالی، فساد کاری، قرارهای نامشروع و ناموجه در زمینه‌های مسائل کاری کسی که انسان را تشویق می‌کند و می‌لغزاند به این سمت، از اول نمی‌گوید "من آمدم که شما را فاسد کنم." اول با یک عنوان موجه؛ با یک چیز کوچک وارد میدان می‌شود. انسان است و آسیب‌پذیریِ شدید. انسان، به شدت آسیب‌پذیر است. لذا، خیلی باید مراقب بود.»(۱۲)
رهبر انقلاب ۲ سال بعد هم در دیدار با رئیس‌جمهور و هیئت وزیران بر همین نکته تاکید کردند. ایشان فرمودند: «یکی از وظایف امروز آقایانْ مبارزه با فساد است؛ چون کشور به ثمردهی رسیده و وقت میوه‏چینی است. زحمات گذشته شما به تدریج ثمر می‏دهد و امکانات در کشور در حال افزایش است. چنین موسمی همیشه و در همه تاریخ، موسم خطرناکی بوده است. موسم ورود آدمهای سوء استفاده کن و فرصت طلب و کج دست و بددل و سیاهروست که وارد می‏شوند و اگر توانستند، از غفلتها سوء استفاده می‏کنند. خیلی مراقب این جهت باشید...هر جا که با این مسأله در مجموعه خودتان برخورد کردید، با کمال قدرت و بدون هیچ گونه اِبا و امتناع و با تکیه بر همان روشها و طریقه‏های قانونی - که بحمدالله ما برای همه این کارهای اساسی قانون داریم - با آن مبارزه کنید.»(۱۳)
تأکیدات مکرر رهبر انقلاب بر مبارزه با فساد در حالی بود که بعدها کرباسچی شهردار تهران، چهره برجسته حزب کارگزاران و از نزدیکان آقای هاشمی به خاطر تخلفات مالی روانه زندان شد. تأکیدات رهبری در حالی بود که بعدها آقای هاشمی سید حسین موسویان را که به اتهام امنیتی در دادگاه محکوم شد، قبل از صدور رأی با فاصله چند صندلی در کنار خود جای داد. و این همه در حالی بود که هاشمی قرص و محکم پشت دانشگاه آزادی ایستاد که هنوز حتی در حکم ریاست جاسبی بر آن شبهه قانونی وجود دارد.
اما رهبر انقلاب در خصوص دولت نهم چه فرمودند؟ ایشان جرأت مقابله با فساد را از امتیازات دولت برشمرده و افزودند: «مقابله‏ی با فساد خیلی کار سختی است. یک وقتی بنده گفتم که این اژدهای هفت سرِ فساد را به این آسانی نمیشود قلع و قمع کرد؛ خیلی کار سختی است. نه اینکه حالا بگویم قلع و قمع شده؛ نخیر، الان هم قلع و قمع نشده؛ لیکن جرأت مقابله‏ی با آن هست. خب، وقتی که اجزاء مجموعه، خودشان آلوده‏ی به فساد نباشند، طبعاً جرأتشان بیشتر است. بسیاری از مجموعه‏های قبلی هم حقیقتاً پاکیزه بودند -یعنی آلودگی نداشتند- اما بالاخره جرأت در مقابله‏ی با فساد یک امتیازی است که در شما هست.»(۱۴)
ت) مسائل خارجی
از جمله مواردی که مورد انتقاد آقای هاشمی طی این سالها قرار داشت عملکرد دولت نهم در حوزه سیاست خارجی بود. هاشمی رفسنجانی مرداد ماه سال گذشته در جمع اعضای جامعه اسلامی دانشگاهیان به عملکرد دولت در حوزه های مختلف اشاره کرد و گفت: «اینگونه که کشور دارد اداره می‌شود، نمی‌توانیم راضی باشیم که مسلمانان خوبی هستیم و یا الگوی جهانی شویم.»(۱۵)
او قطع گاز در زمستان را به عنوان مصداق ادعای خود برشمرد و افزود: «این مسائل و مشکلات به ضعف مدیریت بر می‌گردد. در مساله سیاست خارجی نیز همین گونه است... شعار زیاد داده می‌شود، ولی در عمل ضد فرهنگ عمل می‌شود. »(۱۶)
شعاری خواندن عملکرد دولت در حوزه سیاست خارجی در حالی بود که رهبر انقلاب بارها و بارها جهت گیری دولت در این حوزه را صحیح ارزیابی کرده بودند و از کسانی سخن به میان آورده بودند که می خواهند "همین را به عنوان نقطه ضعف وانمود کنند". ایشان فرموده بودند: «من قبول نمی‌کنم حرف آن کسانی را که تصور می‌کنند ملت ما به خاطر پایبندی به مبانی و اصول خود، در دنیا خوار شده است، از چشم افتاده است؛ ابداً.»(۱۷)
ایشان همچنین تأکید کردند: «مسئله اعاده عزت ملی و ترک انفعال در مقابل سلطه و تجاوز و زیاده طلبی سیاست های دیگران و ترک شرمندگی در مقابل غرب و غربزدگی را هم انسان در این دولت احساس میکند؛ عزت ملی و استقلال حقیقی و معنوی از اینجا حاصل می شود.» (۱۸)

محمد مهدی تهرانی
پی‌نوشت‌ها:
۱-بیانات رهبر انقلاب در نماز جمعه تهران ۲۹/۳/۱۳۸۸
۲-همان
۳-بیانات در دیدار فرماندهان گردانهای عاشورای‏ نیروهای مقاومت بسیج در سالروز شهادت امام سجاد(ع ( ۲۲/۴/۱۳۷۱
۴-سخنرانی‌ در دیدار مسؤولان‌ و کارگزاران‌ نظام‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران ۲۳/۵/۱۳۷۰
۵-همان
۶-بیانات رهبر انقلاب ۲/۶/۸۷
۷-بیانات معظم له در دیدار آقای هاشمی رفسنجانی و کابینه در پایان دوره هشت ساله ریاست جمهوریی ۹/۵/۱۳۷۶
۸-سخنرانی‌ در دیدار مسؤولان‌ و کارگزاران‌ کشور در آستانه‌ی‌ یازدهمین‌سالگرد پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی ۹/۱۱/۱۳۶۸
۹-بیانات مقام معظم رهبری‏در دیدار با رئیس جمهور و هیأت وزیران به مناسبت بزرگداشت هفته دولت ۸/۶/۱۳۷۴
۱۰-بیانات مقام معظم رهبری‏در اجتماع بزرگ مردم اهواز ۱۸/۱۲/۱۳۷۵
۱۱-کتاب اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی صفحه ۴۰۵
۱۲-بیانات مقام معظم رهبری‏در مراسم تنفیذ حکم دوره دوم ریاست جمهوری آقای «هاشمی رفسنجانی» ۱۲/۵/۱۳۷۲
۱۳-بیانات مقام معظم رهبری‏در دیدار با رئیس جمهور و هیأت وزیران به مناسبت بزرگداشت هفته دولت ۸/۶/۱۳۷۴
۱۴-دیدار رئیس‏جمهوری و اعضای هیئت دولت ۲/۶/۱۳۸۷
۱۵-ایسنا ۲۵/۵/۸۷
۱۶-همان
۱۷-بیانات در بیستمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ۱۴/۳/۱۳۸۸
۱۸-دیدار رئیس‏جمهوری و اعضای هیئت دولت ۲/۶/۱۳۸۷

منبع : پایگاه خبری دیلم