محاسبات نرخ تورم سال ۸۷ واقعی است‌

اخیرا عنوان شده نرخ تورم اعلام شده امسال با نرخ سال قبل به دلیل تغییر ترکیب سبد کالا و خدمات مورد محاسبه، قابل مقایسه نیست.
چندی پیش در جریان یک مصاحبه تلویزیونی، از تغییر ترکیب سبد کالا و خدمات مصرفی خانوار، نام برده شد و آن را دلیل مقایسه نشدن شاخص سال جاری با سال قبل دانستند. توضیحات زیر به منظور روشن شدن بیشتر مطلب ارائه می‌شود:
سبد کالا و خدمات مصرفی خانوار، مجموعه‌ای از کالا و خدمات مصرفی با برآوردی از نسبت‌های موزون هریک از کالاها یا خدمات است که مبنای آمارگیری و برآورد شاخص تورم است. این شاخص، نشان‌دهنده تغییر هزینه مصرفی خانوارهاست که هرماهه از سوی بانک مرکزی محاسبه و اعلام می‌شود.
همواره سعی می‌شود ترکیب کالا و خدمات موجود در این سبد و همچنین وزن هریک در آن سبد، متناسب با کالاها و خدمات مصرفی متوسط جامعه باشد. در این محاسبات، هزینه بعضی کالا و خدمات که به صورت مستقیم خریداری و مصرف می‌شود، نظیر نان و لباس و خدمات حمل و نقل، معادل قیمت آنها خواهد بود.
برخی دیگر هزینه‌ها نظیر هزینه مسکن، معادل هزینه اجاره ماهانه آن محاسبه می‌شود. این هزینه حتی برای کسانی که در منزل شخصی زندگی می‌کنند، معادل مبلغ اجاره آن محل مسکونی در نظر گرفته می‌شود.
ترکیب کالا و خدمات و همچنین وزن هریک از آنها در سبد، هرازچندی با توجه به مقتضیات زمان اصلاح و تجدیدنظر می‌شود. این کار اقدامی منطقی و روشن است. آمارگیران برای این که بتوانند شاخص صحیح و دقیقی اعلام کنند، در درجه اول باید سبد کالا و خدمات مورد محاسبه با آنچه در عالم واقع اتفاق می‌افتد تا حد بسیار زیادی مطابقت داشته باشد.
در درجه بعد باید روش آمارگیری و جمع‌آوری اطلاعات قابل اتکا و مطمئنی را به اجرا بگذارند و در انتها فرمول‌های علمی و مستند برای تحلیل نتایج و نتیجه‌گیری به کار گیرند. این کاری است مداوم، مستمر و دائمی که علاوه بر مراقبت از صحت و اطمینان‌بخشی نظام آمارگیری موجود، روزبه‌روز نسبت به ارتقای کیفی آن اقدام شود.
به این منظور، ترکیب و وزن کالا‌ها و خدمات این سبد، هرازگاه، متناسب با تغییرات الگوی مصرفی جامعه اصلاح می‌شود. کالاها و خدمات جدیدی که به صورت عمومی مورد اقبال جامعه قرار گرفته به میزان متناسب به سبد کالا افزوده می‌شود و متقابلا کالاها و خدماتی که به دلایل مختلف از فهرست کالا و خدمات مردم خارج می‌شود، از سبد حذف یا وزن آن در سبد کاهش می‌یابد.
تناوب و سرعت تغییر و اصلاح سبد به نحوی باید باشد که ۲ هدف متفاوت و در عین حال مکمل را تامین کند. از یک طرف سبد مورد ارزیابی بتواند نماینده واقعی و قابل قبولی از مصرف عمومی مردم باشد. از طرف دیگر توالی آمار‌های سالانه و مقایسه آنها معنی‌دار بوده، امکان تحلیل و نتیجه‌گیری به پژوهشگران بدهد بنابراین فواصل و دوره‌های تغییر و تجدیدنظر در سبد بستگی کامل به روند تغییر رفتار و الگوی مصرفی جامعه دارد.
به عنوان مثال افزودن هزینه‌های ارتباطی و مخابراتی یا حذف هزینه زغال و جایگزینی آن با هزینه گاز به عنوان تامین‌کننده غالب انرژی خانوارها نمونه‌هایی از این تغییر در دوره‌های گذشته است.
با ملاحظه نکات فوق، این اقدام در کشور ما هر چند سال یک‌بار و به اقتضای شرایط و شدت تغییر الگوی مصرف متوسط جامعه انجام می‌شود و آخرین دوره آن ۷ ساله بوده است. روشن است که در مقاطع تغییر وتجدید نظر، مراتب به اطلاع عموم می‌رسد و علاوه بر توضیح نوع، میزان تغییر، انتشار ترکیب، وزن کالا و خدمات جدید، نحوه تبدیل و انطباق آمار‌ها در دو دوره، اعلام می‌شود.
سبد کالا و خدمات مصرفی خانوار در ایران، آخرین بار بر اساس سبد پایان سال ۱۳۸۳ اصلاح شد و محاسبات آن در شاخص‌های اعلام شده سال ۱۳۸۶ منظور و در همان زمان منتشر شد و به طرق مختلف ترکیب جدید و مشخصات آن به اطلاع عموم رسید و پس از آن تا به حال تغییری در این زمینه نداشته‌ایم بنابراین، آمار‌های مربوط به سال ۱۳۸۷ با آمار‌های مربوط به سال ۱۳۸۶ از یک جنس و در قالب یک سبد کالا و یک فرمول واحد است و مقایسه آن می‌تواند روند تغییر سطح عمومی قیمت‌ها را نشان دهد.
این حرف که آمار امسال به دلیل تغییر ترکیب سبد کالا و خدمات از یک جنس نیستند و قابلیت مقایسه ندارند، حرف صحیح و کارشناسانه‌ای نیست و اشتباه در اطلاع‌رسانی است. امید می‌رود با ارائه توضیحات فوق این اشتباه بر طرف شود و آدرس اشتباهی که در خصوص تورم به جامعه داده شده بود، اصلاح شود و کارشناسان و صاحب نظران و همچنین مسئولان دولت بتوانند با بررسی و مطالعات دقیق‌تر، ریشه‌ها و عوامل تورم موجود را شناسایی کنند و برای رفع و دفع این بلیه از اقتصاد کشور و مهار عوامل موجده تورم و جلوگیری از تداوم تاثیر مخرب آن عوامل، ثبات و آرامش را بر اقتصاد کشور حاکم کنند.

طهماسب مظاهری
رئیس کل سابق بانک مرکزی‌

منبع : روزنامه جام‌جم