مدیریت توریست درمانی

● تعریف:
مدیریت ارایه مطلوب خدمات درمانی و بهداشتی به گردشگران خارجی از منظر بهروره ی اقتصادی که به منظور درمان و دیدار از جاذبه های دیدنی به کشوردیگری وارد می شوند .
اقلیم درمانی ،تالا سوتراپی و مباحثی از این قبیل که پتانسیل منابع این نوع درمانها ی طبیعی در استان ما فراهم بوده و از طرفی وجود مراکز درمانی پیشرفته ارزان قیمت بخش خصوصی و دولتی در مقایسه با کشورهای همجوار و راحتی تردد ، تطمیع کننده بیماران و گردشگران خارجی است که قصد دیدار و درمان در کشور ایران را دارند.
ـ گردشگری درمانی و بهداشتی امروزه از رو به رشدترین بخش‌های صنعت گردشگری جهان است که باعث شده است سازمان‌های دست‌اندرکار در کشورهای علاقمند به توسعه‌ گردشگری توجه خود را به این بخش از صنعت توریسم جلب و برای آن برنامه‌ریزی کنند و به همین دلیل است که در نقاط مختلف جهان روش‌های درمانی طبیعی مانند استفاده از چشمه‌های آب‌گرم بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و تمامی اقشار مردم اعم از کم درآمدها و پردرآمدها به سمت این نوع از گردشگری ابراز تمایل مینمایند.
ـ همزمان با ارائه خدمات درمانی اصلی در مراکز درمانی دانشگاهی ، در دوره نقاهت مثلا با استفاده از چشمه‌های آب‌گرم و سواحل و جزایر زیبای دریاچه ارومیه و ارتفاعات مشرف به شهر زیبای ارومیه،دریاچه های یخی،تالاب ها،آبشارهاو.... که همگی محل‌هایی مناسب برای ایجاد اقامتگاه‌های توریستی بوده، با ایجاد مراکز تفریحی و ارائه سرویس‌ها و امکانات در این نقاط می‌توان آنها را به مقاصد گردشگری درجه اول در کشور برای گردشگران تبدیل کرد، زیرا هم‌زمان ضمن دریافت کالا در قالب خدمات پزشکی ،هم لحظه‌هایی مفرح و پرهیجان داشته و هم به سلامت و آرامش دست می‌یابند. علاوه بر این به رونق دیدار و استفاده ازجاذبه‌های طبیعی، روش‌های درمانی با گرایش توریسم درمانی به دلایل اقتصادی وکسب ارز نیز در منطقه بیشتر مورد تو جه بخش خصوصی و دولتی قرار گرفته و موجب پیدایش فرصت های شغلی جدید میشود، زیرا که صادرات خدمات پزشکی از این طریق یک اصل شناخته شده برای تقویت ساختار بهداشت و درمان کشورمان است .
ـ دولت جمهوری اسلامی ایران براساس برنامه‌ریزی‌های خود باید تا پایان برنامه‌ی چهارم توسعه، میبایستی ۳۰ درصد از نیازهای درمانی و بهداشتی کشور را از طریق صدور کالای خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند . در این قالب ، درآمد ناشی ازتوریسم درمانی می‌تواند برای کشور ما، ایران عزیزکه به حرکت در روند توسعه می‌اندیشد سود آور باشد. برخی کشورهای آسیایی چون سنگاپور، تایلند و هند و ترکیه و حتی کشورهای تازه استقلال یافته حواشی دریای مازندران به طور چشمگیری در حال تبلیغ سرویس‌های درمانی خود در میان بیماران منطقه و حتی جهان می باشند. براساس آمار بهداشت جهانی، سالانه حدود ۵۰ میلیارد دلار، صرف درمان بیماران منطقه آسیا، در کشورهای اروپایی و آمریکایی می‌شود که جذب درصدی از این مبلغ در کشور و به ویژه استان آذربایجان غربی می‌تواند تاثیر چشمگیری در اقتصاد گردشگری استان داشته باشد.
● جایگاه وساختار برنامه‌ریزی برای توریسم درمانی
مدیریت توریسم درمانی به علت داشتن متولیان متعدد ، نیاز به هماهنگی بیشتر بین دستگاهی و درون دستگاهی دارد. در سطح کلان کشوری، سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت امور خارجه و وزارت رفاه و وزارت کشوراز جمله دستگاههایی هستند که با توجه به حوزه‌ی اختیارات خود هر کدام به نوعی در این موضوع تصمیم‌گیرنده محسوب می‌شوند.
شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت در سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با ریاست معاون گردشگری سازمان مشغول به فعالیت است. این کمیته با حضور نمایندگانی تام‌الاختیار از سازمان رفاه تامین اجتماعی، وزارت درمان و بهداشت، معاونت گردشگری، مدیرکل دفتر طرح‌های توسعه و سرمایه‌گذاری، دبیر ستاد گردشگری سلامت (توریسم درمانی)، سرپرست دفتر بازاریابی و تبلیغات، عضو و نماینده‌ی رئیس و مدیرکل تجهیز منابع و بودجه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تشکیل شده ‌است.
