نقش رسانه‌های گروهی در پیامدهای ورزش در جامعه

تا زمانی که نقش رسانه‌ها به ویژه در رویدادهای ورزشی چندان مشخص نبود،‌ برگزارکنندگان مسابقات نیز از توفیق چندانی برخوردار نبودند. ورود تلویزیون در بازی‌های المپیک رم ۱۹۶۰،‌ باعث شد که میلیون‌ها بیننده در بیش از ۲۱ کشور جهان این بازی‌ها را پیگیری کند و همین امر نقطه ‌عطفی را ایجاد کرد که باعث گسترش تعداد علاقمندان هر سال نسبت به سال گذشته شد؛‌ چنان چه در مسابقات جام جهانی فوتبال در ایتالیا، بالغ بر ۲۶ میلیارد نفر بیننده مسابقات فوتبال بودند. همین امر سبب شده که در شرایط کنونی، عدم پرداختن رسانه‌ای مانند تلویزیون به یک رشته ورزشی، عملاً به مثابه مرگ تدریجی آن رشته باشد. به همین دلیل در بسیاری از رشته‌های ورزشی مانند والیبال، حتی تغییراتی برای کاهش زمان بازی ایجاد شده تا بتوان آنها را از امتیاز پخش تلویزیونی برخوردار کرد.
وی افزود: علاوه بر این، شاهدیم که امروزه به دلیل فعالیت همین رسانه‌ها در داخل کشور نیز گاهی نوجوانان و جوانان ما خصوصیات برخی شخصیت‌های ورزشی را بیش از نزدیکان خود می‌شناسند.
کردی همچنین با اشاره به وجود نوعی عدم تعادل بین رشته‌های ورزشی و رسانه‌های گروهی در کشور، اهمیت پرداختن به این موضوع را در عرصه‌های مختلف، از جمله عرصه نظارتی مورد تأکید قرار داد و غفلت از آن را به عنوان نوعی آفت تهدید کننده ورزش به عنوان یک کالای فرهنگی دانست.
وی خاطرنشان کرد: بررسی‌ها در کشورهای دیگر نشان می‌دهند که عمدتاً رسانه‌های گروهی به خصوص در بخش نشریات، به صورت تخصصی در امر ورزش فعالیت می‌کنند. این در حالی است که در کشور ما، با وجود قهرمانان بسیار در رشته‌های مختلف ورزشی، هنوز تخصص‌گرایی در رسانه‌ها در این رابطه صورت نگرفته و این عدم تعادل میان ورزش و رسانه‌ها، مشکلات متعددی را به وجود آورده است. چنان‌چه با وجود آنکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چندین بار اعلام کرده به دلیل اشباع در روزنامه‌های ورزشی، مجوز جدیدی صادر نخواهد شد؛ همچنان تعداد زیادی در صف اخذ مجوز برای نشریات ورزشی هستند.
کردی ادامه داد: در بحث از جایگاه نقد در رسانه‌های گروهی، به عنوان بعد نظارتی در این رسانه‌ها،‌ باید گفت که برای نقد عادلانه و منصفانه در رسانه‌ها، نیازمند افراد منصف و عادل هستیم و اگر چنین کسانی را نداشته باشیم، عملاً چنین نقدی نیز نخواهیم داشت.
او با اشاره به تحقیقی که در آن تقریباً همه روزنامه‌های ورزشی کشور مورد بررسی واقع شده‌اند، گفت: در این پژوهش، به این نتیجه رسیدیم که سطح بسیار پایینی از مطالب این نشریات جنبه انتقادی دارند. همچنین میزان مقالات علمی در میان نشریات، تنها ۰۴/۰ درصد را تشکیل می‌دهد که آن هم به چند یادداشت کوچک در مورد مواد انرژی‌زا و .. منتهی شده است. از سوی دیگر، میزان یادداشت‌های سردبیران که عملاً‌ تعیین کننده اساس خط مشی نشریات است،‌ در کمترین حد خود بوده و این امر نشان می‌دهد که کار فکری چندانی در این زمینه صورت نگرفته است.
وی در ادامه گفت: در مورد برنامه‌های رادیو ورزش نیز به این نتیجه رسیدیم که بیشتر سیستم اطلاع رسانی، در قالب خبر و گزارش، بر فضای این برنامه‌ها حاکم بوده و کمتر نظارت و نقد و بررسی مورد توجه قرار می‌گیرد. علاوه بر این، به طور کلی افرادی که در رسانه‌های ورزشی فعالیت می‌کنند، عمدتاً در رده سنی ۲۰ تا ۳۰ سال هستند که برای کار حرفه‌ای بسیار جوان بوده و قطعاً تجربه چندانی در این زمینه ندارند. بنابراین بدیهی است که به شدت تحت تأثیر مسائل و حوادث قرار می‌گیرند. این در حالی است که در کشورهای دیگر،‌ عموماً‌ در این حرفه افراد بالای ۴۰ یا ۵۰ سال فعالیت می‌کنند. به این ترتیب می‌توان گفت که نیروی انسانی کم تجربه از جمله آفات تهدید کننده رسانه‌های ورزشی در ایران است. همچنین بخش بسیار محدودی از کارکنان را زنان تشکیل می‌دهند که این امر نیز می‌تواند در انعکاس ورزش بانوان تأثیرگذار باشد. در مورد تحصیلات نیز با وجود آنکه بخش عظیمی را افرادی با تحصیلات دیپلم، فوق‌دیپلم و لیسانس تشکیل می‌دهند، تعداد بسیار اندک فارغ التحصیلان رشته‌های تربیت بدنی و علوم ارتباطات که به نوعی تخصص‌های لازم برای یک رسانه ورزشی است، از جمله دیگر آفات تهدید کننده این رسانه‌ها در ایران است.
