مادران، مبدأ خیرات هستند

۱۴ خردادماه سالروز رحلت مردی است که با اندیشه‌های بلندش منشأ تحولات بزرگی شد؛ کسی که تفکرات قالبی را درهم شکست و چهره واقعی اسلام را به جهانیان شناساند.
امام خمینی(ره) با اندیشه‌های تابناکش در حوزه زنان نیز دیدگاه‌های روشن و واقع‌بینانه‌ای داشت که زمینه رشد و شکوفایی توانایی‌های زنان را به وجود آورد.یکی از نکات محوری در اندیشه دین‌شناختی حضرت امام در حوزه مسائل زنان توجه به این اصل است که زن و مرد همان‌گونه که در نظام آفرینش و ساختار تکوینی زندگی آدمی نقش تکمیلی متقابل دارند و در این خصوص و با توجه به جایگاه و نقشی که هر یک از آن دو دارند، هیچ‌کدام فرع بر دیگری نیستند و تفاوت در نقش به مقتضای حکمت الهی و ضرورت آن در نظام آفرینش، به معنای اصل بودن یکی و فرعی تلقی شدن دیگری نیست، در نظام تشریع و تنظیم مناسبات اجتماعی و جایگاه انسانی - اجتماعی هر یک از آن دو نیز، مکمل یکدیگرند و یک محور اساسی در تحلیل و تبیین تفاوت‌های قراردادی و اعتباری نیز، همین نقش‌های تکمیلی است که خاستگاه آن عمدتا تفاوت‌های ساختاری هر یک در نظام آفرینش است که در واقع یک تقسیم کار طبیعی را می‌طلبد.
● جایگاه زن در خانواده
در تحلیل جایگاه زن در خانواده ازدیدگاه امام باید گفت مادر از دو جهت حائز اهمیت ویژه‌ای در تربیت فرزند است اول اینکه کودک مهم‌ترین سال‌های تکوین شخصیت خود را در محیط انس و الفت با او می‌گذراند و این سال‌ها فرصت کم نظیری برای اکتساب عادات و صفات و سایر ویژگی‌های رفتاری از مادر است، ثانیا مادران به لحاظ عواطف خالصانه خود پناهگاه مطمئنی برای کودکان هستند و کودک هر زمانی که احساس ناامنی می‌کند ابتدا به مادر پناه می‌برد و امنیت مورد نظر خود را در آغوش او جست‌وجو می‌کند.
به فرموده حضرت امام(ره): «حقوق بسیار مادرها را نمی‌توان شمرد و نمی‌توان به‌حق ادا کرد.» در جایی دیگر در تجلیل مقام شامخ مادر می‌فرمایند: «یک شب مادر نسبت به فرزندش از سال‌ها عمر پدر متعهد ارزنده‌تر است. تجسم عطوفت و رحمت، در دیدگان نورانی مادر بارقه رحمت و عطوفت رب‌العالمین است. خداوند تبارک و تعالی قلب و جان مادران را با نور رحمت و ربوبیت خود آمیخته. آنگونه که وصف آن را کس نتوان کرد و به شناخت کسی جز مادران در نیاید و این رحمت لایزال است که مادران را تحملی چون عرش، در مقابل رنج‌ها و زحمت‌ها از نوزادی تا به آخر مرحمت فرموده و اینکه در حدیث آمده است بهشت زیر قدم‌های مادران است، یک حقیقت است و اینکه با این تعبیر لطیف آمده است برای بزرگی و عظمت آن است و هوشیاری به فرزندان است که سعادت جنت را زیر قدم آنان و خاک پای مبارک آنان جست‌وجو کنید... و رضا و خشنودی پروردگار سبحان را در رضا و خشنودی مادران دریابید.»
امام خمینی(ره) در تبیین نقش مادر به‌عنوان یک عامل تربیتی فرموده‌اند: «در دامن مادر بچه‌ها بهتر تربیت می‌شوند تا در پیش استادان. علاقه‌ای که بچه به مادر دارد، به هیچکس ندارد و آن چیزی که در بچگی از مادر می‌شنود در قلبش نقش می‌بندد و تا آخر همراهش است. مادرها باید توجه به این معنی کنند که بچه‌ها را خوب تربیت کنند.
