این سرطان شایع به آسانی پیشگیری می‌شود

سرطان نوعی ایجاد هرج و مرج و خارج شدن سلول های بدن از روند طبیعی است به عبارتی دیگر سرطان یعنی رشد، تکثیر و گاهی انتشار غیرطبیعی سلولهای بدن. یک سلول طبیعی ممکن است بدون هیچ دلیل واضحی به یک سلول سرطانی تبدیل شود- در اغلب موارد، تبدیل در اثر مواجهه مکرر با مواد سرطان زا صورت می گیرد- سلول سرطانی از دستورها و علائم داخلی که سلولهای دیگر در کنترل آنها هستند، پیروی نمی کند و به جای هماهنگی با سلولهای دیگر خودسرانه عمل کرده و شروع به تکثیر می کند و زمانی همان یک سلول سرطانی به توده ای از سلولها که «تومور» نامیده می شود، تبدیل می گردد. هرچه تومورها رشد کنند و بزرگتر شوند، جلوی رسیدن مواد غذایی و اکسیژن را به سلولهای سالم می گیرند و با پیشرفت سرطان، سلولهای سالم می میرند و عملکرد و سلامت بیمار کاهش یافته و در نهایت این فرآیند به مرگ بیمار منجر می شود.
سینه از انواع غدد مترشحه می باشد که وظیفه آن تولید شیر است. سینه مانند سلولهای بدن به طور متناوب رشد کرده زمانی را نیز به استراحت می پردازد؛ دوره رشد و استراحت توسط ژن هایی که در مغز قرار گرفته اند کنترل و اداره می شود، هنگامی که ژنها دارای عملکرد مناسبی باشند به خوبی توانایی کنترل رشد سلول ها را دارند اما زمانیکه در عملکرد آنها نوعی ناهنجاری یا بی قاعدگی بروز کند، تسلط خود را روی رشد سلول ها از دست می دهند؛ به عبارتی دیگر سرطان پستان بدخیمی بافت اصلی پستان است که در آن سلول های نسج پستان که سازنده شیر برای تغذیه نوزادند دچار بدخیمی می شوند.
تشخیص سرطان پستان یکی از ناخوشایندترین وقایعی است که ممکن است در طول زندگی یک زن رخ دهد، باید گفت که فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد سرطانها مادرزادی و موروثی هستند و ۹۰ درصد دیگر به افزایش سن و نوع زندگی افراد بستگی دارند. سرطان پستان، شایع ترین کانسر در زنان و اولین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان ۴۰-۴۴ ساله است. این بدخیمی ۳۳ درصد سرطان های خانم ها را تشکیل داده و مسئول ۱۹ درصد از مرگ های وابسته به سرطان است. طبق آمار در سال ۲۰۰۵ در حدود ۲۱۶ هزار نفر مبتلا به نوع حاد ونزدیک به ۶۰۰۰ نفر نیز مبتلا به نوع مزمن آن بوده اند. سرطان سینه شایعترین سرطان در میان زنان کشور ما نیز به شمار می رود و حدود یک چهارم سرطان های زنان ایرانی مربوط به سرطان سینه است؛ به اعتقاد کارشناسان با مسن تر شدن جمعیت جوان کشور طی دهه های آینده شاهد افزایش آمار مبتلایان به سرطان سینه در کشور خواهیم بود. در حال حاضر نیز بیشتر مبتلایان به سرطان سینه در ایران حدود ۴۵ تا ۴۷ سال سن دارند این در حالیست که در سایر کشورها این سن ۱۰ سال بالاتر است! غربی شدن سبک زندگی مردم، آلودگی محیط زیست، استرس، بالا رفتن سن بارداری، افزایش مصرف لوازم آرایشی و کاهش تمایل به شیردهی در زنان، سن ابتلا به سرطان سینه را در ایران کاهش و شیوع آن را افزایش داده است ولی با این وجود کارشناسان علت اصلی بروز این سرطان در ایران را بیشتر به تغذیه نامناسب و چرب (به خصوص مصرف غذاهای آماده و بیرون از منزل)،بی تحرکی و ناراحتی های روحی می دانند.
با افزایش سن ریسک ابتلا به سرطان نیز افزایش می یابد اما اینطور نیست که تنها خانمهای مسن گرفتار این بیماری شوند. ریسک بروز این بیماری از آغاز تولد تا ۳۹ سالگی ۱ نفر از هر ۲۳۱ نفر تخمین زده شده است یعنی در حدود ۰.۵ درصد از کل افراد به این سرطان مبتلا می شوند، در ۴۰تا۵۹ سالگی این رقم ۱ به ۲۵ است (برابر با ۴ درصد) و در ۶۰تا۷۹ سالگی ۱ به ۱۵ است. (برابر با ۷ درصد).
