نگاهی دوباره: سولاریس ۱۰ رویدادی در دنیای اپن سورس

شاید بسیاری از ما نام سیستم‌عامل شركت سان مایكروسیستمز، یعنی سولاریس را كمتر از سایر سیستم‌عامل‌های محبوب مثل ویندوز و لینوكس شنیده باشیم. دلیل آن هم كاملاً روشن است. این سیستم‌عامل به دلیل كاربردهای خاص آن كه مربوط به مینی كامپیوترهای SPARC می‌شود صرفاً در دسترس افراد خاصی كه شبكه‌های مبتنی بر كامپیوترهای مذكور را مدیریت می‌كنند قرار دارد. پس از مدتی نسخه‌هایی از این سیستم‌عامل قدرتمند برای نصب بر روی كامپیوترهای شخصی X۸۶ توسط شركت سان ارایه گردید كه در برخی كاربردهای خاص مثل سرورهای اینترتنی مورد اقبال كارشناسان و كاربران قرار گرفت. در این مقاله نگاهی خواهیم داشت به این سیستم‌عامل و نسخه جدید آن. پس از یك سال و اندی قول و قرار، بالاخره تلاش‌های شبانه‌روزی و انجام آزمون‌های مختلف بر روی نسخه‌های آزمایشی نتیجه‌ و یاران اسكات مك‌نلی، مدیرعامل شركت سان مایكروسیستمز، به‌طور رسمی جشن گرفتند و دوشنبه ۱۵ نوامبر را به عنوان روزی خاطره‌انگیز اعلام نمودند. كه هم‌اكنون یك نسخه آزمایشی با عنوان Express Editionبر روی سایت شركت سان از این نشانی آماده دریافت و نصب رایگان است. اما طبق اظهارات مدیران پروژه سولاریس، نسخه كامل آن به زودی عرضه خواهد شد و به احتمال زیاد چند ماه بعد از آن هم با ارایه سورس‌كد آن به صورت، سولاریس را به جمع جامعه اُپن‌سورس رهنمون خواهد ساخت. سیستم‌عامل سولاریس كه هم بر روی كامپیوترهای SPARC و هم بر روی كامپیوترهای شخصی X۸۶ با پردازنده‌های اینتل و AMD قابل‌اجرا است، در طول حیات خود از سال‌ها قبل تاكنون دچار افت و خیزهای فراوانی شده است. در ابتدا این سیستم‌عامل با ارایه یك محیط گرافیكی برای یك سیستم‌عامل مبتنی بر یونیكس، توانست نظر بسیاری از كاربران یونیكس‌های متنی و قدیمی‌تر مثل SCO را به خود جلب كند اما به تدریج و با مطرح شدن لینوكس و دنیای اپن‌سورس، خصوصاً در نقش سرورهای مربوط به شبكه‌های كوچك، این سیستم‌عامل در معرض رقابتی دشوار قرار گرفت. محیط‌های زیبا و كاربرپسند مشهور لینوكس مثل Gnome و KDE و انواع و اقسام برنامه‌ها، هر روز محبوبیت محیط گرافیكی X سولاریس را تحت‌تأثیر قرار داد. البته با تمام این اوصاف و پس از گذشت سال‌ها از ارایه نسخه‌های مختلف لینوكس‌های سرور و نرم‌افزارهای متعدد تحت آن، هنوز سرویس‌دهنده‌های بزرگ اینترنتی مثل یاهو یا Hotmail و MSN، سولاریس را به عنوان یكی از قدرتمندترین، پایدارترین و امن‌ترین سیستم‌عامل‌ها مورد استفاده قرار داده و هیچگاه سخنی از جایگزینی سرورهای سولاریس خود با آلترناتیوی به نام لینوكس سخن به میان نیاورده‌اند. اما به هر حال مسأله مهمی كه در این زمینه اتفاق افتاد، كاهش موارد استفاده و كاربرد سولاریس به عنوان یك سیستم‌عامل گرافیكی مبتنی بر یونیكس بود و از این جا به بعد بود كه بسیاری از كاربران قدیمی یونیكس كه به دنبال راه‌حلی برای رهایی از مشكلات و عدم جذابیت سیستم‌عامل خود بودند، به غیر از سولاریس، به آلترناتیو دیگری مثل لینوكس هم به شدت توجه می‌كردند. سان را بر آن داشت تا به هر صورتی كه شده سعی كند سولاریس را به جایگاه قبلی خود برگرداند. طبق اظهارات مقامات سان، بیش از ششصد تغییر و بهبود در نسخه جدید سولاریس ۱۰ به‌وجود آمده است. تكنولوژی مشهور سولاریس به‌نام Big Five اكنون شامل پنج برنامه قدرتمند