پاک تربیت کنند. دامن‌هایشان یک مدرسه علمی و ایمانی باشد. و این یک مطلب بسیار بزرگی است که از مادر‌ها ساخته است. آنقدری که بچه از مادر چیز می‌شنود از پدر نمی‌شنود، آنقدری که اخلاق مادر در بچه کوچک نورس تاثیر دارد و به او منتقل می‌شود از دیگران عملی نیست.»ارزش و مقام زن در نظر امام(ره) آنچنان والا و ارجمند است که امام راحل‌مان به نقش زنان در تهذیب نفس اهمیت ویژه‌ای داده و اشاره فرموده‌اند که: «شما خانم‌ها ارزش دارید در پیشگاه خدا ان‌شاء‌الله، تهذیب کنید بچه‌های خودتان را تربیت کنید، تربیت اسلامی. اگر خانم‌ها بچه‌های مهذب بار بیاورند، بچه‌های اسلامی بار بیاورند هم دینتان و هم دنیایتان محفوظ است. مادر بزرگ‌ترین مسوولیت و شریف‌ترین شغل را دارد. شریف‌ترین شغل در عالم بزرگ‌کردن یک بچه است و تحویل‌دادن یک انسان است به جامعه. در طول تاریخ از آدم تا خاتم، انبیا آمده‌اند تا انسان درست کنند. شما می‌توانید بچه‌هایی تربیت کنید که حفاظت از انبیا بکنند، حفاظت از آمال انبیا... شما هم خود حافظ باشید و هم نگهبان تربیت کنید. خدمت مادر به جامعه از خدمت معلم بالاتر است و از خدمت همه کس بالاتر است و این امری است که انبیا می‌خواستند.»
● نقش مادران چیست؟
رویکرد امام راحل(ره) در خصوص نقش مادر به مثابه یک نجات دهنده امت، اینچنین است که می‌فرمایند: «مادرها مبدا خیرات هستند و اگر خدای نخواسته مادرانی باشند که بچه‌ها را بد تربیت کنند مبدا شرند. برای خانم‌ها یک مطلب بالاتر است و آن مطلب تربیت اولاد است. یک انسان درست، ممکن است یک عالم را تربیت کند و یک انسان غیرسالم و فاسد، عالم را به فساد می‌کشد. فساد و صلاح از دامن‌های شما و از تربیت‌های شما و از مدارسی که شما در آن اشتغال دارید شروع می‌شود.»
امام فرزانه ما (ره)، در مقایسه جایگاه و منزلت مادر با دیگر عوامل تربیتی نیز می‌فرمایند: «شما خانم‌ها شرف مادری دارید که در این شرف از مردها جلو هستید و مسوولیت تربیت فرزند را در دامن خودتان دارید، اول مدرسه‌ای که بچه دارد دامن مادر است. مادر خوب، بچه‌های خوب تربیت می‌کند.»
در پی رهنمودهای امام عزیز است که امروز دیگر همه می‌دانند نجات و پیشرفت جامعه تنها با حضور و دخالت موثر زنان در همه صحنه‌های زندگی اجتماعی میسر خواهد شد. زن‌ها حق بیشتری بر ملت‌ها دارند زیرا مردان شجاع را در دامن خود بزرگ می‌کنند. انسان‌ساز هستند، ملت‌ها را تقویت می‌کنند هرجا مردی موفق بوده، پشت‌سر آن زنی بوده است یا در نقش مادر یا در نقش همسر. زنان در صدر اسلام با مردان در جنگ‌ها شرکت می‌کردند. در انقلاب اسلامی نیز نقش زنان در جای‌جای آن برکسی پوشیده نیست.
از حمایت‌ها و همراهی‌ها، از زندان افتادن‌ها، و شکنجه‌دیدن‌ها، از پرستاری‌ها و مقابله‌کردن‌ها، از حمایت گسترده ایشان در حماسه ۱۷ شهریور، از اسلحه به‌دست گرفتن در دفاع از مرز و بوم کشور اسلامی در شهرهای آبادان و خرمشهر و... از فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی در جامعه، از تقدیم شهدا در راه انقلاب و آرمان‌هایش، از تربیت فرزندان نیکو صالح و از جهاد سازندگی.
با توجه به سخنان ارزنده امام(ره) باید توجه داشت که انقلاب اسلامی علاوه بر تحولات عظیمی که در سطح ایران وجهان ایجاد کرد، در نگرش به انسان، زن وخانواده نیز موجد دگرگونی‌های نوینی شد و به‌ویژه تصویر نامطلوب و معیوبی که از زن در اذهان ایجاد شده بود را ترمیم و اصلاح کرد.