دکتر کردی همچنین گفت: در مورد تخصص‌های ورزشی نیز ۳۸ درصد از پاسخگویان تحقیق ما در زمینه فوتبال فعالیت می‌کرده‌اند و تعداد بسیار محدودی بوده‌اند که به گفته خود از تخصص در رشته‌هایی مانند هندبال و ... برخوردار بوده‌اند. در مورد مخاطبان نیز در تحقیقی که توسط مرکز افکارسنجی جهاد دانشگاهی صورت گرفته، مشخص شده که از ۲۵۰۰ نفر افراد مخاطب اصلی نشریات، ۴۳ درصد پاسخگویان براین باور بوده‌اند که چاپ این همه نشریه ورزشی بی‌فایده است و ۷۸ درصد گفته‌اند نشریات ورزشی در ایجاد فرهنگ در بین جوانان و نوجوانان مؤثر بوده است.۷۰ درصد نیز گفته‌اند مطبوعات ورزشی با ایجاد جنجال در شکست تیم‌ها مؤثر بوده‌اند؛ در حالی که ۶۴ درصد پرخاشگری برخی مربیان و مسؤولان را متأثر از عملکرد مطبوعات ورزشی دانسته‌اند.
وی افزود: در تحقیقی که در میان مربیان فوتبال و کشتی انجام شد،‌ نیز بخش قابل توجهی از پاسخگویان اعتقاد داشتند که در بسیاری از موارد پرخاشگری ورزشکاران متأثر از عملکرد نشریات ورزشی است. علاوه بر این، در پژوهش دیگری هم که در آن مطبوعات ورزشی یک هفته قبل از دیدار و پس از دیدار استقلال و پیروزی مطبوعات بررسی شدند، دیده شد که درصد قابل توجهی از شعارهای موجود در مطبوعات در روز بازی در ورزشگاه شنیده می‌شوند.
سخنران این نشست همچنین از جمله ویژگی‌های مورد نظر مخاطبان نشریات ورزشی را‌ برای یک روزنامه خوب، بر اساس نتایج پژوهش خود، "بی‌طرف نوشتن"،‌ "استفاده از منابع خبری موثق و معتبر"،‌ "پرهیز از حاشیه‌پردازی و ایجاد جنجال"، "‌پرهیز از بزرگ‌نمایی و استفاده از کارشناسان مجرب"،‌ "ارائه اخبار جدید"،‌ "جامع و کامل بودن مطالب و توجه به تمام رشته‌های ورزشی"،‌ "انتقاد سازنده"، "انعکاس مشکلات ورزشی و راه حل آنها" و‌ "عدم دخالت در مسائل خصوصی ورزشکاران" معرفی کرد. او همچنین ذکر کرد که از سوی دیگر،‌ خبرنگاران و روزنامه‌نگاران نیز در ارزیابی انتظارات مخاطبان خود گفته‌اند که فکر می‌کنند مردم از آنها می‌خواهند بی‌طرف و‌ صادق بوده و با پرهیز از غوغا سازی،‌ اطلاع رسانی دقیق کرده تا در شناسایی مشکلات،‌ معضلات و ناکارآمدی‌ها توانمندانه رفتار کنند. علاوه بر این، نقد صحیح و کارشناسانه، دوری از باند بازی و ... از جمله دیگر مواردی است که اصحاب رسانه به عنوان انتظارات مخاطبان از خود، مورد اشاره قرار داده‌اند.
وی افزود: از سوی دیگر، در بحث از انتظار خبرنگاران از مخاطبان نیز واقع‌بینی، نگاه منتقدانه و توأم با پیشنهاد به نشریه،‌ پرهیز از ساده انگاری،‌ عدم قضاوت احساساتی،‌ تشخیص اخبار صحیح،‌ انتظار در حد توان و امثال آن مطرح شده است.
دکتر کردی در بخش پایانی سخنان خود، عدم حمایت از نشریات سالم را از جمله مشکلات این عرصه دانست و در این باره گفت: متأسفانه عموماً نشریاتی که از منابع موثق استفاده کرده و از غوغا سازی پرهیز می‌کنند، در ابتدا فروش خوبی ندارند. حال آنکه گاهی اوقات دیده شده که با درج یک تیتر جنجالی و یا یک عکس، فروش روزنامه ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش یافته است. در چنین شرایطی بدیهی است که در این شرایط روزنامه‌ای که تحت فشار است، اگر مورد حمایت قرار نگیرد، برای بقای خود از این ترفندها استفاده خواهد کرد. از سوی دیگر، با وجود آنکه استفاده از تیتر و عکس در نشریات ورزشی در همه جای دنیا عامل مؤثری در فروش نشریه است اما بقای یک نشریه به آگهی است. این در حالی است که نشریات ورزشی ما یا هنر جذب آگهی را ندارند و یا به دلیل عدم حمایت، از این امکان برخوردار نیستند. به همین دلیل مسؤولان نشریه حاضر می‌شوند در قبال دریافت مبلغی،‌ موضع‌گیری فرد یا نهادی را چاپ کنند که همین امر باعث شده بخش عظیمی از حجم نشریات بدین طریق پر شود.
وی در خاتمه ابراز امیدواری کرد با پرداختن چند جانبه به موضوع رسانه‌های ورزشی، بتوان در جهت تقویت ورزش در جامعه، نقش موثری ایفا کرد.

منبع : انجمن جامعه شناسی ایران