سیستمهای تحلیلی فتوگرامتری - دستگاه تحلیلی

● تاریخچه:
اولین دستگاه فتوگرامتری استوئوکمپاراتوری می‌باشدکه در سال ۱۹۰۱ توسط کارخانه زایس با استفاده از اصول ارائه شده پروفسور پولفریچ ساخته شد: به دلایل مختلفی که از جمله آنها مشکلات محاسباتی با حجم زیاد در آن دوران بود هم تئوری فتوگرامتری تحلیلی و هم دستگاه تحلیلی استرئوکمپاراتور که کار تبدیل عکس هوائی به نقشه را نقطه به نقطه انجام میداد، تقریباً به ورطه فراموشی سپرده شد. مجدداً در سالهای دهه پنجاه میلادی دقیقاً مقارن با اوج تکامل دستگاههای فتوگرامتری آنالوگ کاربرد روشهای تحلیلی در مثلث بندی هوائی مورد استفاده واقع شد. اولین دستگاه تحلیلی (Analytical Plotter) بوسیله آقای یو.وی.هلاوا (U.V.Helava) در سال ۱۹۵۷ در اتاوا ابداع و اختراع شده است.
در سال ۱۹۶۱ اولین دستگاه تبدیل تحلیلی غیرآزمایشی و تولیدی موسوم به AP/۱ با همکاری کارخانه های OM۱ و Bendix با استفاده از اصول ساختمانی دستگاه آقای هلاوا از خط تولید خارج شد. هم اکنون دستگاههای تبدیل تحلیلی در اکثر کشورها و سازمانهای نقشه برداری تدریجاً جایگزین دستگاههای آنالوگ شده اند و یا با اضافه کردن امکاناتی به دستگاههای آنالوگ آنها را به سیستمهای تحلیلی و نیمه تحلیلی تغییر داده اند. امروزه کارخانجات سازنده دستگاههای فتوگرامتری عرضه دستگاههای آنالوگ را متوقف کرده اند. اولین دستگاه فتوگرامتری رقومی نیز بنام DSP۱ در کنگره ISPRS در Kyoto در ژولای ۱۹۸۸ توسط کارخانه کرن عرضه و هم اکنون کارخانجات مختلف اولین دستگاههای فتوگرامتری رقومی خود را عرضه کرده‌اند و یا بزودی عرضه می‌کنند.
با پیشرفت علم فتوگرامتری و آغاز کاربری از دستگاههای نیمه تحلیلی تحولی جدی در این علم ایجاد گردید تا آنجا که کار کردن با این دستگاهها به مراتب ساده‌تر از دستگاههای مشابه به روش تحلیلی گشت بنابراین به سرعت جای خود را در میان کاربران و شرکت‌های نقشه برداری بازکرد از محاسن دستگاههایی که به روش نیمه تحلیلی کار می کنند می توان به کم رنگ تر شدن نقش اپراتور اشاره نمود و این خود گامی مهم در راه رسیدن به هدف بی نیازی از اپراتور بود.
یکی از دستگاههای فتوگرامتری که برای اولین بار در ایران مورد استفاده قرار گرفت محصولات شرکت (زایس) آلمان بود که تحت عنوان نام تجاری (Planicomp) در بازار به فروش می رسید که امروزه پس از تاسیس شرکت تکنو نمایندگی فروش و خدمات پس از فروش آن به عهده این شرکت قرار گرفته است. دستگاههای نیمه تحلیلی سری (P) نظیر (P۳۳) و (P۳) در ایران و بخصوص در مراکز علمی نظیر دانشگاهها (همچون دانشگاه خواجه نصیر) مورد استقبال قرار گرفت. اما امروزه با تفکیک شرکت تولید وسایل نقشه‌برداری (Ziess) به چندین شرکت و آن هم با ملیت های عموماً آمریکائی و بعلت تیرگی روابط سیاسی بین کشور ایران و آمریکا محصولات شرکت (Ziess) در ایران بطور مستقیم به فروش نمی رسد. با توجه به این مطلب از طرفی و با در نظر گرفتن پیشرفت دستگاههای فتوگرامتری از طرف دیگر این دستگاهها تقریباً منسوخ گردیده اند و در ایران مثل سابق از آن استقبال نمی‌گردد.
از آنجا که حتی در سایت های شرکتهای مختلف به غیر از عکس‌هایی از آن دستگاه چیزی یافت نمی‌شد، برای گردآوری اطلاعات مورد نیازمان بالاجبار به یکی از شرکتهایی که از این دستگاه خریداری کرده بودند رفتیم و با استفاده از تجربه علمی اپراتور آن شرکت و با توجه به کاتالوگ موجود در شرکت مربوطه به جمع‌آوری اطلاعات مورد نیازمان پرداختیم.