بالا رفتن سن، عوامل ژنتیکی، سابقه خانوادگی ، عوامل هورمونی، یائسگی دیر رس، نداشتن سابقه زایمان یا زایمان اول تا ۳۰سالگی، عوامل محیطی از جمله عوامل تغذیه ای و نحوه زندگی، مصرف قرص های جلوگیری از بارداری به مدت طولانی- که البته هنوز بطور کامل اثبات نشده است-استفاده از بعضی داروهای هورمونی به خصوص استفاده از داروهای استروژنی در دوران یائسگی از جمله عوامل خطرزای اصلی در بروز سرطان پستان هستند که در صورت شناسایی این عوامل، پیگیری بالینی هر بیمار و درمان سریع و بهتر او امکان پذیر می شود.
اغلب کارشناسان معتقدند عدم استفاده از مشروبات الکلی و دخانیات، مصرف غذاهایی که بصورت آب پز تهیه می شوند، استفاده از سبزیجات و انواع میوه ها، استفاده کمتر از گوشت قرمز، شیر دادن به نوزاد (در زنانی که یکسال پس از زایمان به نوزاد خود شیر می دهند احتمال ابتلا به این بیماری ۵درصد کاهش می یابد) و در کل رعایت امور بهداشتی می تواند از عوامل اصلی پیشگیری از ابتلا به این نوع سرطان باشند. نکته مهم دیگر در ارتباط با پیشگیری از سرطان سینه همانطور که پیشتر نیز گفتیم رژیم غذایی است؛ یک رژیم غذایی بر پایه منابع گیاهی در مقایسه با رژیم های پرچرب و حاوی منابع حیوانی می تواند تا حد زیادی در پیشگیری از این سرطان مؤثر باشد.
بد نیست بدانید یکی از راه های تشخیص زود هنگام سرطان سینه خودآزمایی است. همه زنان از ۲۰سالگی باید اینکار را انجام دهند؛ در ۳۵سالگی یک ماموگرافی به عنوان ملاک اولیه و از سنین ۴۰ تا ۵۰سالگی نیز به صورت سالانه انجام شود.
معاینه سینه به صورت ماهانه توسط خود فرد برای تمامی زنان امکان پذیر است در این معاینات فرد باید سینه خود را از نظر اختلاف اندازه یا شکل، خروج خون یا ترشح، وجود گودی یا فرورفتگی های غیرطبیعی، لمس برجستگی، یا هر علامت غیرطبیعی دیگر بررسی نماید زیرا درمان موفقیت آمیز این سرطان بستگی به تشخیص اولیه و مراقبت های پزشکی متعاقب آن دارد و البته نباید فراموش کرد که بسیاری از برجستگی ها و ترشحات سینه سرطانی نیست ولی به هرحال بهتر است فرد زمان را از دست ندهد زیرا تشخیص ندادن عارضه و درمان به موقع بیمار، موجب درگیری دیگر اعضای بدن از جمله کبد، ریه و استخوان ها خواهد شد و به عبارتی «متاستاز» یا درگیری سایر اعضا ایجاد می شود؛ چنانکه بعد از معاینه و مشاهده نتیجه ماموگرافی و سونوگرافی سرطان پستان تأیید شود، نمونه برداری از توده در مرحله اول درمان انجام می شود و در صورتی که نتیجه آزمایشها تأیید کننده سرطان باشد، جراحی درمانی (از جمله برداشتن تمام نسج پستان و عضلات کوچک زیر سینه و لنف نودهای لنفاوی همان طرف یا خارج کردن تمام توده همراه با مقداری از نسج سالم و...) لازم است و نباید فراموش کرد که احتمال عود بیماری حتی ۱۵ تا ۱۷سال پس از اقدامات جراحی و درمانهای طبی وجود دارد در نتیجه ویزیت های مکرر توسط پزشک ضروری است.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که افزایش فعالیت بدنی به مدت چهار ساعت در هفته تأثیر بسزایی در کاهش ابتلا به سرطان سینه دارد به طوری که طبق تحقیقات انجام شده، زنان ورزشکار ۴۰ درصد کمتر از سایر زنان دچار سرطان سینه می شوند؛ همچنین زنانی که مصرف حداقل ۳ لیوان شیر را در برنامه غذایی روزانه خود دارند به میزان ۵۰درصد کمتر به این سرطان دچار می شوند.
پس با کاهش مقدار چربی رژیم غذایی به خصوص چربی های اشباع و همچنین استفاده از منابع غذایی حاوی اسید فولیک شامل سبوس، جوانه گندم، کلم بروکلی، اسفناج، لیمو و... از ابتلا به سرطان سینه پیشگیری کنیم.

سعید کریمی
کارشناس بهداشت عمومی؛ دانشگاه علوم پزشکی کردستان

منبع : روزنامه کیهان