۲۴مهر ۱۳۸۶ ــ ۱۶ اکتبر ــ طرح اداره ایران زیر نظر یک هیات امناء سه نفره!

۲۴مهرماه سال ۱۳۲۲(۱۶ اکتبر ۱۹۴۳ ــ دوران جنگ جهانی دوم) وزیران امورخارجه آمریکا و انگلستان که با شوروی ایران را در اشغال نظامی داشتند به تهران آمده بودند تا مقدمات نشست سران این سه کشور را که درجنگ بر ضد آلمان و ژاپن با هم متحد بودند در پایتخت ایران فراهم سازند و سپس برای تنظیم برنامه مذاکرات به مسکو بروند. تعیین تکلیف ایران پس از جنگ، هم از جمله برنامه های این نشست بود.
مطابق اعترافات دین آچسن وزیر امورخارجه پیشین آمریکا که در کتاب خاطرات او (نوشتاری و اودیویی) منعکس است، این متحدان درسال ۱۹۴۱ (۱۳۲۰) قرار گذارده بودند که پس از جنگ، ایران با حفظ تمامیت ارضی تا تدوین و تصویب یک قانون اساسی تازه، زیر نظر یک هیات امنای!! سه نفره (نمایندگان سه کشور) اداره شود. در اجلاس سران دولتهای سه گانه در تهران که از ششم آذر (۲۸ نوامبر ۱۹۴۳) آغاز بکار کرد این تصمیم لغو شد و سران سه دولت در پایان اجلاس خود ضمن اعلامیه ای علاوه بر تمامیت ارضی، استقلال و حاکمیت ملی ایران را هم تضمین کردند. هنوز از چگونگی این تحول اطلاع جامعی در دست نیست، ولی روشت است که ترس روزولت و چرچیل این بود که استالین ایران از چنگ هیات امناء خارج سازد، ولی درگیری با دولت ایران باعث بپاخیزی ایرانیان خواهد شد و فرصت کمک رسانی به آنان وجود خواهد داشت. اسناد ی که تا کنون منتشره شده است، حکایت از آن دارد که چون سران سه گانه که هرکدام بر پایه منافع ملی خود نظر جداگانه و متفاوتی در باره آینده ایران مطرح کرده بود و چون حصول توافق آسان نبود و ادامه بحث هم در آن زمان به مصلحت نبود زیرا که جنگ هنوز با شدت ادامه داشت و نتیجه قابل پیش بینی نبود؛ راه دیگری نبود جز این که وضعیت سیاسی ایران به همان صورتی که بود (بدون تغییر) باقی بماند. در جریان این نشست، شاه وقت تنها سه دقیقه با سران سه کشور ملاقات کرده بود آن هم برای گفتن «خیر مقدم» . وی از این دیدار کوتاه استفاده کرده و درخواست کرده بود که چون پدرش پیر و بیمار است موافقت شود که از جزیره بد آب و هوای موریس به تبعیدگاه دیگری فرستاده شود که چرچیل پذیرفت و رضا شاه به افریقای جنوبی منتقل شد که در همانجا در یوهانسبورگ درگذشت.
مورخان متاخر نوشته اند که بیم از توسعه طلبی استالین سبب شد که سران آمریکا و انگلستان بر تثبیت وضعیت سیاسی ایران تاکید کنند و قانون اساسی به همان صورت باقی بماند.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز