سه شنبه, ۹ بهمن, ۱۴۰۳ / 28 January, 2025
مجله ویستا
چگونه مصرف آب را بهینه کنیم؟
سالانه دو میلیارد نفر در جهان به نوعی تحت تاثیر بیماری‌های ناشی از آب هستند و ۴ میلیون نفر كودك، جان خود را بدین طریق از دست می‌دهند. هم‌اكنون به دلیل كمبود آب، ۷۰ منطقه در سطح جهان به عنوان كانون‌های بحران از دیدگاه آب شناخته شده‌اند.
در حال حاضر بین توان تامین آب و شدت تقاضا در جهان خلایی وجود دارد كه بحران آفرین است. هنگامی كه این عدم تعادل با مجموعه راهكارهای مدیریتی قابل مهار نباشد زبان مفاهمه آب در بعد منطقه‌یی، ملی و جهانی تبدیل به زبان مخاصمه خواهد شد.
منابع آبی در كشور ما در مرحله بحرانی قرار دارد و مشكل كمبود آب و كیفیت آن مسائل عدیده‌یی را برای مسئولان ذی‌ربط و كارشناسان امر به وجود آورده است. با توجه به رشد جمعیت در ایران، سرانه سالانه منابع آب تجدید شونده كه در سال ۱۳۳۵، ۷ متر مكعب بوده است، در سال ۱۳۷۵ به ۲۰۰۰ متر مكعب كاهش یافته و پیش‌بینی می‌شود كه تا سال ۱۴۰۰ به حدود ۸۰۰ متر مكعب كاهش یابد كه این میزان پایین‌تر از مرز كم‌آبی (۱۰۰۰ مترمكعب) است. هزینه‌های بالای تامین، انتقال وتوزیع آب، افزایش بی‌رویه مصرف و منابع محدود آب قابل دسترس، در آینده بسیار نزدیك، كشور را با بحران‌های جدی مواجه می‌سازد. با توجه به تقسیم‌بندی سازمان ملل متحد، كشور ایران در سال ۱۴۰۰، نه تنها شرایط تنش و فشار ناشی از كمبود آب را تجربه خواهد كرد، بلكه وارد شرایط كمیابی شدید آب می‌گردد، از هم‌اكنون در سال‌های خشك، شاهد كمبود و بحران آب هستیم كه می‌تواند نه تنها خسارات اقتصادی بلكه تنش‌های اجتماعی سیاسی و مخاطرات بهداشتی برای كشور به بار آورد.
مطالعه و اجرای روش‌های مدیریت تقاضای آب (كاهش تقاضا و مصرف، كاهش تلفات آب، استفاده مجدد از آب و فاضلاب، شیوه‌های جدید توزیع آب در شهر و...) نه تنها فشار بر منابع آب را كاهش داده، بلكه كم‌هزینه‌تر از پروژه‌های جدید آب مثل انتقال بین حوزه‌یی از راه‌های دور، احداث سدهای جدید و... بوده و هزینه مدیریت فاضلاب را نیز كاهش می‌دهد.
توزیع غیریكنواخت آب در طول مكان و زمان، وجود بیشترین تقاضای آب در زمان وقوع كمترین بارندگی، عدم توازن بین عرضه و تقاضای آب، افزایش تقاضای آب، محدودیت منابع آبی و در بعضی مكان‌ها كاهش آن با تنزل كیفیت آب سفره‌های زیرزمینی به دلیل برداشت بیش از حد مجاز، پیشروی آب‌های شور، دفع غیرصحیح فاضلاب‌های خانگی و پساب‌های صنعتی، هزینه‌های تامین آب جدید همراه با رقابت شدید بین گروه‌های مصرف‌كننده آب به دلیل كم بودن منابع آبی، اتلاف زیاد آب در بخش كشاورزی و بالا بودن آب به حساب نیامده در بخش شهری و مكانیزم قیمت‌گذاری ناكارآمد از جمله دیگر مشكلات آبی كشور است كه مدیریت منابع آب كشور را پیچیده و با مشكلات زیادی مواجه كرده است.
بیش از دو دهه است كه جهان پی برده است كه در مدیریت منابع آب می‌باید بیشتر به مدیریت تقاضا توجه كرده تا مدیریت، عرضه بدین منظور كارشناسان، مدیریت تلفیقی آب را مطرح كرده‌اند.
مدیریت تلفیقی آب، دو سیاست كلی و یك هدف اصلی دارد. سیاست‌های مدیریت تلفیقی عبارتند از:
۱. آب باید به عنوان یك كالای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مطرح و با آن برخورد شود.
۲. سیاست‌ها و گزینه‌هایی كه مدیریت آب را هدایت می‌كند باید در چارچوبی یكپارچه تحلیل و برنامه‌ریزی شود.
هدف اصلی مدیریت تلفیقی آب این است كه به واسطه این مدیریت، توسعه پایدار، كارآمد و عادلانه منابع آب حاصل شود. مبانی مدیریت تلفیقی برپایه تركیب‌پذیری مدیریت تامین بامدیریت تقاضا استوار بوده كه جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را در نظر میگیرد.
مصرف و تلفات آب شهری
بر طبق برنامه سوم توسعه، الگوی مصرف آب هر خانوار ۵/۲۲ متر مكعب در ماه تعیین شده كه در نتیجه هر نفربطور متوسط در شبانه‌روز می‌تواند ۱۵۰ لیتر آب مصرف كند. متاسفانه با توجه به رشد بی‌رویه شهرنشینی در كشور، آمار چند ساله اخیر نیز از مصرف سرانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ لیتر در شبانه‌روز (بطور متوسط) می‌دهد.
