درد مشترک

دوران ما دوران استرس است. چه بخواهیم چه نخواهیم باید این واقعیت را بپذیریم كه استرس عصر ما را به تصاحب درآورده است. ما هر روز از این واژه ـ استرس ـ در مكالمات روزانه مان استفاده می كنیم. در حرف زدن های روزانه این حس آنچنان غلبه دارد كه معمولاً قبل از آن كه فكر كنیم جمله هایی با موضوع استرس را برزبان می آوریم. جمله هایی مانند: «استرس كارم زیاد شده»، «امروز خیلی استرس دارم.» یا «از شدت استرس كنترل اعصابم را از دست می دهم.» جمله هایی هستند كه ما گاه و بیگاه بر زبان می آوریم و همین جمله ها حضور استرس را در تمام زندگی مان گوشزد می كند تا آن جا كه برخی معتقدند زندگی امروزی بدون استرس ممكن نیست و بسیاری بر این عقیده پافشاری می كنند كه استرس یكی از ویژگی های بارز زندگی بشر امروز است.در واقع به نظر این گروه شرایط زندگی ما را هر روز وادار به تحمل استرس زیادی می كند. هنوز معلوم نیست كه همه كسانی كه از واژه استرس در كلامشان استفاده می كنند تعریف درست و دقیقی از آن داشته باشند. واكنش های گوناگونی كه از افراد سر می زند می تواند بیانگر فشار روانی ناشی از اضطرابی باشد كه تحمل می كنند. واكنش هایی مانند عصبانیت، بوق زدن های پی درپی در خیابان و یا دعوا مرافعه كردن با دیگران در جامعه می تواند ناشی از یك فشار روانی باشد كه فرد ـ حداقل به تنهایی ـ قادر به حل كردن آن نیست.عوامل گوناگون محیطی چه در فضای خانواده و یا در محیط كار و حتی خیابان های شهر می تواند بر فزونی حجم استرس روزانه ما تاثیر بگذارد و ما همواره بدون ریشه یابی و كنكاش در این باره با فشار زیادی روبه رو می شویم. عدم رعایت حقوق شهروندی از سوی برخی شهروندان نیز حتی می تواند سبب بروز استرس در میان گروه دیگر باشد.
استرس چیست
تعریف دقیق و واضح حالات و كلمات سبب می شود تا ما به روشنی به روحیاتمان مسلط باشیم. «استرس به شرایطی گفته می شود كه در آن ظرفیت ها و امكانات فرد با موقعیت وی هماهنگ نبوده و او را دچار تعارض و كشمكش كند. »آنچه میان ما و امكانات موجود ناهماهنگی به وجود می آورد در واقع بروز استرس را برایمان در پی دارد. این حالت به ویژه در سال های نوجوانی و جوانی بیشتر می شود. بیشتر جوانان در برخورد با ناهماهنگی های موجود دچار حالتی ناشی از سردرگمی، ناتوانی و عصبانیت می شوند كه صدمات جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت.كلافگی، سردرد و بی خوابی یا اختلال در خواب از اولین نشانه های بروز استرس به ویژه در جوانان به شمار می روند. آشفتگی های رفتاری دیگر مانند عصبانیت، پرخاشگری، ناتوانی در كنار آمدن با دیگران یا عدم پذیرش واقعیت نیز می تواند از علایم استرس باشد.
در هر صورت با توجه به اعتقاد برخی جامعه شناسان و روان شناسان كه استرس را جزیی از زندگی در عصر ما می دانند، این تصور به وجود می آید كه ما درباره موجودی همزاد ـ استرس ـ حرف می زنیم. موجودی كه با پیشرفت تكنولوژی در زندگی روزانه ما رخنه می كند.
عادت به استرسدر بیشتر موارد، ما فشارهای زیادی را در محیط پیرامونمان احساس می كنیم، حضور این فشارها ما را لحظه ای تنها نمی گذارد. تا آن جا كه به تحمل فشار عادت می كنیم یا اصلاً تحمل فشارهای روانی به نوعی عادت برای ما تبدیل می شود. در این صورت رویارویی و پرداختن به چگونگی برطرف كردن این فشارهای روانی در وجود ما، خواه ناخواه به دست فراموشی سپرده می شود هرچند روان شناسان معتقدند كه با تحمل همواره فشارها و استرس فرد روز به روز دچار مشكلات پیچیده تر می شود.كارشناسان تاكید دارند كه همواره مشكلات باید بیان شوند و در صدد جست وجوی راه حلی مناسب برای آنها برآییم. این در حالی است كه بسیاری از جوانان تنها به طرح مشكلات بسنده كرده و از پی جویی برای حل آنها خودداری می كنند. این خودداری می تواند دلایل گوناگونی داشته باشد، دلایلی مانند عدم همكاری خانواده یا ناهماهنگی ساز و كارهای اجتماعی كه خود سبب ساز بحران و استرس برای جوانان است.
هنجارهای اجتماعی
