گل شکفته سلام

وقتی صدای اولین گریه‌اش را می‌شنویم، انگار تمام دنیا در همان صدا خلاصه شده است. میوه یک زندگی که قرار است شیرین باشد و شیرینی ببخشد.
یک موجود کوچولوی دوست‌داشتنی که مثل گلبرگ گل آسیب‌پذیر و لطیف است؛ برای همین باید خیلی مواظبش باشیم.
اگر مراقبت‌های اولیه از نوزاد اصولی باشد، ما را از عمری نگرانی و اضطراب در مورد تندرستی فرزندمان نجات می‌دهد؛ اما اگر فقط کمی کوتاهی کنیم و این مراقبت‌ها را پشت گوش بیندازیم، ممکن است خدای ناکرده روزهای سختی را برای خود و فرزندمان رقم بزنیم.
اولین گام‌های مراقبت از نوزاد در بیمارستان و توسط پزشکان متخصص برداشته می‌شود. خیالتان راحت باشد؛ چون تقریباً تمام بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی حواسشان به این مراقبت‌ها است. مراقبت از نوزاد با آزمایش‌ های غربالگری آغاز می‌شود. به آزمایش‌هایی كه برای تشخیص برخی بیماری‌ها در تعداد زیادی از افراد با صرف زمان نسبتاً كم و هزینه كمتری انجام می‌شود، آزمایش غربالگری گفته می‌شود.
برای تأیید سلامتی نوزاد، دستگاه قلبی عروقی، تنفسی، شنوایی و نیز اندام‌های بدن مورد معاینات ساده قرار می‌گیرد و انجام آزمایش‌های غربالگری هم می‌تواند نقص‌های مادرزادی، اختلالات سوخت‌وسازی (متابولیسمی) و نیز عفونت‌های منتقل شونده از مادر را شناسایی كند.
برنامه حفظ سلامتی در مقابل بیماری‌های عفونی،‌ با واكسیناسیون‌های دوره‌ای مطابق برنامه كشوری ارائه می‌شود. انجام آزمایش‌های غربالگری و نتایج آن برای نوزادان از این نظر حائز اهمیت است كه از بروز عقب‌افتادگی ذهنی، تأخیر در رشد، ناتوانی‌های دائمی و حتی مرگ زودرس (با تشخیص و درمان به موقع) جلوگیری می‌كند.
در سال ۱۹۶۰ میلادی، اولین آزمایش غربالگری توسط دكتر گانری برای شناسایی مبتلایان به بیماری فنیل‌كتونوری ابداع شد. پس از آن بیماری‌های دیگری هم در آزمایش غربالگری گنجانده شدند كه تعداد آن‌ها در حال حاضر به ۴۰ بیماری می‌رسد.
● هیپوتیروئیدی
در كشور ما آزمایش غربالگری كم‌كاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدی) به عنوان اولین تست غربالگری از سال ۱۳۸۴ در برنامه كشوری آزمایش‌های غربالگری نوزادان قرارگرفته است. غده تیروئید در جلوی گلو و راه تنفسی در ناحیه گردن قرار دارد و هورمون‌هایی را ترشح می‌كند كه روی رشد مغزی و نیز سوخت و ساز بدن نوزاد تأثیر مهمی دارند. تعدادی از نوزادان در بدو تولد دچار كمبود این هورمون‌ها هستند. شناسایی زودهنگام و درمان به موقع نوزادان مبتلا به كم‌كاری غده تیروئید (هیپو تیروئیدی) از این نظر كه از بروز عقب‌ماندگی ذهنی (ناشی از كمبود هورمون‌های تیروئید) جلوگیری می‌كند، بسیار اهمیت دارد. در این آزمایش مقدار یك هورمون بدن به نام TSH اندازه‌گیری می‌شود. بالابودن TSH، حساس‌ترین آزمایش برای تشخیص كم‌كاری مادرزادی تیرویید است، ولی نتایج مثبت اشتباه هم گاهی دیده می‌شود؛ به‌خصوص در نوزادان نارس یا نوزادانی كه شدیداً در دوران بارداری تحت استرس بوده‌اند.
بالا بودن TSH باید توسط روش تاییدی آزمایش شود. برای نمونه‌گیری خون در آزمایش تاییدی،‌خونگیری از دست انجام می‌شود. اگر مجددا نتیجه آزمایش بالا باشد،‌برای شروع درمان نوزاد به پزشك ارجاع می‌شود. والدین عزیز توجه داشته باشند كه زمان مناسب برای شروع درمان حداكثر تا ۲۸ روز پس از تولد است.
● فنیل كتونوری
اسیدآمینه‌ها، موادی هستند كه از تركیب آن‌ها پروتئین‌های بدن ساخته می‌شود. فنیل آلانین یكی از این اسیدهای آمینه است كه اگر بدن شخصی نتواند از آن استفاده كند، یك بیماری (به نام فنیل كتونوری) به وجود می‌آید. دراین بیماری، مقدار زیادی اسیدآمینه فنیل‌آلانین در بدن ذخیره می‌شود. ذخیره شدن غیرطبیعی این ماده، مثل سمی برای بافت‌های بدن به‌خصوص مغز عمل می‌كند. نتیجه این اثر سمی، عقب‌ماندگی ذهنی است. این بیماری كه یك مشكل ژنتیكی است و با آزمایش فنیل‌آلانین در ادرار و خون تشخیص داده می‌شود. در صورتی كه تشخیص آن به موقع باشد، درمانش هم آسان است. دراین مورد تغذیه نوزاد با شیر مخصوصی انجام می‌شود كه مقدار فنیل آلانین آن را كاهش داده‌اند. از آنجایی كه فنیل‌آلانین برای بدن ضروری است آن را نمی‌توان به‌طور كامل از رژیم غذایی حذف كرد؛ بلكه باید در حداقل ممكن در غذای نوزاد وجود داشته باشد.
● نقص آنزیم G۶PD
گلوكز شش فسفات دهید‌روژناز، (G۶PD) آنزیمی است كه نقص و یا كمبود آن باعث تخریب گلبول‌های قرمز می‌شود. این آنزیم مواد اكسیدكننده خطرناك را از بین می‌برد، لذا نبودن آن باعث می‌شود مواد اكسیدكننده، گلبول‌های قرمز را داخل رگ‌های بدن از بین ببرند. در ایران، نوعی باقلا وجود دارد كه دارای اكسیدكننده زیادی است و خوردن آن در افرادی كه این آنزیم را ندارند، باعث از بین رفتن گلبول‌های قرمز می‌شود. واكنش بدن برخی افراد به نبود یا كمبود این آنزیم آن‌قدر شدید است كه حتی با رد شدن از نزدیك مزرعه باقلا و تنفس ذرات آن، گاه حملات شدید تخریب گلبول‌های قرمز در بدن آنها ایجاد می‌شود. به همین دلیل اسم این نوع از كمبود را «فاویسم» می‌گویند.
ژن این بیماری روی كروموزوم X قرار دارد، به همین دلیل شانس ابتلای آقایان بیشتر از خانم‌ها است. عواملی مثل مصرف داروی ضدمالاریا (پریماكین)،‌آسپرین و یا باقلای تازه باعث تخریب گلبول‌های قرمز و گاهی یرقان (زردی) می‌شود كه علت آن صدمه رساندن این تركیبات به دیواره گلبول‌های قرمز است. شناسایی افراد مبتلا به این نقص ژنتیكی در روزهای اول تولد،‌مثل شناسایی كم‌كاری تیروئیدو یا فنیل كتونوری، امكان‌پذیر است.

محسن شاطری مقدم

منبع : روزنامه تهران امروز