صدای آل رسول(ص) در سال رسول(ص)

● تواشیح و تواشیح‌خوانی
آثار با کلام ملحون، در کشورهای ذیل پرچم برافراشته و همیشه جاوید فرهنگ اسلامی، جهت‌گیری ویژه‌ای دارد که با توجه به همین معنا، ارزشهای بلاغی و بیانی آن درک می‌شود. این معنا، خلاصه شده است در سمت و سو بخشیدن به اصوات‌ِ منتخب، با هدف وصول به ایمان و معنویت و آمیخته با کلام مناسب که محتوای عالی آن، راهنما و هادی‌ِ مجریان‌ِ آن باشد. تواشیح (در لغت عرب: به معنای زیور و آذین) یکی از شناخته‌شده‌ترین قالبهای اجرای آواز جمعی در موسیقی مذهبی جهان اسلام است. در ایران نیز مجریان و استادان برجسته‌ای وجود دارند که صدای آسمانی‌شان گه‌گاه به مناسبتهای مختلف از رسانه‌های عمومی شنیده می‌شود.
در تواشیح‌خوانی، مجموعه اصواتی که از حنجرهٔ اجراکنندگان بر می‌آید، فضایی آهنگین، حجیم و روان را می‌سازد و به نوعی، جایگزین ساز و ارکستر می‌شود که در موسیقی کلاسیک باختر‌زمین، آن را با عنوان کُرآکاپّلا (هم‌خوانی / جمع‌خوانی و هم‌آوایی بدون ساز) می‌شناسند. توصیف فضای اجرا و نیروی عاطفی تواشیح‌خوانی در نوشتار امکان‌پذیر نیست. شنیدن از دل و جان، ما را به حریم شکوهمند آن وارد تواند کرد.
تواشیح‌خوانی تا به حال، فقط از صدا و سیما (بنا به مناسبتها) پخش شده و این آلبوم اثر ویژه‌ای است که در این زمینه با استفاده از کلام عربی و فارسی برای اولین بار توسط مرکز موسیقی حوزه هنری در ایران ارائه می‌شود. بهره‌گیری متنوع از کلام، اجرای صحیح، صدای جمعی‌ِ پاکیزه و به کار گرفتن سلیقهٔ هنر هنرمندانه در خواندن قطعات می‌تواند مورد توجه پژوهشگران موسیقیهای آوازی آیینی باشد.
● مجریان تواشیح:
▪ علی‌اصغر برومند (کارشناس امور هنری) متولد ۱۳۴۲/ احمد لیایی (کارشناس مدیریت و امور قرآنی) متولد ۱۳۴۴/ محمدرضا جنتی (مهندس عمران) متولد ۱۳۴۵/ محمدرضا پورزرگری (مقام اول مسابقات بین‌المللی قرائت قرآن کریم) متولد ۱۳۴۹/ محمد سلیمی (کارشناس حقوق قضایی) متولد ۱۳۵۷
▪ خط گلزار: بهشتی روان؛ مجتبی مهدوی
▪ خط معلی: سعید نقاشیان
▪ گرافیک: مرجان کشانی
▪ تنظیم و پالایش: استودیو مرکز موسیقی حوزه هنری
تولید: رمضان المبارک ۱۴۲۵
● ایمان جلیلی
حول و حوش سالهای ۶۸ و ۶۹، هر مناسبت مذهبی که پیش می‌آمد، «کت‌قهوه‌ایها» را می‌شد توی تلویزیون دید. پنج مردی که با کت و شلوارهای قهوه‌ای معروفشان در تلویزیون و رادیو آهنگهای مذهبی اجرا می‌کردند. گروه تواشیح «قدر» سال ۶۸ و بعد از رحلت امام شکل گرفت. اگر از گروههای ناپایدار آن زمان صرف نظر کنیم. قدر، اولین گروه رسمی تواشیح در ایران است. بسیاری از آهنگهای معروف مذهبی که تا کنون از رادیو و تلویزیون پخش شده و در ذهن مردم باقی مانده، کار این گروه است. گروهی که تا امروز همچنان سر پا مانده و با جدیت کارش را ادامه می‌دهد. همه اعضای گروه قدر، قاری قرآن هستند. اصلاً آشنایی‌شان بر می‌گردد به جلسات قرآن: «ما همدیگر را توی جلسات قرآن پیدا کردیم. کارمان از همان جا و با هم‌خوانی قرآن شروع شد. تا الان هم پانزده تا هم‌خوانی قرآن داریم.» لیائی از مؤسسان قدر است. او دربارهٔ فعالیتهای مختلف گروهی می‌گوید: «به غیر از کار هم‌خوانی قرآن، ما تا به حال بیش از هفتاد کار تواشیح خوانده‌ایم. یک تعدادی از آرمهای مذهبی صدا و سیما هم کار گروه ماست. مثل ”سبحانک ربی سبحانک“ که معمولاً قبل از اذان در رادیو پخش می‌شود. تعدادی هم سرود مذهبی داریم که به زبان فارسی خوانده شده. به غیر از آن، یک سری کار ترکیبی فارسی عربی هم انجام داده‌ایم که خیلی مورد توجه قرار گرفت و الان در بین گروههای مختلف رایج شده و بخشی از آثار توسط مرکز موسیقی حوزه هنری انتشار یافته است».
