نگاه اورژانسی به گلوتامین

● مقدمه:
مثل یک ورزشکار با استعداد رشته دو ده‌گانه، گلوتامین هم یک مکمل چند کاره است.
گلوتامین به تنظیم حجم عضلانی کمک می‌کند، در حفظ سیستم ایمنی بدن نیز نقش دارد، بر روی سنتز (تولید) گلوکز تأثیرگذار است و حتی متابولیسم انسولین را ارتقاء می‌دهد.
به عقیده من این‌طور به‌نظر می‌رسد که گلوتامین در هر فعل و انفعالی در بدن دست دارد، که مهم‌ترین آن برای بدنسازها آمینواسید است.
● گلوتامین چیست؟
ما می‌دانیم که آمینواسیدها، بلوک‌های سازنده پروتئین هستند و بهترین منابع پروتئینی آنهائی هستند که حاوی بالاترین درصد آمینواسیدهای ضروری هستند. به‌ خاطر داشته باشید که آمینواسیدهای ضروری آن‌دسته از آمینواسیدها هستند که می‌بایست آنها را از طریق رژیم غذائی دریافت کنید. با این تفاسیر گلوتامین یک آمینواسید ضروری مشروط در نظر گرفته می‌شود. پیش خودتان فکر می‌کنید این دیگر چه تعبیری دارد؟
گلوتامین (نه کربوهیدرات یا چربی) یک منبع سوخت ارجح برای سلول‌های با توانائی تقسیم سریع مثل سلو‌های روده‌ای و لیمفوسایتس (یک سلول سفید خون) است این گذشته این آمینواسید هم فن حریف به‌عنوان عمل‌کننده نیتروژن و پیش درآمد برای ماکروموکل‌ها (برای مثال: پروتئین‌ها و نوککیک‌اسید) در توازن، پایه اسیدی نقش دارد. تحت شرایط خاصی (مثل ایسترهای کاتابولیک)
ممکن است گلوتامین به‌عنوان بخشی از رژزم غذائی مورد نیاز باشد.
گلوتامین به‌صورت تقریبی حدود ۶۱ درصد آمینواسید موجود عضلات اسکلتی را تشکیل می‌دهد. اتلاف گلوتامین عضله را می‌توان به‌عنوان یک اعلان برای کاتابولیسم (تخریب) عضله دانست.
● آیا گلوتامین بر روی سیستم ایمنی تأثیر دارد؟
این یکی از آن حوزه‌هائی است که در مورد گلوتامین تحقیقات بی‌شماری صورت گرفته که با این وجود هنوز در آن سردرگمی مشاهده می‌شود. ورزش‌هائی با فعالیت بدنی زیاد نشان داده که موجب کاهش سطح گلوتامین موجود در خون می‌شود. به خاطر داشته باشید که این گلوتامین است که منحصراً به وسیله سلول‌های سیستم ایمنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تئوری به‌نظر می‌رسد که پائین بودن سطح گلوتامین می‌تواند تأثیر منفی بر روی سیستم ایمنی بدن بگذارد.
با این وجود در تحقیقی که اخیر انجام گرفت مشخص شد که مکمک گلوتامین هیچ تأثیری بر روی متابولیسم لیمفوسایت‌ها (یک نوع‌ سلول سفید خون) در موش‌های آزمایشگاهی ورزیده نداشت.
به‌رغم شواهدی دوپهلو از گلوتامین، این‌جاست که چرا من فکر می‌کنم مکمل کردن گلوتامین در جهت کمک به سیستم ایمنی بدن با ارزش است. درست است که این‌طور به‌نظر می‌رسد که مکمل کردن گلوتامین به تنهائی تأثیری بر روی سیستم ایمنی بدن ندارد، این مسئله به این واقعیت ارتباط دارد که سیستم ایمنی بدن گلوتامین را از جاهای مختلف عضلات اسکلتی بدن قرض می‌گیرد که به لحاظ بقاء بدن این کار اهمیت بیشتری دارد.