سیاستگذاری کلان نظام توریسم درمانی نیاز به همکاری تمامی نهادهای ذیربط، و تنظیم وتدوین قوانین مورد نیاز با توجه به مصوبات بین‌المللی دارد، کسب درآمدهای ارزی برای کشور از طریق ارائه خدمات پزشکی به گردشگران، به وجود آوردن همکاری‌های بین بخشی و درون‌بخشی در خصوص توسعه‌ی توریسم درمانی، ساماندهی بیماران داخلی که برای درمان به خارج از کشور سفر می‌کنند و طراحی و برنامه‌ریزی استراتژیک منطبق با چشم‌انداز افق ۲۰ ساله‌ی کشور در این بخش، از اهداف شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت است.
وزارت بهداشت نیز در زیرمجموعه معاونت درمانی خود، مدیریت توریسم درمانی تشکیل داده است که در حال حاضر مشغول برنامه‌ریزی و هماهنگی در معاونت درمانی این وزارتخانه و دیگر دستگاههای مسئول است.
● اقدامات وزارت بهداشت
شناسایی و تجهیز مراکز درمانی دولتی و خصوصی که شاخصهای لازمه پذیرش گردشگر خارجی بیمار را داشته باشند و بتوانند مجموعه‌ای از سرویس‌های مناسب استاندارد درمانی را ارائه دهند. پس از اجرای این طرح، مجموعه‌ای از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی که دارای شرایط پذیرش بیمار خارجی باشند، به بیماران خارجی به طرق مختلف مثلا از طریق سقارتخانه ها ، وب سایت ها و رسانه هامعرفی می‌شوند.
یکی دیگر از برنامه‌های در دست اقدام در وزارت بهداشت، صدور ویزای درمانی بوده است که در صورت موافقت وزارت امورخارجه با صدور آن، امتیازاتی برای افراد دریافت‌کننده این ویزا در نظر گرفته می‌شود.
صدور سریعتر ویزا، و طی تشریفات قانونی فرودگاه در زمان کمتر ازجمله امتیازات این ویزاست.از دیگر برنامه های قابل انجام وزارت بهداشت، امکان صدور بیمه های درمانی برای گردشگران خارجی توسط سازمان های بیمه گر دولتی و بخش خصوصی است.
ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای توسعه‌ی توریسم درمانی برنامه‌هایی در نظر دارد که هنوز در مرحله‌ی تصویب در ساختار داخلی وزارتخانه و رایزنی با دستگاه‌های دیگر است.
تهیه‌ی طرح جامع توریسم درمانی کشور یکی از این برنامه‌هاست که هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است.
بخشی از مقررات این طرح در معاونت سلامت وزارت بهداشت قابل تصویب است، و بخشی دیگر که مستلزم تکالیف قانونی است باید به تصویب هیأت دولت برسد. پاره‌ای از آنها نیز مستلزم تفاهم دستگاه‌های دست‌اندرکار در این امر است تلاش برای جذب بیمار، فراهم شدن مقدمات ورود بیمار به ایران، نظارت بر مراکز درمانی و جمع‌آوری آمار بیماران از جمله جزئیات این طرح وزارت بهداشت است.
● رقبا
از جمله رقبای ایران در امر توریسم درمانی در منطقه می‌توان به کشورهای مالزی ، هند، سنگاپور، دبی و اردن ودر مجاورت استان ما به ترکیه ، آذربایجان و دول تازه استقلال یافته حواشی دریای مازندران و روسیه سفید اشاره کرد که برای جذب بیماران کشورهای آسیایی مشغول برنامه‌ریزی هستند. سنگاپور یکی از مقاصدی است که بسیاری از بیماران برای انجام جراحی‌های مهم به آن می‌اندیشند و هر سال حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر با اهداف درمانی به این کشور سفر می‌کنند. جراحی‌های مهمی مانند قلب باز، روبوتیک و سلول‌های بنیادی در این کشور به ‌طور روزمره در حال انجام است، اما جالب اینجاست که سنگاپور در حال حاضر با سرسختی در حال رقابت با هندوستان است. و در حا لیکه دوبی نیز با قدرت هر چه تمامتر وارد این صحنه شده است و پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نزدیک تبدیل به تهدید بزرگی برای کشورمان باشد .به طور مثال جراحی قلب در سنگاپور هزینه‌ای بیش از ۱۶ هزار دلار دارد که همین عمل را در هند می‌توان با نصف این قیمت انجام داد. هند در حال حاضر یکی از کشورهای پیشتاز در گردشگری درمانی است .بر اساس اعلام مسئولان خدمات درمانی هند، تعداد بیماران خارجی این کشور نسبت به سال گذشته حدود ۷ تا ۹ درصد رشد داشته است. براساس این گزارش‌ها با رشد ۳۰ درصد سالانه در گردشگری درمانی حدود ۲/۲ بیلیون دلار درآمد این کشور شده است.
