آلودگی هوا در فضای بسته

همه ما با آلودگی هوا در فضای آزاد که عمدتا ناشی از ترافیک است آشنایی داریم اما منظور از آلودگی هوا در فضای محدود چیست؟ تقریبا تمام هوایی که تنفس می‌کنیم حاوی درصد کمی از مواد آلوده‌کننده همچون گازها، ذرات گرد و غبار، مواد شیمیایی و کپک‌هاست که بیشتر آن را مواد بی‌ضرر تشکیل می‌دهد.
برخی از آلوده‌کننده‌ها زمانی می‌توانند مضر واقع شوند که در فضایی محدود مانند خانه، محصور شده باشند. استنشاق چنین موادی در برخی از مواقع سبب بروز مشکلات تنفسی، به‌ویژه در افرادی که به آلرژی و بیماری‌های ریوی از قبیل برونشیت و آسم مبتلا هستند، می‌شود. از آنجایی که بیشتر افراد، حدود ۹۰ درصد از اوقاتشان را در محیطی بسته سپری می‌کنند تامین هوایی پاک و به دور از آلودگی در منزل و یا محیط کار بسیار حائز اهمیت است. در پاره‌ای از موارد آلوده‌کننده‌های هوا در فضای محدود داخلی باعث بروز واکنش‌های آلرژیک و ایجاد حساسیت در پوست، چشم، بینی و ریه می‌شوند و در موارد جدی‌تر می‌توانند موجب سرگیجه و تهوع شوند. در صورتی که علائم بیماری با افزایش تهویه‌ هوای اتاق و دور بودن از مکان آلوده‌کننده بهبود یابد، احتمال عامل آلودگی را باید در داخل ساختمان جست‌وجو کرد.
● روش‌های کاهش آلودگی هوا
موثرترین شیوه برای مهار آلوده‌کننده‌ها در محیط‌های بسته، از بین بردن عامل اصلی آن است به علاوه با استفاده از هوای تمیز بیرون می‌توان به تهویه هوای اتاق کمک کرد و در بعضی از موارد استفاده از دستگاه تصفیه‌کننده هوا می‌تواند مفید واقع شود.
● علل اصلی آلودگی هوا در فضای محدود داخلی
۱) استعمال دخانیات
دود حاصل از سیگار حاوی مواد آلوده‌کننده‌ای چون مونواکسید کربن، فرمالدئید، گازها و ذرات ریز است که برخی از آنها سرطان‌زا هستند بنابراین از فرد غیرسیگاری نمی‌توان انتظار داشت در محیطی که دیگران سیگار می‌کشند، کار کند.
۲) حضورحیوانات
ذرات ریز مو و پوست حیوانات خانگی مثل سگ و طوطی عامل مهم حساسیت در بسیاری از موارد است . برای مثال موی گربه روی فرش، لوازم منزل و رختخواب قرار می‌گیرد و سبب بروز آلرژی طولانی‌مدت می‌شود و موثرترین شیوه آن است که از این قبیل حیوانات خانگی در منزل نگهداری نشود از طرف دیگر از طریق گردگیری منظم و کامل می‌توان میزان غبار ناشی از حیوانات را کاهش داد.ضمنا باید این‌گونه حیوانات را از اتاق خواب دور نگه داشت.
۳) کپک، قارچ، باکتری
اگر دستگاه‌های تهویه به خوبی تمیز نشوند و یا منبع رطوبتی در داخل ساختمان باشد، کپک‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها تجمع پیدا می‌کنند، برای جلوگیری از رشد این ذرات باید تهویه اتاق‌ها به ویژه حمام و آشپزخانه به خوبی تامین شود.
۴) گاز فرمالدئید