به‌ نام‌های N۱ Grid Container برای ایجاد محیط‌های چندگانه، DTrace كه یك ابزار ویژه شناسایی و تست سیستم برای مدیران شبكه است، سیستم Predictive self healing جهت تشخیص زودهنگام اشكالات احتمالی و رفع خودكار آن‌ها، تكنولوژی.crypto infrastructure و همچنین فایل سیستم زتابایتی (یك میلیون گیگابایتی) به‌نام ZFS می‌باشد. از دیگر تغییرات عمده، امكان اجرای توابع كتابخانه‌ای نوشته شده برای لینوكس است. بدین‌صورت برنامه‌های كامپایل شده برای لینوكس، در سولاریس هم قابل‌اجرا هستند، پدیده‌ای كه قبلاً سیستم‌عاملی مثل FreeBSD به داشتن آن به خود می‌بالید.از سوی دیگر، توسعه‌گران سیستم و برنامه‌نویسان هم از ویژگی‌های جدید سولاریس ۱۰ بی‌نصب نخواهند ماند. نسخه‌های بتای (Java studio ۱۰ (JS و همچنین (۷ Java studio Enterprise ۷ (JSE مژده‌ای به علاقه‌مندان زبان جاوا برای برنامه‌نویسی راحت‌تر در محیط‌های جدید متعلق به سولاریس است.
نمایی از محیط Gnom در سولاریس، برنامه XMMS كه در سمت راست و پایین مشاهده می شود یك برنامه پخش چندرسانه ای مشهوردر لینوكس است. یكی از بزرگ‌ترین تغییراتی كه در نسخه جدید سولاریس به‌وجود آمده، مسأله قیمت و مجوز استفاده (License) است. در این وادی، دارندگان نسخه‌های قبلی سولاریس قابل نصب بر روی سرورهای SPARC هیچ تغییر خاصی را احساس نخواهند كرد و سیاست خرید یك سرور و یك مجوز كماكان برقرار ماند. اما در مورد سرورهای X۸۶ احتمال اعمال دو سیاست مختلف در این زمینه وجود دارد. در ابتدا یك نسخه كاملاً رایگان و قابل دریافت از طریق اینترنت به مشتریان اعطا می‌شود و آن‌ها فرصت كافی را برای تست و سنجش انگیزه خود جهت استفاده از نسخه جدید را می‌‌یابند. این نسخه هیچ جای بروز شدن (uptodate)، رفع باگ و هر نوع پشتیبانی از طرف سان را ندارد. در صورت متقاعد شدن كاربران به استفاده دائمی از سولاریس ۱۰، یك مجوز از میان دو انتخاب زیر به آن‌ها داده می‌شود: قیمت ۱۲۰ دلار در سال برای هر پردازنده با امكان بروز شدن سیستم‌عامل و رفع باگ‌ها و یا قیمت ۲۴۰ تا ۳۶۰ دلار در سال برای هر پردازنده با امكانات مورد قبلی یا به علاوه هر نوع پشتیبانی. سیاست مذكور صرفاً به جهت ترغیب كاربران سرورهای ویندوز و لینوكس به روی آوردن به طرف سیستم‌عامل جدید ۶۴ بیتی سولاریس ۱۰ است. مارك مك كلین، معاون فروش نرم‌افزار در سان، معتقد است: سیستم جدید قیمت‌گذاری محصولات سان، بسیاری از طرفداران لینوكس ردهت و حتی فدورا را به خود جلب خواهد كرد. اگر چه فدورای ۳ یك سیستم مجوز استفاده چند لایه به نام Kick-the-tires دارد كه كاربران را تشویق به خریدن یك نسخه و استفاده از چند نسخه رایگان می‌كند، اما آقای مك كلین معتقد است كه سان با ارایه یك نسخه رایگان در ابتدای كار نه‌تنها مشتریان ردهت بلكه مشتریان لینوكس HP و حتی سولاریس نسخه ۹ خودش را هم به شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این كار باعث می‌شود تا كاربران ابتدا سرویس‌های مختلف موجود در سولاریس ۱۰ را آزمایش كرده و سپس هر طور كه می‌پسندند اقدام به خرید آن‌ها نمایند. مایكل دُرچ تحلیلگر و مشاور مسایل IT معتقد است كه مدیران سیستم‌های Enterprise به هیچ عنوان نباید به سادگی از كنار سولاریس ۱۰ بگذرند زیرا در صورتی كه شركت سان در اظهاراتی كه در مورد این سیستم‌عامل می‌كند، صادق باشد، فضای جدیدی با ارایه آن در