گروه تواشیح قدر، از سال ۶۸ تا به حال به طور مرتب فعالیتش را ادامه داد. الان هم حداقل هفته‌ای یک بار با هم تمرین می‌کنند. جالب اینکه بعد از این همه سال، گروه هنوز هسته اولیه‌اش را حفظ کرده: «مؤسسان گروه، من و اقای برومند بودیم. بعد آقایان جنتی، محمدیون و پورزرگری هم به ما پیوستند. در طول این چند سال به جای آقای محمدیون، مدتی آقای خاکی عضو گروه بودند و بعد از ایشان، آقای محمد سلیمی به جمع ما اضافه شدند. به غیر از این تغییرات، بقیهٔ اعضا همان تیم اولیه هستند.» گروه پنج‌نفرهٔ قدر تا به حال از سوی سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان اوقاف به پانزده کشور دنیا اعزام شده و برنامه اجرا کرده است؛ عربستان، امارات، ترکیه، پاکستان، یمن، انگلیس، اتریش، کرواسی، بوسنی، تایلند و غنا چند تا از این کشورها بودند. به غیر از این، همهٔ استانهای کشور تا به حال میزبان قدری‌ها بوده‌‌اند. بعد از اوج گرفتن گروه قدر، گروهی با عنوان «اهل بیت» با الهام از آنها تشکیل شد که سه تن از اعضای گروه قدر هم در این گروه عضویت داشتند. بسیاری از تواشیحهای معروف که در ماه رمضان از رادیو و تلویزیون شنیده می‌شود، دست‌آورد فعالیت مشترک آنهاست. از جمله تواشیح «بسم الله نور»، «جوشن کبیر» و «مناجات حضرت امیر».
گروه قدر، سالها قبل یک بار هم «ربنا» را با یک آهنگ محزون‌تر خوانده‌اند که قبل از پخش ربنای استاد شجریان، چند سالی پای ثابت سفره‌های افطار مردم بود. آنها در اولین دورهٔ مسابقات کشوری تواشیح، موفق شدند مقام اول را کسب کنند. البته اعضای گروه تصمیم گرفتند بعد از آن دیگر در هیچ مسابقه‌ای شرکت نکنند تا به قول معروف راه برای تشویق جوان‌ترها باز باشد. لیائی که به نوعی مسئول روابط عمومی گروه هم به حساب می‌آید، اصرار دارد که تواشیح شغل آنها نیست، بلکه ذوق آنهاست.
او معتقد است کار آنها حالا به قدری عمق پیدا کرده که در خیلی از مراسم و کنفرانسها که خیلی هم ربطی به محتوای کار آنها ندارد، از گروه قدر برای اجرای برنامه دعوت می‌کنند: «استقبال از کار ما خیلی زیاد است. این قدر که یک بار وزارت کشاورزی در سمیناری که در مورد سیب‌زمینی برگزار می‌شد، از ما دعوت کرد و ما هم رفتیم و آنجا برنامه اجرا کردیم!»
● انواع تواشیح:
در حال و هوای نغمه‌های عربی
تواشیح در بین کشورهای عربی به نسبت ایران، قدمت زیادتری دارد. برای همین هم هست که بیشتر کارهای تواشیح ایرانی از نمونه‌های عربی الگوبرداری می‌کنند. بد نیست به سبکهای رایج تواشیح در بین گروههای ایرانی نگاهی بیندازیم.
۱) اقتباس از نمونه‌های عربی: در این سبک، آهنگ و متن عیناً از گروههای عربی گرفته می‌شود. گروههای تواشیح در ایران بیشتر تمایل دارند که از کارهای گروههای مصری و سوری تقلید کنند.
۲) آهنگ عربی، شعر فارسی: این بار آهنگها از کارهای اجراشدهٔ عربی گرفته می‌شوند، اما متناسب با آهنگ، برای کار شعر فارسی سروده می‌شود.
۳) شعر عربی با آهنگ فارسی: این سبک طرفداران کمی دارد، چون اجرای آن به نسبت موارد دیگر سخت است.
۴) شعر ترجمه: گاهی وقتها گروههای تواشیح، شعرهای عربی را به فارسی ترجمه می‌کنند و دوباره روی همان آهنگ آن را می‌خوانند.
۵) بداعی: این بار همه چیز ایرانی است. هم شعر و هم آهنگ. البته کمتر گروهی می‌تواند خودش را به این سطح برساند، چون اساساً موسیقی تواشیح حال و هوای موسیقی عربی دارد و ایرانیها کمتر می‌توانند در این قالب آهنگ بسازند.

رضا مهدوی

منبع : سورۀ مهر