این گاز از چسب، لوازم منزل، کاغذ و پارچه‌های مبلمان مورد استفاده در ساختمان آزاد می‌شود، این گاز باعث سر درد، سرگیجه، اگزما، تهوع و تحریک چشم و بینی و گلو می‌شود در کارگاه‌های می‌توان از تجهیزات مخصوص مراقبت، استفاده کرد در صورت امکان باید منبع تولید گاز را از ساختمان خارج کرد در غیر این صورت لازم است، منبع با روکش پوشانده شده و همچنین میزان تهویه فضای ساختمان افزایش یابد.
۵) وسایل گرمایی و پخت و پز
وسایل گرم‌کننده و چراغ خوراک‌پزی که با گاز کار می‌کنند، اگر به‌درستی نصب نشود، مقدار زیادی دی‌اکسید نیتروژن و مونواکسید کربن تولید می‌کنند که بسیار مضر هستند. این گازها در سطوح پایین می‌توانند سبب تحریکات تنفسی و چشمی، سردرد و تهوع و در سطوح بالاتر به مرگ شخص منجر شوند. باید از نصب دقیق و بازرسی وسایل اطمینان حاصل شود و دریچه‌ای به خارج در نظر گرفته شود. در صورتی که متوجه نشت گاز شدید، بلافاصله اجاق گاز را خاموش، پنجره‌ها و درها را باز و فورا درخواست کمک کنید.
۶) بیدهای خانگی
بیدها در هر خانه‌ای بیشتر در رختخواب یافت می‌شوند چون در مکان‌های گرم و مرطوب تکثیر این موجودات بسیار سریع انجام می‌گیرد. ریشه‌کن‌کردن آنها عملا غیرممکن است. بسیاری از افراد به‌ویژه افراد آسمی به کنه‌های خانگی حساسیت دارند. با شست‌وشوی مداوم و مرتب رختخواب‌ها و با استفاده از ملحفه‌های ضخیم برای بالش‌ها و تشک‌ها، می‌توان با آنها مبارزه کرد.
۷) مواد شیمیایی
برخی از محصولات مورد استفاده خانگی از قبیل پاک‌کننده‌ها، حشره‌کش‌ها، مواد بهداشتی و آرایشی، رنگ‌ها و حلال‌ها، ناراحتی چون سرگیجه، تهوع، حساسیت چشمی و تحریک راه‌های تنفسی ایجاد می‌کنند. همواره به دستورالعمل‌هایی که برای استفاده از این محصولات ارائه می‌شود، به‌دقت عمل کنید و در محیطی با تهویه مناسب با آنها کار کنید.
حتی‌الامکان از کاربرد آنها به‌صورت افشانه و مایع معلق در گاز خودداری نموده، در صورت امکان از تولیدات غیرسمی استفاده کنید.
۸) گاز رادن
این گاز از خاک و تخته‌سنگ‌هایی که حاوی مقادیر بسیار کوچکی رادیوم و اورانیوم هستند، آزاد می‌شود. در برخی از نواحی ایران که خانه‌سازی روی صخره‌های گرانیتی صورت می‌گیرد، گاز رادن از طریق شکاف‌ها وارد منزل می‌شود.
۹) آزبست (پنبه‌سوز)
رشته‌های آزبست می‌توانند باعث امراض ریوی مختلف شوند. در ساخت لوله‌ها، مخازن و دیگ‌های بخار ممکن است آزبست به‌کار رفته باشد. اگر این وسایل پوسیده باشند و یا به‌درستی تعمیر نشوند، ممکن است خطرآفرین باشند، لذا باید به‌وسیله متخصصان تعویض شوند.
آزبست ممکن است در ساخت سقف‌ها، کف‌ها و عایق‌گذاری به‌کار روند که اگر در وضعیت خوبی باشد، بهتر است به آنها دست نزنند که در این صورت خطرش کمتر از برداشتن آنهاست و به‌هرحال باید توجه داشت که از مته‌کردن، سنباده‌زدن و یا اره‌کردن آنها خودداری ‌شود.

مهندس مینا شیرژیان

منبع : روزنامه تهران امروز