● جاذبه‌ها و امتیازات ایران و و استان زیبای ما آذربایجان غربی برای توریسم درمانی
کشور ما ایران ،کشور چهار فصل، صاحب زیباترین مناظر و پدید های طبیعی از جاذبه‌ها ، امتیازات در امر توسعه امر گردشگری است. و استان زیبای ما آذربایجان غربی که بسیاری از این نعمت های خدادادی را در خود جای داده است ، میتواند به عنوان قطب اول بر نامه های گردشگری درمانی ایران برای توسعه توریسم درمانی معرفی گردد. قیمت ارزان خدمات پزشکی به نسبت دیگر کشورهای منطقه از جمله دیگر مزایای ایران برای فعالیت در حوزه‌ی توریسم درمانی محسوب می شود.
● وضعیت فعلی توریسم درمانی در ایران
به دلیل نبود نظام جامع و هماهنگ توریسم درمانی کشور، و باتوجه به اینکه این بیمارستان‌ها درحال‌حاضر موظف نیستند تعداد بیماران خود را به وزارت بهداشت گزارش کنند، آمار دقیقی از بیماران خارجی که در ایران درمان می شوند در دست نیست. واز طرفی وجود دلالان درمانی مستقر در مرزها و آنسوی کشور که هدایت کننده انتفاعی و کور بیماران خارجی به داخل کشور است باعث سردرگمی آماری مسئولین شده است. با این حال ارزانی و کیفیت بالای خدمات پزشکی از جاذبه‌های درمانی ایران برای خارجی‌ها و به ویژه از کشورهای منطقه است.در حال حاضر بیمارستان‌های میلاد تهران‌، بنت‌الهدی مشهد، رضوی مشهد و نمازی شیراز در امر توریسم درمانی فعال می باشند.در ارومیه بیمارستان امام رضا و مرکز درمانی و آموزشی امام (ره) وبه طور اتفاقی بیمارستانهای بخش خصوصی بدون رعایت تعاریف لازمه خدمت رسانی می کنند.
● زیرساخت‌ها و امکانات لازم و تعارضات
وجود چند سازمان تصمیم‌گیر درباره‌ی توریسم درمانی، ضرورت ایجاد یک ساختار و نظام جامع برای توریسم درمانی را ضروری می‌کند. هر یک از دستگاه‌های دست‌اندرکار در این موضوع دیدگاه‌ها و مطالباتی دارند، که نبود یک نظام جامع برخی از این دیدگاه‌ها را دچار تعارض می‌کند. از دیدگاه مسئولان وزارت بهداشت تغییر در برخی قوانین و تصویب قوانین مورد نیاز نیز از دیگر اولویت‌های مورد نیاز برای رشد این بخش از توریسم کشور است. یکی دیگر از تسهیلات موردنیاز برای افرادی که برای درمان به کشور سفر می‌کنند، داشتن ویزای درمان است تا بتوانند بدون طی تشریفات وارد کشور شوند. از سوی دیگر وضع قوانین مشخص، نظارت دستگاه‌های مسئول بر امر توریسم درمانی کشور و پاسخگویی دستگاه‌های رسمی در قبال این موضوع را تسهیل می‌کند. با وجود این قوانین مشخص، بیمارستان‌ها موظف به ارائه آمار بیماران خارجی خود می‌شوند و وجود این آمار برنامه‌ریزی را برای دستگاه‌های مسئول امکان‌پذیر می‌کند. ایجاد تسهیلاتی که بیماران بتوانند دوران نقاهت پس از بیماری خود را به گردش در ایران بپردازند نیز از جمله مواردی است که نیاز به هماهنگی دستگاههای مسئول و ساخت مکان‌ها و مجتمع‌های خاص دارد. علاوه بر نیازهای مورد اشاره، مراکز آب درمانی و چشمه‌های آب گرم طبیعی کشور نیز جهت جذب توریست نیاز به سرمایه‌گذاری‌های ویژه‌ای دارند. زیرا این چشمه‌ها با وضعیت فعلی نمی‌توانند موفقیت چندانی در جذب گردشگران داشته باشند.
۱۷۰ سال قدمت تاریخ پزشکی نوین ارومیه و و مجاورت دانشگاه علوم پزشکی ارومیه با کشور های همسایه و وجود مراکز درمانی منحصر به فردی در مقایسه باکشور های مجاور همچون پیوند کلیه و درمان بیماران سرطانی در مرکز امید ،و پتانسیل های جاذبه های گردشگری بستر بسیار مناسب امکان جذب توریست و مدیریت گردشگری درمانی را فراهم می سازد.

نویسنده : دکتر سعید اعلم رضائیه ،پزشک شاغل در درمانگاه و اورژانس مرکز آموزشی و درمانی شهید مطهری ارومیه

منبع : سايت اطلاع رساني دكتر رحمت سخني