در تاریخ اسلامی زنانی که به درجه اجتهاد رسیده و حوزه‌های درس داشته‌اند و کتب بسیار مفید علمی و اخلاقی تألیف کرده‌اند بسیارند. بی‌دلیل نیست که در آیات کریمه قرآن نزدیک به ۱۰ آیه احترام به مادر و احسان به او را مطرح کرده و یکی از سوره‌های قرآن نیز به نام نساء است. زیرا که این اسلام بود که غبار ذلت و خواری را از چهره زن زدود و رفتارهای غیرانسانی با زنان را قبیح شمرد و معیارهای ارزشی را در جامعه تغییر داد. اگر بزرگداشت شریعت اسلام نبود امکان نداشت زن هویت واقعی‌اش را احراز کند.
زن جامعه ما وابسته به یک تاریخ، فرهنگ، مذهب و جامعه‌ای است که روح خود را و سرمایه‌اش را از اسلام گرفته و می‌خواهد خودش باشد و خودش را بسازد و یک بار دیگر متولد شود.
زن مظهر خلاقیت خداوند و عنصر اساسی تشکیل خانواده در طول قرون و در مکاتب و مسلک‌ها و جوامع مختلف از نظر مقام و موقعیت و معرفی هویت، همواره فراز و نشیب‌هایی را طی کرده گاهی تا حد یک کالا تنزل یافته و گاهی از آن به‌عنوان آیت الهی یاد شده است.
از این‌روست که زنی که می‌خواهد در جامعه به جایگاه واقعی و انسانی خود دست یابد برای پیمودن راه درست می‌تواند به رهنمودهای امام راحل(ره) تمسک جوید. چنان‌که امام می‌فرمایند:
«زن انسان است آن هم یک انسان بزرگ، زن مربی جامعه است. از دامن زن انسان‌ها پیدا می‌شوند. مرحله اول زن ومرد صحیح از دامن زن است. مربی انسان‌ها زن است و سعادت‌ها و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است. زن با تربیت صحیح خودش کشور آباد می‌کند، مبدا همه سعادت از دامن زن بلند می‌شود. زن مبدا همه سعادت‌ها باید باشد. زن مظهر تحقق آمال بشر است. زن پرورش‌دهنده زنان و مردان ارجمند است. از دامن زن مرد به معراج می‌رود. دامن زن محل تربیت بزرگ مردان است. اگر زنان شجاع و انسان‌ساز از ملت‌ها گرفته شوند، ملت‌ها به شکست و انحطاط کشیده می‌شوند.»
● مشارکت سیاسی زنان
یکی از محورهایی که در حضور اجتماعی بانوان، مورد تاکید حضرت امام قرار داشت، مساله مشارکت سیاسی و فرهنگی زنان است. ایشان در این‌باره فرمودند: «زن باید در سرنوشت خودش دخالت داشته باشد. زن‌ها در جمهوری اسلامی رای باید بدهند، همان طوری که مردان حق رای دارند، زن‌ها حق رای دارند. همان‌طوری که مرد‌ها باید در امور سیاسی دخالت کنند و جامعه خودشان را حفظ کنند، زن‌ها هم باید دخالت کنند و جامعه را حفظ کنند. زن‌ها هم باید در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی هم‌دوش مردها باشند. امروز زنان در جمهوری اسلامی هم‌دوش مردان در تلاش سازندگی خود و کشور هستند و این است معنای آزادزنان و آزادمردان نه آنچه در زمان شاه مخلوع گفته می‌شد، که آزادی آنان، در حبس و اختناق و آزار و شکنجه بود.
شما می‌دانید که فرهنگ اسلام در این مدت مظلوم بود، در این مدت چند صد سال بلکه از اول بعد از پیغمبر سلام‌الله‌علیه تا برسد به حالا، فرهنگ اسلام مظلوم بود، احکام اسلام مظلوم بودند و این فرهنگ را باید زنده کرد و شما خانم‌ها همان‌طوری که آقایان مشغول هستند، همان‌طوری که مردها در جبهه علمی و فرهنگی مشغول هستند، شما هم باید مشغول باشید.»

مهناز جعفری
منابع:
ـ کتاب تبیان، دفتر هشتم، جایگاه زن در اندیشه امام خمینی(ره)
ـ تربیت اسلامی با تاکید بر دیدگاه‌های امام خمینی(ره)، نوشته دکتر محمدرضا شرفی
ـ کتاب نقش زنان در نهضت امام خمینی(ره)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
ـ سخنان امام خمینی ـ ماهنامه تربیت، شماره دوم، سال پانزدهم
ـ صحیفه نور، ج ۱۱
ـ انتخابات در اندیشه امام خمینی(ره)، ص ۹۰

منبع : روزنامه تهران امروز