حوزه سیستم‌عامل‌های قدرتمند ایجاد خواهد شد و به‌خصوص با این سیستم قیمت‌گذاری جدید خیلی چیزها تحت‌تأثیر قرار خواهند گرفت. جان لویاسونو، معاون اجرایی سان معتقد است این شركت در طراحی و ساخت این نسخه سیستم‌عامل كه هزینه‌ای در حدود نیم‌میلیارد دلار و ارزش كاری بیش از سه‌هزار مهندس را دربرداشته است، اهداف كوتاه‌مدت و بلندمدت ویژه‌ای را دنبال می‌كند. كارایی غیرقابل تصور، امنیت غیرقابل رقابت و كاربرد فراوان از جمله این اهداف هستند. مكانیسم بهینه‌یافته TCP stack موجود در سولاریس ۱۰، افزایش ۲۰ درصدی سرعت انتقال ده‌ها گیگابایت اطلاعات را از طریق شبكه اترنت فراهم آورده است. یا مثلاً ابزار DTrace به بهترین وسیله مدیران سیستم یا حتی برنامه‌نویسان برای مانیتورینگ سیستم تبدیل شده است. بدین‌وسیله می‌توان كلیه عملیات ورودی - خروجی در حال اجرا را مشاهده كرد. بسیاری از خطاهای رخ داده در ماژول‌های كرنل كه پیش از این فرصت زیادی جهت كشف آن‌ها زمان مصرف می‌شد، اكنون در عرض چند دقیقه قابل ردیابی هستند. در زمینه سیستم N۱ Grid، در نسخه‌های قبل، این فناوری قادر بود چند محیط مجازی جدا از هم سولاریس را بر روی یك دستگاه كامپیوتر شبیه‌سازی كند. به واسطه این قابلیت، در واقع كاربر احساس می‌كرد كه دارای چند سیستم‌عامل سولاریس بر روی یك كامپیوتر است و مثلاً با یكی از آن‌ها شروع به نصب برنامه می‌كرد و با دیگری به اینترنت متصل می‌شد و غیره. اما اكنون این مسأله به چیزی غیر از وجود چند دسكتاپ مختلف برای كاربر تبدیل شده است. اكنون شما با تكنولوژی N۱ Grid Container قادر خواهید بود برای این محیط‌های جدید آدرس‌های IP جداگانه و یا فایل سیستم مجزا در نظر بگیرید. شاید بسیاری از متخصصان، تكنولوژی جدید سولاریس را همتراز ماشین‌های مجازی WMWare كه همین كار را قادر است انجام دهد بدانند. اما نكته مهم این است كه اصولاً محیط‌های شبیه‌سازی شده با WMWare بسیار كندتر و با كارایی كمتری نسبت به فناوری جدید سولاریس هستند. در سولاریس شما می‌توانید مثلاً ۳ محیط مختلف را در عرض پانزده دقیقه ایجاد كرده و با سرعت عالی به گشت‌وگذار و كار در هر یك از آن‌ها بپردازید. ضمن این‌كه نیاز به هیچ برنامه واسطی هم ندارید و خود سیستم‌عامل این سرویس را به بهترین شكل و بالاترین سطح مدیریت در اختیارتان قرار می‌دهد.به‌طور كلی ادعای جدید سان مبنی بر افزایش سرعت نسخه ویژه SPARC در سولاریس ۱۰ و همچنین سریع‌تر بودن نسخه ویژه X۸۶ آن نسبت به كلیه لینوكس‌های سرور مسأله‌ای است كه با گذشت زمان و نظر كارشناسان و كاربران مشخص خواهد شد. اما در این موضوع كه سولاریس ۱۰ را می‌توان یك نقطه عطف در فعالیت‌های شركت سان دانست، چه به لحاظ ارایه یك نسخه رایگان، چه به لحاظ ارایه سورس‌كد سیستم‌عامل و چه به‌خاطر بهبود‌های شگفت‌انگیز در كارایی، امنیت و سادگی استفاده. ضمن این‌كه اصولاً شركت سان به دلیل ارایه پلتفرم كامل سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مختص خودش همیشه زبانزد جامعه IT بوده و احتمالاً این‌بار نیز سعی در تولید سخت‌‌افزارهای ویژه‌ای خواهد نمود كه در تعامل با سولاریس ۱۰، قدرتی غیرقابل رقابت را در میان سرورهای Enterprise و حتی سرورهای شبكه‌های كوچك‌تر، به دست آورد. در شماره‌های آینده سعی خواهیم كرد از سیستم‌عامل جدید سان، گفتنی‌های بیشتری داشته باشیم.

منبع : ماهنامه شبکه