کدام‌یک بهتر است داشتن سیستم ایمنی، بدن سلامت یا عضلات بزرگ؟ می‌دانم که این جمله برای دوستان بدنساز کُفرآمیز جلوه می‌کند، اما باید قبول کرد که حفظ عملکرد سیستم ایمنی بدن از اهمیت بیشتری برخوردار است.
منظور من این است که تا به حال چند نفر از انسان‌ها به دلیل کوچک بودن عضلاتشان مرده‌اند؟ بنابراین علت نیاز ما به رساندن گلوتامین به بدن واقعاً در حفظ عضله و جلوگیری از استفاده سیستم ایمنی بدن از ذخایر گلوتامین عضلانی می‌باشد.
● چه‌طور گلوتامین حجم عضله را افزایش می‌دهد؟
شاید از قابلیت‌ گلوتامین در حفظ توده عضلانی در مواقع استرس بتوان به‌عنوان بهترین شاخصه‌ آن نام برد.
برای نمونه در دوران پس از جراحی کامل تعویض لگن مکمل کردن گلوتامین در تغذیه از طریق سرم (تورگی)، منجر به کاهش از دست رفتن آمینواسیدها از عضلات اسکلتی شد. مکمل کردن گلوتامین هم چنین کمک می‌کند به این‌که از هدر رفتن نیتروژن (یا همان پروتئین) در بیمارانی که با خواست خود تن به جراحی شکم داده‌اند جلوگیری شود. در مجموع شواهد قوی وجود دارد که نشان می‌دهد حفظ سطح بالای گلوتامین تأثیر خود را با پیشگیری از هدر رفتن یک نوع پروتئین مشخص به نام میوسین اعمال می‌کند. پروتئین (MHC (myosim heavy chain یک پروتئین مهم عضلات اسکلتی است که تعیین‌کننده خاصیت انقباضی آنها به شمار می‌آید.
این همان مشخصه‌ای است که دانشمندان از آن به‌عنوان عضلات با فیبرهای سرعتی (زودانقباض) یاد می‌کنند، پس در صورت داشتن نوع سریع MHC درصد فیبرهای سرعتی در فرد بیشتر و در صورت داشتن نوع کُند MHC درصد فیبرهای استقامتی در فرد بیشتر می‌باشد. بدین‌ترتیب مسلماً هیچ‌یک از شما دوست ندارید که یک چنین پروتئین باارزشی را از دست بدهید. حال معلوم شد که استرسی که بر بدن پس از یک جراحی سنگین وارد می‌شود بسیار زیاد است.
تمرینات با وزنه سنگین نیز استرس قابل توجهی را بر روی بدن وارد می‌سازد. بنابراین با وجودی که جراحی و تمرینات با وزنه در شکل ظاهری به یکدیگر شباهت دارند، ولی در نحوه تحریک با هم کاملاً متفاوت هستند. شاید به‌نظر ممکن و شدنی برسد که از اصول فیزیولوژیکی مشابه برای مقابله با این تغییرات فیزیکی بدن استفاده کرد. بنابراین در هر دو مورد مکمل کردن گلوتامین به‌منظور جلوگیری از هدر رفتن پروتئین عضله عقلانی به‌نظر می‌رسد.
● آیا گلوتامین بر روی متابولیسم قند تأثیرگذار است؟
تأثیر گلوتامین بر روی متابولیسم گلوکز (قند) یکی از آن تأثیرات گلوتامین است که در نشریات بدنسازی به آنها بهائی داده نشده است. در حقیقت در یک تحقیقی که اخیراً در دانشگاه روچستر صورت گرفت، اهمیت گلوتامین به‌عنوان یک تنظیم‌کننده در پروسه گلیکوجنسیز (شکل‌گیری گلوکز) معلوم گردید. در نمونه‌های انسانی مورد آزمایش دانشمندان پی بردند که تزریق گلوتامین در نهایت تبدیل گلوتامین به گلوکز را در بر داشت. این جواب بدون هیچ تغییری در انسولین و گلیکاگون که در دو هورمون اصلی در پائین آوردن سطح گلوکز هستند به‌دست آمد.
به‌نظر می‌رسد تبدیل گلوتامین به گلوکز در این حالت در مقایسه با کبد که عمده‌ترین تنظیم‌کننده تولید گلوکز در بدن به شمار می‌آید بیشتر در کلیه‌ها اتفاق می‌افتد.
