آزاداندیشی دینی در اندیشه و شخصیت شهید بهشتی

شهید بهشتی نماینده جریان وسیع روشن اندیشی و ازاد اندیشی در دهه های اخیر ایران است .
.. هر چند كه در این رهگذر نمی‌توانیم جوشش فكری و آزاداندیشی خلاق دینی را نیز در دانشگاه‌ها و دانشگاهیان این مرز و بوم نادیده بگیریم. اما از آنجا كه شهید بهشتی در حوزه‌های علمیه بالیده و پرورش یافته، از این حیث به نظر می‌رسد كه خاستگاه تحول فكری او را می‌باید بیشتر در حوزه‌های علمیه جست‌وجو كنیم تا كانونهای دیگر علمی . زیرا اگرچه شهید مظلوم دكتر محمد بهشتی پس از فراغت از تحصیل در حوزه، برای تكمیل و توسعه بنیانهای علمی خود به سوی دانشگاه آمد، اما خواست و انگیزه وی برای فراگیری و گسترش ظرفیت‌های معرفتی خود، عمدتا به دوران تحصیل در حوزه‌ها بازمی‌گردد.
به عبارت دیگر ویژگی‌های شخصیتی این شهید بزرگوار برای فراگیری روزافزون دانش و نیز روش و سامانه آموزشی حوزه‌ها، چنان میل و كشش به آموختن و همواره آموختن را در قلب‌ وی مشتعل كرد كه ایشان جست‌وجوی پیوسته دانش را به مثابه جوهره زندگی تلقی كردند. هم از این رو بود كه این شهید مظلوم توانست با دركی نوین به بن‌مایه‌های فكری اندیشه غربی دست یابد.
این آگاهی خلاق و پرشور كه مبتنی بر احاطه وسیع بر علوم جدید غربی و اسلامی بود، وسعتی كم مانند به شخصیت فكری شهید بهشتی بخشید.بطوری كه خردگرایی همراه با روح تعبد و ایمان، بخشی جدای ‌ناشدنی از هویت فكری، اجتماعی و ... ایشان گردید.
اما ویژگی دیگری كه جوهره شخصیتی و فكری شهید بهشتی را اعتلا بخشید، مسئولیت‌پذیری، تكیه مداوم بر مشاوره و سنجش برهانی بحث‌ها و نظریه‌‌ها بود . مطابق آنچه كه همرزمان و هم‌ صحبتان شهید مظلوم بعنوان خاطرات و ... بازگو كرده‌اند، شخصیت علمی ایشان چنان با خویشتن‌داری، فضل و فضیلت‌مندی، در هم تنیده بود كه روح آزاداندیشی ، هویت ثانویه ایشان شده بود. اما هنگامی آزاد‌اندیشی شهید مظلوم نمایان‌تر و اثربخش‌تر می‌گردد كه این خصوصیت كم‌نظیر، بنیان و بستر رفتارها و نگرشهای تشكیلاتی ایشان قرار می‌گیرد .
شاید هم همین سه ویژگی ، یعنی فهم خلاق دانش غربی و اسلامی، درونی شدن روح آزاد‌اندیشی و نیز دارا بودن شخصیتی سامانمند و تشكیلاتی است كه ذهن‌های منجمد و خائن را بر می‌آشوبد و آنان را به سوی تاریك‌خانه‌های ترور می‌برد تا مردی را از مردم بگیرند كه در این سرزمین بالیده بود و به این اقلیم و فرهنگ ، مباهات می‌كرد و این توان را هم داشت كه تحولی بنیادین و نو در عرصه دانش‌خواهی ، فضیلتمندی و مدیریت ، در ساختار نظام سیاسی و اجتماعی بوجود آورد و .... دریغا كه رفت.
اما...هر چراغ و اندیشه‌ای، مطمئنا هنگام افروختگی و شكل‌گیری با شتاب بر محیط پیرامونی خویش اثر می‌نهد. همانگونه كه شهید بهشتی چنین كرد.
تدوین قانون اساسی، ترسیم خطوط كلی اقتصاد اسلامی به ویژه تعریف و ترسیمی نوین و اسلامی از تعاونی‌ها و بنیان نهادن ساختار محكم تشكیلاتی برای نظام سیاسی و اقتصادی كشور قطعا كمترین آثار وجودی شهید بهشتی به شمار می‌آید.
اما...
صدای بهشتی را هنوز هم می‌توان شنید.از زبان هر آن كس كه از عدالت سخن می‌گوید و همه آنانی كه روح آزاداندیشی و اعتلاء دینی و میهنی را در این سرزمین می‌خواهند.

منبع : شبستان