● دستگاه تحلیلی P۳:
دستگاههای سری (P) دارای مشخصات تقریباً یکسانی هستند و فقط کمی با هم تفاوت می‌‌کنند مثلا دستگاه ( P۳۳ ) دارای امکانات به نسبت بیشتری از دستگاه ( P۳ ) می‌‌باشد.
به طور کلی مشخصات دستگاه ( P۳) را می توان در دو بخش کلی ۱-نمای کلی دستگاه و ۲- اجزا دستگاه بررسی نمود.
نمای کلی دستگاه :
این دستگاه از چندین بخش کاملاً مجزا از یکدیگرتشکیل گردیده است که به طور کلی می توان آن را به بخش های:
۱) کامپیوتر:
دارای حد اقل شرایط و تجهیزات لازم جهت شناسایی دستگاه و با قابلیت نسب نرم افزار ( Pcap۶۰ ) و هم‌چنین نرم‌افزارهائی ‌نظیر ( Microstation تحت Dos ) می‌باشد.
۲) بدنه اصلی:
این قسمت خود شامل سه بخش اصلی محل قرار گرفتن دیاپوزتیوها، چشمی و نشانگر می‌باشد که به دلیل آشکاری هر کدام از توضیح آنها خودداری گردیده است.
۳) ثبت کننده با نمایانگر:
این قسمت در دستگاههای اولیه که برای ثبت و خروجی برنامه از کامپیوتر استفاده نمی‌کردند از دو بخش صفحه الکتریکی و ماوس(نشانگر) تهیه می‌شد که اولی جهت ثبت نقاط با استفاده از خواص مغناطیسی در آنها به کار می‌رفت که با دخیل شدن کامپیوتر در این دستگاهها کم‌کم بی‌فایده شدند و این کار توسط کامپیوتر انجام می‌پذیرد.
همانطور که در فوق نیز مشخص گردید در این دستگاه ورودی به صورت تحلیلی است. مرحله پردازش رقومی و خروجی آن نیز رقومی است.
● خصوصیات دستگاه:
۱) حداکثر ابعاد عکس قابل قبول : (۲۴۰*۲۴۰ )
۲) بزرگنمایی : ( ۵ تا ۲۰ برابر)
۳) حداکثر میدان دید : ( mm ۴۰(*۵) mm ۱۰(*۲۰) )
۴) امکان گردش مستقل تصاویر : º۳۰±
۵) توان جداسازی خط در میلیمتر: ( mm /۱P ۱۰۰ در *۲۰)
۶) تنوع نقطه های شناور : ( مشکی و نورانی)
۷) ابعاد نقطه شناور: (&#۹۵۶; ۳۶ و ۷۲ )
۸) دقت تفکیک: (&#۹۵۶; ۱)
۹) دقت اندازه‌گیری: ( ــ )
۱۰) سرعت اندازه گیری: (ــ)
۱۱) رنج یا فاصله اندازه‌گیری: (۲۴۰* ۲۴۰ میلیمتر)
۱۲) پوشش عکس‌ها: (۱۰۰% تا ۰%)
۱۳) دقت سیستم اندازه‌گیری: (یک میکرومتر )
۱۴) قطر دایره نقطه شناور: ( بسته به نوع عکس از ۷۰ـ۴۰ میکرومتر)‌
۱۵) درشت نمایی : (۱۶یا۱۰یا۶)‌
۱۶) شعاع دید: ( ۳۳ یا ۲۰ یا۱۲ میلیمتر)
۱۷) باز چشم: ( ۷۴-۴۶ میلیمتر)
۱۸) ارتفاع چشمی: (تقریبا ۵۱۰ تا ۵۶۵ میلیمتر)
۱۹) مساحت مفید میزکار: (۶۰۰*۴۲۰ میلیمتر)
۲۰) دقت ثبت‌کننده اطلاعات (دیجیتایزر) : (۱۰۰۰/۱ اینچ)
۲۱) بیشترین سرعت کنترل‌کننده‌های تصویر : (۳۵ میلیمتر بر ثانیه )
۲۲) ریزپردازنده: ( اینتل ۸۰۸۶ یا اینتل ۸۰۸۷)
۲۳) حجم وسایل اندازه‌گیری: ( ۱۱۰۰*۶۵۰*۲۵۰ میلیمتر)
۲۴) حجم پایه‌های وسایل اندازه‌گیری:( ۱۱۰۰*۵۰۰*۴۰۰ میلیمتر)
۲۵ ) حجم میز ثبت اطلاعات : (۸۰۰*۶۰۰*۵۰میلیمتر)
۲۶ ) حجم میزکار : (۲۶۰۰*۱۵۰۰*۷۰۰میلیمتر)
۲۷) وزن پایه‌های وسایل اندازه‌گیری: ۱۱۰ کیلوگرم
۲۸ ) وزن میز ثبت اطلاعات : (۷ کیلوگرم )
۲۹ ) وزن میزکار: (۱۰۰ کیلوگرم)
از این شماره به بعد توصیه شرکت تولیدکننده می‌باشد :
۳۰)جنس زیرپایی‌ها و صندلی : (زد مغناطیس)
۳۱) نهایت دمای ممکن : (۲۸ تا ۱۵ درجه سانتیگراد)
۳۲) محدوده دمای مورد قبول : (۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد)
و برای رسیدن به دقت بالا:
۳۳) نهایت انحراف از میانگین:( ۱ درجه سانتیگراد )
۳۴) نهایت نوسان دما : (۰.۵ درجه در هر ساعت)
۳۵) نهایت رطوبت : (۸۰% تا ۳۰% )
۳۶) نهایت رطوبت توصیه شده : ۶۰% تا ۴۰%

نویسنده: مهندس الناز محمد زنجانی پور

منبع : سایت جامع علمی داکفا