جشن سده ، استان خراسان

یكی از جشن‌های قدیمی كه هنوز در برخی از روستاهای خراسان برگزار می‌شود، جشن سده می‌باشد. در وجه تسمیه این جشن، بسیار سخن گفته‌اند. برخی وجه تسمیه آن را این‌گونه ذكر می‌كنند كه چون كیومرث دارای صد فرزند شد و همه به مرحله‌ رشد رسیدند، در این شب جشنی برپا كرد كه به جشن سده معروف شد. از آن رو كه آتش برای مردم در آن زمان مقدس بود،‌ كیومرث فرمان داد تا آتش بسیار افروختند.
برخی معتقدند كه چون در این روز «آدم ابوالبشر» نخستین صد روز زندگانی خود را به پایان رسانید، جشن سده برپا شد. اما از سرودهایی كه در این روز می‌خوانند، می‌‌توان وجه تسمیه آن را دریافت.

آی سده، سده، سده
سد به غله، پنجه به نوروز
(صد روز به غله و پنجاه روز به نوروز مانده.)

همان‌گونه كه پیداست، این جشن به مناسبت نزدیك شدن فصل غله و برداشت محصول برپا می‌شده است.
برای برپایی این جشن، از بیابان‌های اطراف روستا بوته جمع می‌‌كنند و در هر منطقه،‌ این بوته‌ها از گیاه بخصوصی است. پس از آن‌كه آفتاب در پسِ افق پنهان شد و تاریكی همه جا را فرا گرفت،‌ بوته‌‌ها را آتش می‌زنند. برخی معتقد هستند كه پس از آتش‌بازی، ذرات آتش سده در زمستان اثر می‌كند و سرما را مغلوب می‌سازد و در نتیجه زمین «نفس می‌كشد» و زندگی از نو آغاز می‌شود. در اكثر روستاهای خراسان معتقدند كه اگر در شب‌های سده باران ببارد و آب باران خاكستر آتش را بشوید و با خود ببرد، سال نیكویی در پی خواهند داشت؛ ولی اگر باران نبارد و خاكستر سده را باد ببرد، آن را به فال بد می‌‌گیرند و عقیده دارند كه در آن سال با بی‌آبی و خشك‌سالی روبه‌رو خواهند شد.