● عامل موثر بر كاهش تقاضای آب شهری
در مدیریت تقاضا، روش‌های مناسب برای كاهش تقاضا و مصرف آب شامل: كاهش آب به حساب نیامده، كاهش فشار آب در شبكه، تغییر و اصلاح نوع سیستم توزیع آب در شهر، اصلاح سیستم لوله‌كشی آب منازل، استفاده از قطعات و وسایل كاهنده مصرف آب، نرخ‌گذاری آب و آموزش صرفه‌جویی در مصارف آب شهری است كه می‌باید از طریق ابزارهای قانونی، فنی و نیز برنامه‌های آگاه‌سازی، اطلاع‌رسانی و آموزش همگانی بطور فعال و مستمر پیگیری و اجرا شود.
كمبود پتانسیل‌های مدیریت تقاضا، كمبود اطلاعات كافی در مورد عوامل افزایش تقاضا و الگوی بهینه مصرف آب، پایین بودن قیمت آب، تصور مردم از آب به عنوان یك كالای اجتماعی و ارزانقیمت، پایین بودن قابلیت پذیرش جامعه برای اجرای مدیریت تقاضا، عدم همكاری و هماهنگی لازم بین نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط، مقاومت سازمان‌های متولی آب، تغییر در سیستم‌های سنتی خود از جمله موانع برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های مدیریت تقاضا می‌باشند. بسیاری از موانع ذكر شده به آسانی و به واسطه برنامه‌های آموزشی، ارتقای آگاهی عمومی و ابزارهای قانونی قابل رفع می‌باشند.
در ایران وضعیت موجود سیستم نرخ‌گذاری آب در درجه اول تحت تاثیر ملاحظات سیاسی اجتماعی می‌باشد و رویكردهای مالی و اقتصادی از درجه اهمیت كمتری برخوردار است. در همه استان‌های كشور به جز استان چهارمحال و بختیاری، میانگین فروش آب كمتر از قیمت تمام شده آن می‌باشد.
در طی سال‌های ۱۳۶۵ ـ ۱۳۵۵، با افزایش ۲۵ درصدی درآمد خانوارها و افزایش ۴۵ درصدی شاخا بهای كالاها و خدمات ، میانگین قیمت یك متر مكعب آب تنها ۱۴ درصد افزایش یافته است.
اطلاع‌رسانی شفاف و افزایش آگاهی مردم در خصوص مسائل مربوط به آب از جمله هزینه‌های اجرایی طرح‌های تامین آب، می‌تواند باعث تغییر نگرش در مورد استفاده از آب و صرفه‌جویی هرچه بیشتر آب گردد. اگر مصرف‌كنندگان آب و تصمیم‌گیرندگان، اطلاع كافی از هزینه‌های اجتماعی اقتصادی طرح‌های تامین آب داشته باشند (غیراز عواقب و هزینه‌های اجمالی زیست محیطی)، علاقه‌مندی و رویكرد آنان به صرفه‌جویی بیشتر خواهد شد.
موضوع بسیار مهم در مدیریت آب شهرهایی كه انتقال بین حوزه‌یی یا از مسافت‌های طولانی به آنها انجام می‌شود این است كه قبل از طراحی، اجرا و بهره‌برداری از این پروژه‌ها، مطالعات جامع آب شهری انجام شود. چراكه با انتقال آب و افزایش مصرف آب این شهرها، مساله كمبود آب فقط در كوتاه مدت حل خواهد شد.
از این رو، انجام مطالعات نحوه مناسب توزیع آب در شهر و دیگر روش‌های مدیریت تقاضا همزمان با عرضه آب بیشتر، گامی است ضروری برای پایداری سیستم آب شهری دراز مدت.
● كشاورزی
از مجموع ۹۵ میلیارد متر مكعب آب استحصالی سالانه در ایران، بیش از ۸۷ میلیارد مترمكعب آن در بخش كشاورزی و برای آبیاری ۵/۷ میلیون هكتار سطح زیر كشت آبی شامل ۳/۶ میلیون هكتار زمین زراعی و ۲/۱ میلیون هكتار باغ مصرف می‌شود.
در حال حاضر راندمان آبیاری كه عمدتاً به صورت غرقابی می‌باشد، بین ۳۰ الی ۴۰ درصد تخمین زده می‌شود و میزان مصرف آب برای آبیاری محصولات مهم كشاورزی نیز در مقایسه با مصرف متوسط جهانی بسیار بالا است.
متاسفانه در بخش كشاورزی تاكنون اقدامات به عمل آمده در جهت افزایش راندمان آبیاری، به نظر می‌رسد بی‌فایده بوده است و با اینكه بارها كارشناسان امر درخصوص پایین بودن راندمان آبیاری اراضی كشاورزی تذكر داده‌اند ولیكن اتفاق خاصی روی نداده است. لذا به نظر می‌رسد متولیان امر در وهله نخست می‌باید نسبت به تعیین الگوهای كشت بهینه متناسب در نقاط مختلف جغرافیایی كشور از میزان بارندگی و نیاز آبی گیاهان اقدام كنند.
كیوان نجیب
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست