مقدمه‌ای بر ظروف یکبار مصرف گیاهی

ظروف یکبار مصرف چند سالی است که جای خود را در سفره ایرانیان باز کرده و در مراسم گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر علاوه بر آب میوه‌فروشی‌ها، بستنی‌فروشی‌ها، پیتزافروشی‌ها، سلف سرویس اداره‌ها و دانشگاه‌ها، پای ظروف یکبار مصرف به میهمانی‌های خانگی هم باز شده است و بسیاری ترجیح می‌دهند هنگام پخش غذای نذری و در مراسم‌هایی مانند جشن تولدهای کودکانه، درد سرشستشوی ظروف را کم کرده و از بشقاب و لیوان‌های رنگارنگ پلاستیکی استفاده کنند. طبیعی است که وقتی کالایی این چنین جای خود را در سبد خانوار باز می‌کند، با چند اطلاعیه بهداشتی مصرف آن محدود نمی‌شود اما استفاده صحیح از این پدیده حداقل کاری است که می‌توان نسبت به آن امید داشت...
ظروف یکبار مصرف نیز جزو موادی هستند که استفاده از آنها خطوط قرمز زیادی دارد و کارشناسان تغذیه هشدار داده‌اند که مصرف غذا در این نوع ظروف با عوارضی همراه است و مواد پروتئینی و ویتامینی موجود در غذا را از بین می‌برد. این ظروف برای استفاده از موادغذایی و آشامیدنی بالای ۶۵ درجه و موادغذایی چرب ممنوع است چرا که موجب آزادشدن مونومرها (موادشیمیایی) می‌شود و این مونومر‌های شیمیایی سلامت انسان‌ها را به مخاطره می‌اندازد و سرطان‌زا هستند. واقعیت این است که استفاده از این نوع ظروف چنان متداول شده است که به سختی می‌توان دنیای بدون یک بار مصرف‌ها را مجسم کرد.
مهم‌ترین عارضه این ظروف سرطان‌زایی آنها برای مصرف کننده است. بر اساس مطالعات جهانی مشخص شده که ظروف یک بار مصرف تشکیل شده از مواد نفتی بر اثر گرما و قرار گرفتن در معرض چربی غذا، مواد شیمیایی خود را رها کرده و به غذا منتقل می‌کنند. برخی از مواد دیگر این ظروف مانند منیزیم نیز می‌تواند به دلیل حرارت غذا آزاد شود که این ماده نیز سرطان‌زا است.
اگر مواد غذایی داخل این ظروف اسیدی باشد نیز خطرناک است و برای فرد مصرف‌کننده مشکل ایجاد خواهد کرد.
کارشناسان اعتقاد دارند که وقتی غذا داخل این ظروف ریخته می‌شود، بسیاری از مواد موجود در ظرف به غذا و مواد مغذی غذا به ظرف منتقل می‌شود. به همین دلیل بهتر است از این ظروف استفاده نشود. طبق گفته آنها هر ماده‌ای که در مجاورت مواد غذایی نگهداری می‌شود باید از درجه غذایی برخوردار باشد و نگهداری مواد غذایی در مجاورت ظروف یکبار مصرف به آزاد سازی (مونومر‌ها) و ترکیب آن با محتویات غذا منجر می‌شود که این امر حساسیت‌زا و سرطان است. در این میان، ظروف یکبار مصرف گیاهی مورد اتفاق نظر تمامی ‌متخصصان است و به گفته آنها برای حفظ سلامت، باید از انواع ظروف یکبار مصرف گیاهی که از نشاسته تهیه شده، استفاده شود.
● ظروف یکبار مصرف بازیافتی
برخی ظروف یک بار مصرف غذا از مواد اولیه باز یافتی تولید می‌شود. مردم باید در خرید ظروف یکبار مصرف غذا، نایلون‌های دستی و دیگر اجناس این چنینی به شفافیت محصول توجه کرده و در صورت وجود ذرات ریز در آنها که نشان دهنده بازیافتی بودن آنهاست، از خرید آنها خودداری کنند.
مشخص‌ترین جنس تولیدی با مواد اولیه باز یافتی، کیسه زباله‌های مشکی است که به دلیل آنکه در آنها از نایلون‌های زراعتی بازیافتی استفاده می‌شود، با کودهای شیمیایی و دیگر اجسام خارجی همراه بوده و بوی نامناسبی نیز دارند. پرمصرف‌ترین کاربرد مواد بازیافتی در تولید نایلون‌های دستی است که مردم برای حمل میوه و غیره از آنها استفاده می‌کنند. در نایلون‌های دستی بازیافتی، ناخالصی‌ها و ذرات‌ریزی دیده می‌شود که در واقع اجسام خارجی و زباله‌های همراه موادبازیافتی هستند.
