کندن موی سر؛ بیماری ژنتیکی یا اختلالات روانی

وقتی عصبانی و نگران می‌شوید چه می‌کنید؟ خیلی‌ها از ما عادت‌های خاصی داریم که ناخودآگاه در شرایطی که تحت فشار و استرس قرار می‌گیریم به آنها پناه می‌بریم. بعضی‌ها ناخن‌هایشان را می‌جوند.
بعضی‌ها انگشتانشان را خم می‌کنند و نوک انگشتان را به کف دست فشار می‌دهند. ولی بعضی‌ها هم عادت دارند موهایشان را بکنند. این یک عادت است.
ولی به تازگی محققان موفق به شناسایی ژنی شده‌اند که مسوول کشیدن و کندن مو در شرایط روانی دشوار است. این بیماری که «تریکوتیلومانیا» نامیده می‌شود معمولا همراه علائم دیگری مثل اضطراب و نگرانی و افسردگی است. این افراد با این عادت ممکن است دچار کم‌پشتی‌ موها و یا حتی طاسی‌های موضعی در نواحی متفاوت سرشان شوند ولی اگر از آنها درباره داشتن این عادت سوال کنید معمولا داشتن چنین عادتی را انکار می‌کنند.
محققان دانشگاه (Duke) در این مطالعه به این نتیجه رسیدند که ژنی به نام SLITKRI در افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، دچار جهش می‌شود. دکتر استفان زوچنرکه سرپرستی این گروه تحقیقاتی را برعهده دارد معتقد است دیدگاه مردم جوامع هنوز که هنوز است نسبت به بیماری‌های روانی منفی و ناخوشایند است. این محقق اعتقاد دارد در صورتی که بتوان ثابت کرد این بیماری ریشه ژنتیکی دارد می‌توان گام‌های موثری برای تشخیص، طرح‌ریزی درمان‌های جدید برای بهبود این بیماری برداشت.
در حال حاضر درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد، گرچه در بسیاری از مواقع با تجویز داروهای ضدافسردگی و ضدالتهاب (آرامبخش) این رفتار را تحت کنترل درآورد.
این تیم تحقیقاتی، ۴۴ خانواده را مورد مطالعه قرار دارند که یک عضو یا تعداد بیشتری از اعضای این خانواده مبتلا به «تریکوتیلومانیا» بودند. این محققان مشاهده کردند که ژن SLITKRI در افرادی از اعضای خانواده که مبتلا به این بیماری بودند جهش پیدا کرده بود در حالی که این جهش در اعضای سالم خانواده دیده نمی‌شد. همچنین شرایط محیطی که فرد در آن زندگی می‌کند می‌تواند شعله‌ور شدن این بیماری را تشدید کند.
● به موهایت نگاه کن
«تریکوتیلومانیا» یک اختلال روانی است که موجب می‌شود فرد به صورت ناخودآگاه تمایل به کندن موهای سر، ابرو، مژه یا سایر بخش‌های بدن مثل موهای دست و پا داشته باشد. این کندن موها باعث می‌شود در این نواحی، مناطق بدون مو ایجاد شود. دلایل بسیار گوناگونی را برای آن در نظر می‌گیرند و آن را به گونه‌های بسیار متفاوت گروه‌بندی می‌کنند برخی اعتقاد دارند که این حالت فقط یک عادت است، برخی‌ها هم آن را نوعی اعتیاد می‌دانند.
برخی‌ هم آن را یک اختلال تکانشی به شمار می‌آورند. آمارها نشان می‌دهند ۲-۱ درصد افراد جوامع به این اختلال مبتلا هستند و تنها در کشور آمریکا، ۱۱-۴ میلیون نفر از این اختلال رنج می‌برند. به نظر می‌رسد اولین علائم این اختلال پیش از نوجوانی و یا در نخستین سال‌های نوجوانی، بروز می‌کند. معمولا این اختلال به صورت واضح در ۱۲ سالگی بروز می‌کند گر چه ممکن است در کودکان یک ساله تا سالمندان ۷۰ ساله نیز بروز کند. مطالعات نشان می‌دهد خانم‌ها در این اختلال از آقایان گوی سبقت‌ را ربوده‌اند و ۹۰ درصد مبتلایان به آن را بانوان تشکیل می‌دهند گرچه محققان احتمال می‌دهند یکی از دلایل بیشتر دیده شدن این بیماری در خانم‌ها بیش از آقایان این است که خانم ها به دنبال درمان به متخصصان مراجعه می‌کنند ولی آقایان بیشتر این علائم و نشانه‌ها را پنهان می‌کنند.