یك متخصص علوم رفتاری تعریف دیگری برای استرس دارد. دكتر مجید ابهری می گوید: «استرس یك تنش عصبی و روحی است كه به طور كاذب در افراد ایجاد می شود و به صورت یك عادت در می آید. این تنش عصبی هرگاه به طور مستمر ادامه پیدا كند به یك صفت برای فرد تبدیل خواهد شد.»این آسیب شناس اجتماعی معتقد است كه گسسته شدن تعادل اجتماعی به عنوان زیرساخت های رفتار طبیعی انسان مهم ترین عامل بروز تنش هایی است كه منجر به شایع شدن استرس در میان افراد جامعه می شود. در واقع هرگاه تعادل اجتماعی در یك جامعه از بین برود رفتارهای طبیعی مردم دچار تنش های عصبی می شود و در این حالت فرد تحمل رفتارهای خود را از دست می دهد و در یك مدت زمان طولانی افراد دچار استرس می شوند.
دلیل اصلی بروز استرس به نظر دكتر ابهری نگرانی هایی است كه افراد جامعه نسبت به وضعیت معیشتی دارند و نگرانی نسبت به وضعیت حال و آینده خود و افراد خانواده شان. او در توضیح این مطلب دلایلی می گوید: «وقتی انسان ها احساس امنیت نسبت به شرایط موجود و یا به دست آوردن شرایط بهتر در آینده ندارند نمی توانند بدون دغدغه زندگی كنند از همین رو نگرانی هایشان روز به روز بیشتر می شود، استمرار این حالت سبب ماندگاری استرس در افراد جامعه خواهد شد.» مهم ترین پیامد استرس جامعه این است كه افراد در تنظیم رفتارشان نسبت به یكدیگر دچار مشكل می شوند. در این حالت معمولاً فرد روابط و رفتار خود را به شكل طبیعی نمی تواند كنترل كند و معمولاً عصبی است. در واقع استرس تاثیر مستقیمی بر تنظیم رفتار انسان ها دارد به همین دلیل در جامعه ای كه افراد رفتار مناسبی نسبت به یكدیگر ندارند می توان ریشه های استرس را جست وجو كرد. هرچند دكتر ابهری استرس را یكی از ارمغان های زندگی امروز می داند و معتقد است: «یكی از دستاوردهای زندگی امروزی استرس است، چون زندگی ماشینی انسان را به یك سرعت عملی وادار می كند كه این سرعت با روحیه لطیف انسانی مغایر است. همین موضوع سبب می شود كه انسان با محروم شدن از زندگی طبیعی به دلیل فشردگی وقت در یك تلاش پرتنش غوطه ور شود.»
راه حل ماجرا
عصر ما عصر استرس است، چه بخواهیم، چه نخواهیم و ما در همین عصر به دنیا آمده ایم و ناگزیر در همین عصر نیز زندگی مان را با استرس ادامه می دهیم. اما راههایی برای مبارزه با استرس یا كاهش آن وجود دارد. نظریه های متفاوتی درباره راههای كاهش استرس وجود دارد. تامین رفاه و امنیت اجتماعی مردم مهم ترین گامی است كه دولت ها با همكاری مردم می توانند بردارند. هرگاه افراد جامعه بدانند از رفاه كافی برخوردار خواهند بود و یا خانواده شان در برابر حوادث و مشكلات از پشتیبانی دولت بهره می برد، سطح رفاه اجتماعی در جامعه رشد می كند و همین سبب از بین رفتن بسیاری از كشمكش هایی است كه افراد در خود و با خود دارند. جالب است بدانید «ایمان» در از بین بردن ریشه های استرس نقش مهمی دارد تا آن جا كه در صورت تقویت ایمان در افراد استرس كمتری مشاهده شده است.
دكتر ابهری با تاكید بر توكل می گوید: «توكل یعنی این كه من به یك مبدا قدرتمند متكی باشم.»او می افزاید: «با ایجاد فرهنگ توكل می توان در بسیاری از موارد جلوی استرس انسان ها را گرفت و جامعه ای به دور از تنش و استرس پدید آورد.»این جامعه شناس معتقد است توكل را باید به نحوی مثبت و شایسته در میان مردم رواج داد. این كه گروهی به اسم توكل همه چیز را به گردن خداوند می اندازند از تعاریف و نتایج منفی آن به شمار می رود. از دیگر موارد مهمی كه می تواند مانع از بروز استرس های بیش از حد در میان مردم باشد ساده زیستی است. ساده زیستی و دوری از تجمل گرایی می تواند اعتماد به نفس بیشتری در میان مردم به وجود آورد و همین اعتماد به نفس سبب دوری از تنش ها و استرس می شود. در واقع بخش زیادی از استرس وارد شده به ویژه به خانوده ها برگرفته از انتظارات بیش از حدی است كه از زندگی دارند. حركت به سوی زندگی اشرافی و تجملاتی نیز همراه با استرس از ارمغان هایی است كه دنیای امروز به همراه آورده است.دستاورد این ارمغان بروز بیماری های عصبی، بیماری های جسمی و پریشان خاطری است كه ما در خود داریم.
نشانه های استرس
اگر با شرایط واقعی پیرامونتان كنار نمی آیید، در صورتی كه به نظرتان امور خانواده نامنظم است، اگرسازگاری شما با دیگر افراد جامعه در سطح پایینی قرار گرفته است. نشانه های بروز استرس را در خود دارید. عصبانیت ناگهانی، تغییر سریع خلق و خو و گرایش به افسردگی مهم ترین دلایل استرس است. پس مراقبت باشید ،عصر ما عصر استرس است.

مینا شهنی

منبع : روزنامه همشهری