برخی ظروف یک بار مصرف غذا نیز از مواد اولیه بازیافتی تولید می‌شوند. این ظروف کدر بوده و در نور خورشید اجسام خارجی و زباله‌های همراه آن به صورت تک نقطه‌های ریز دیده می‌شود. فویل‌های صنعتی که در رستوران‌ها و دیگر اماکن برای پوشاندن ظروف و گرم نگاه داشتن غذا از آنها استفاده می‌شود نیز دارای مقادیری سرب بوده و می‌تواند موجب آلودگی مواد غذایی شود. هنگام تولید این فویل، آلومینیوم در مسیر ریل مانندی نازک شده و برای تسهیل حرکت آن از روغن‌های صنعتی چرب دارای سرب استفاده می‌شود که در نهایت نیز به دلیل مخارج بالا،کارخانه‌ها از پاک سازی آنها خودداری می‌کنند.
نباید از ظروف پلاستیکی رنگی برای مصارف تغذیه‌ای استفاده کرد. از آنجا که ممکن است برخی از این ظروف رنگی پلاستیکی جزو مواد بازیافتی باشد، باید سعی شود از ظروف پلاستیکی بی‌رنگ و بهداشتی استفاده شود.
ظروف یکبار مصرف بازیافتی از آنجا که از میان زباله‌های آلوده به عفونت‌ها جمع آوری می‌شوند، ممکن است بیماری‌های خطرناکی را منتقل کند. استفاده از ظروف پلاستیک آلوده، موجب انتقال بسیاری از بیماری‌های عفونی و ویروسی مانند بیماری‌های هپاتیت، تب‌روده‌ای و آنفلوآنزا می‌شود.
● ظروف یکبار مصرف گیاهی و حفظ محیط‌زیست
استفاده از ظروف یک بار مصرف گیاهی را به دلیل برخورداری از مزایای خوب سلامت به تمامی‌خانواده‌ها و صنوف توصیه می‌کنند. زمان برگشت ظروف پلاستیکی یک بار مصرف به طبیعت ۳۰۰ تا۵۰۰ سال می‌کشد اما این زمان برای ظروف یک بار مصرف گیاهی پنج تا شش ماه بدون هیچ آسیب زیست محیطی است. این ظروف عاری از هر گونه اثرات مضر و عکس العمل‌های شیمیایی در تماس با مایعات و غذاهای داغ و مقاوم در برابر حرارت است که موجب بروز بیماری‌های عصبی و خونی می‌شود. ارتقای ایمنی و سازش با محیط زیست از جمله علل اصلی ترغیب و تشویق‌ مصرف‌کنندگان به تهیه این ظروف است.
● تاثیر ظرف بر غذا
اگر مواد تشکیل دهنده ظروف یک‌بار مصرف غذا مناسب نباشد، می‌تواند در غذا تأثیر نامطلوبی بگذارد. بسته‌بندی جزیی از ماده غذایی است. بنابراین اگر مواد تشکیل دهنده ظروف مناسب نباشد، می‌تواند تاثیر نامطلوبی بگذارد. در واقع برخی مواد موجود در غذا و ظرف به یکدیگر منتقل می‌شود. به همین دلیل ممکن است غذا در این ظروف مواد خود را از دست داده و مواد شیمیایی ظرف را جذب کند. مواد غذایی در ظروف یکبار مصرف می‌تواند ارزش غذایی خود را از دست بدهد و ارزش آن کاهش یابد و در دراز مدت اثرات سوء بر مصرف‌کنندگان بگذارد. با این حال باید توجه کنیم که هر نوع غذایی نیاز به نوع خاصی از بسته بندی دارد تا مواد موجود در آن حفظ شود. ظروف غذا باید ویژگی‌های غذا را حفظ کند و مانع از تخریب غذا شود.
وزارت بهداشت از چهار سال پیش برنامه جامعی برای حذف این ظروف از سفره خانواده‌های ایرانی دارد که مهم ترین آن جایگزین کردن ظروف یک بار مصرف گیاهی است. این ظروف با پایه سلولزی و نشاسته ای طراحی شده و دو سالی است که از فضای آزمایشگاهی در آمده و در مرحله تولید انبوه قرار دارد. این ظروف منشأ نشاسته و ذرت دارد و مصرف آن برای افراد خطری نخواهد داشت.

فاطمه نعمت‌پرویزی

منبع : روزنامه سلامت