● متهمان ردیف اول و دوم
اگر بخواهید علت اختلال کندن موها را بدانید، باید گفت علت مشخصی هنوز به صورت قطعی برای آن شناخته نشده است. برخی از متخصصان اعتقاد دارند که این بیماری‌، ارثی است و می‌تواند از والدین به فرزندان منتقل شود ولی برخی اعتقاد دارند آلودگی‌های محیط‌زیست می‌تواند این حالت را تشدید کند. برخی از متخصصان نیز عفونت‌های استرپتوککی را عامل این اختلال می‌دانند. نقص در ساختمان بخش‌هایی از مغز، اختلالات شیمیایی در بدن و مشکلات تغذیه‌ای عوامل دیگری هستند که انگشت اتهام را به سوی آنها اشاره می‌کند ولی آنچه مشخص است اختلال و استرس‌های موجود در محیط زندگی این حالت را تشدید می‌کند.
به عنوان مثال اگر شما مبتلا به این اختلال باشید قرار گرفتن در شرایط دشوار و پراسترس شغلی یا خانوادگی ممکن است باعث شود در تنهایی به این عادت پناه ببرید. جالب اینجاست که با انجام این عمل فرد احساس می‌کند از میزان فشار و استرس روی او کاسته شده و احساس آرامشی موقتی خواهد کرد. در برخی افراد شدت این عمل کم بوده و فقط چند عدد تار مو از سر، ابرو، و... کنده می‌شود و اختلالی در زندگی طبیعی فرد ایجاد نمی‌شود.
در حالی که در مقابل افراد دیگری این عمل را با شدت زیادی انجام داده و مقدار زیادی از موهای نواحی مختلف بدن را می‌کنند در این افراد این اختلال، در کارکرد طبیعی و روند معمول زندگی مشکل ایجاد کرده و لازم است هر چه زودتر برای برگرداندن فرد به روال معمول زندگی و برداشتن فشار و استرس از ذهن او، اقداماتی صورت گیرد.
این اختلال تا پیش از سال‌ ۱۹۸۹ چندان در میان مردم کشور پیشرفته‌ای مانند آمریکا نیز شناخته نشده بود، بنابراین در سال‌های پیش از این بسیاری از افراد که این اختلال را داشتند آن را تحمل می‌کردند، بدون اینکه متوجه مشکل خود بوده و به فکر درمان آن باشند شاید یکی از دلایل مشترک بین همه مبتلایان به این اختلال آن است که از مطرح کردن مشکل خود با دیگران پرهیز می‌کنند و بنابراین به همین دلیل در بیشتر موارد ناشناخته باقی خواهد ماند.
● راه‌حل
گرچه هنوز درمان مشخصی برای این اختلال وجود ندارد ولی می‌توان پس از تشخیص آن به این افراد کمک کرد تا این عادت خود را کنار بگذارند. معمولا تشخیص آن بر عهده روانپزشک است و با معاینه و صحبت با فرد و مشاهده علائم و رفتارها تشخیص آن را قطعی می‌کند. فراموش نکنید شما باید کلیشه‌های دست و پاگیر اجتماع را کنار بگذارید.
اصلا اشکالی ندارد اگر شما چنین علائمی را در خود سراغ دارید برای رهایی از آنها، از یک متخصص روان، کمک بگیرید. با این کار فشار و استرس را از ذهن و روحتان برخواهید داشت و زندگی همراه با روان و ذهن سالم را برای خود رقم خواهید زد. در حال حاضر دو روش درمانی برای «تریکوتیلومانیا» وجود دارد. نخست درمان رفتار شناختی. در این نوع درمان شما به کمک پزشکتان عاملی که باعث ایجاد رفتار کندن مو می‌شود و یا تغییر مکانی که باعث ایجاد این رفتار می‌شود، بهبود می‌یابند. روش درمان دوم استفاده از دارو است.
بیشترین داروهایی که در این مورد استفاده می‌شوند، مهارکننده انتخابی باز جذب سروتونین هستند. معروف‌ترین دارو این دسته فلوکستین یا پروزاک است. برخی بیماران با استفاده از این دارو به کلی کندن مو را کنار گذاشته‌اند و برخی به کلی آن را بی‌اثر دانسته‌اند. به هر صورت سایر درمان‌ها مانند ایجاد گروه‌های پشتیبان، تغییر رژیم غذایی و تغییر امکان نیز موثر بوده‌‌اند.

دکتر گلرخ ثریا

منبع : روزنامه تهران امروز