● بنابراین تأثیر آن بر روی بدنسازها به چه شکل خواهد بود؟
برای نمونه گلوتامین می‌تواند بر روی میزان چربی‌سوزی یک بدنساز در حال رژیم‌گیری برای شرکت در مسابقه تأثیر بگذارد. بخشی از مشکل در رژیم برای کاهش درصد چربی بدن ارتباط دارد با تنظیم دقیق هورمون‌هائی هم‌چون گلیکاگون و انسولین.
به‌طور معمول ما خواستار به حداقل‌رسانی سطح ترشح انسولین به‌منظور جلوگیری از ذخیره چربی در داخل بافت‌های ادی‌پوز (سلول‌های چربی) هستیم. البته مشکل این کار این است که گلوکز یا کربوهیدرات دریافتی در سطح پائین می‌تواند به خودی خود منجر به تجزیه سلول‌ها شود و از آن‌جائی که گلوکز به‌عنوان یک ماده با تأثیر حفظ کنندگی پروتئین است، این‌جا است که گلوتامین وارد میدان می‌شود. گلوتامین خودش می‌تواند به گلوکز تبدیل شود. این بسیار خوب است چون گلوکز می‌تواند به‌عنوان سوخت به مغز فرستاده شود (همان‌طور که می‌دانید مغز یکی از ارگان‌های اصلی مصرف‌کننده گلوکز در بدن به شمار می‌آید) و بدین‌ترتیب فرد احساس بی‌قراری و تندمزاجی نکند. ضمن این‌که می‌تواند مقداری از حجم عضلانی که به سختی به‌دست آمده را نیز حفظ کند و از آن‌جائی که تبدیل گلوتامین به گلوکز باعث افزایش سطح انسولین نمی‌شود، بنابراین دیگر از تأثیر لیپوژنیکی (چربی‌سازی) که انسولین تولید می‌کند خبری نخواهد بود. بنابراین در حال رژیم گرفتن و کاهش مرتب میزان کالری دریافتی برای شرکت در مسابقه بدنسازی هستید پس تکیه کردن بر روی میزان مشخصی از گلوتامین در رژیم غذائی روزانه یک‌ کار بسیار عقلانی به حساب می‌آید.
● آیا گلوتامین به تنظیم وزن بدن کمک می‌کند؟
بله. در آزمایشی که بر روی موش‌های آزمایشگاهی به عمل آمد آنها به وسیله یک رژیم غذائی پرچرب تغذیه شدند. سپس معلوم شد که مکمل گلوتامین و آمینواسید و الینین (alanine) به رژیم غذائی پرچرب این موجودات در قیاس با گروهی که تنها از غذای پرچرب پیروی می‌کردند، افزایش وزن کمتری مشاهده شد. این رژیم غذائی پرچرب حدوداً تشکیل شده بود از ۴۵درصد چربی و ۳۶درصد کربوهیدرات و مابقی نیز از پروتئین. این درصد از چربی در رژیم غذا، قابل قیاس با درصدی از چربی است که در اکثر رژیم‌های غذائی افراد چاق در آمریکا شایع است. گلوتامین به تنها باعث کاهش سطح قند خون و انسولین در این موش‌های تحت آزمایش شد. شاید این یافته‌ها از همه بیشتر برای آن‌دسته از انسان‌ها که زمینه چاقی و یا دیابت در آنها بالا است بسیار مهم و ارزشمند باشد. تست میزان گلوتامین در افراد دیابتی به‌منظور مشخص کردن تنظیم بودن قند خون و بررسی این‌هک آیا این آمینواسید چند منظوره می‌تواند بر روی وزن افراد خیلی چاق تأثیرگذار باشد، بسیار مفید خواهد بود. از آن‌جائی که بی‌خطر بودن بالا بودن سطح گلوتامین برای انسان‌ها مشخص شده، تحقیقات آتی می‌تواند حمایت بیشتری از استفاده از گلوتامین به‌عنوان یک ماده ضدچاقی و ضددیابت نماید.

دکتر خوزه آنتینو

منبع : مجله دانش ورزش