دانشگاه قابل تقلیل به یک بنگاه اقتصادی نیست!

دانشگاه، به معنای خاص کلمه، قابل تقلیل به یک بنگاه اقتصادی یا یک شرکت سهامی نیست. زیرا که دانشگاه، ابعاد غیر انتفاعی، غیر بازاری و ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی خاصی دارد. پاسخگویی دانشگاه، صرفاً، پاسخگویی به تقاضای بازارها نیست، بلکه مسئولیت اجتماعی پاسخگویی به مسائل فرهنگی جامعه را نیز عهده دار است.
هر سال تحصیلی، مرکب از دو نیمسال تحصیلی و بر حسب لزوم، یک دوره تابستانی است.
هر نیمسال تحصیلی، شامل ۱۶ هفته و هر دوره تابستانی شامل ۶ هفته آموزش است. ( ماده ۱۰ آئین نامه آموزشی)
مهرماه، نخستین ماه آغاز سال تحصیلی در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی در کشور اسلامی‌ما است. از این‌رو است که پرداختن به موضوع دانشگاه‌ها از زاویه‌ای دیگر، امری مهم به‌نظر می‌آید. به‌خصوص آن‌که مساله مدیریت دانشگاه‌ها، از زاویه اقتصادی، امری بس خطیر است.
دانشگاه، به مفهوم امروزی آن، از یکسو، تحت تاثیر یونان باستان و از سوی دیگر، متاثر از عصر نوزائی در غرب است که آشکارا، این هر دو پدیده، وامدار گهواره تمدن بشری، مشرق زمین، می‌باشند . ( قاسم علیم – کنکور: عدالت آموزشی - هفته نامه شما)
اگر چه، هر نهاد و موسسه‌‌ای، از سازماندهی ویژه‌، برای خود، برخوردار است. ولی، دانشگاه‌‌ها، عموماً، از یک هیات امنا، یک رئیس، حداقل یک معاون و روسای قسمت‌های گوناگون تشکیل شده‌اند که تصمیم گیری‌های گوناگون را عملی می‌‌سازند. دانشگاه‌ها، معمولاً، به تعدادی دانشکده تقسیم می‌‌شوند. سیستم‌ دانشگاه‌های دولتی، توسط نهاد‌های آموزش عالی دولت اداره می‌‌شوند. این نهادها، درخواست‌های مالی و پیشنهاد‌های بودجه‌ای را بررسی و پس از تصویب ، بودجه یاد شده را به دانشگاه مورد نظر تخصیص می‌‌دهند.
این نهادها، تغییرات در برنامه‌‌های آموزشی را تایید و برنامه ‌های جاری را لغو یا اصلاح می‌نمایند. به علاوه، تدابیر لازم را برای توسعه هماهنگ آموزش عالی، در سطح کشور، اتخاذ می‌کنند. اما، بسیاری از دانشگاه‌های دولتی در دنیا، تا حدی از استقلال مالی، پژوهشی و آموزشی برخوردارند. درصورتی که در دانشگاه‌‌های خصوصی، بودجه‌ای از طریق دولت دریافت نمی‌کنند و این دانشگاه‌ها در اتخاذ سیاست‌‌های خود نیز، استقلال بیشتری دارند.
هر چند که سیاستهای متغیر یا استانداردهای فرهنگی و اقتصادی، در نواحی جغرافیایی گوناگون، سبب ایجاد عدم توازن شدید، بین دانشگاه‌های گوناگون جهان و حتی دانشگاه‌های یک کشور، شده‌است؛ اما، دانشگاه‌‌های هر جامعه، معمولاً، در میان موسسات پژوهشی و آموزشی پیشرو آن جامعه قرار دارند.
اغلب دانشگاه‌‌ها در کنار ارائه دروس علوم تجربی، مهندسی، معماری، پزشکی، مدیریت ورزش، علوم اجتماعی، حقوق یا علوم انسانی، امکانات رفاهی خاصی را مانند غذا خوری، بانک، فروشگاه کتاب، مراکز خدمات تایپی و تکثیر، مراکز مشاوره تحصیلی و شغلی و بوفه‌ها را برای دانشجویان، فراهم می‌‌آورند. به علاوه، در دانشگاه‌های بزرگ‌، دانشجویان از امکاناتی نظیر کتابخانه، مراکز ورزشی، رستوران، اتحادیه دانشجویی، باغهای گیاه شناسی، رصدخانه ستاره شناسی، بیمارستانهای دانشگاهی و کلینیک‌ها، شبکه‌های رایانه‌‌ای، آزمایشگاه‌های علمی و ... برخوردارند. ( فرهنگنامه ویکی پدیا )
دانشگاه، به معنای خاص کلمه، قابل تقلیل به یک بنگاه اقتصادی یا یک شرکت سهامی نیست. زیرا که دانشگاه، ابعاد غیر انتفاعی، غیر بازاری و ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی خاصی دارد. پاسخگویی دانشگاه، صرفاً، پاسخگویی به تقاضای بازارها نیست، بلکه مسئولیت اجتماعی پاسخگویی به مسائل فرهنگی جامعه را نیز عهده دار است.
دانشگاه، نهادی است که از منابع عمومی، کمکهای خصوصی داوطلبانه، اوقاف و هدایا استفاده می‌کند و انتظار می‌رود که دانشگاه‌ها بتوانند پاسخگوی مسائل عمومی جامعه باشند و کارکردهای آنها، از محدودۀ قواعد بخش خصوصی فراتر رود. در فلسفۀ آموزشی عالی‌، این پرسش به میان می‌آید که آیا مفهوم و فلسفه وجودی دانشگاه‌، صرفاً، تربیت نیروی انسانی متخصص است؟
در تاریخ معاصر، انقلاب اول آکادمیک، در قرون ۱۹ و ۲۰ میلادی، به شکل‌گیری دانشگاه‌های پژوهشی انجامید و انقلاب دوم آکادمیک نیز در اواخر قرن بیستم میلادی، به صورت مفهوم دانشگاه کارآفرین، شکل گرفت. با وجود این، دانشگاه، همچنان نهادی اجتماعی و فرهنگی است و کارآفرینی اقتصادی، خدمات پژوهشی تخصصی و تربیت نیروی متخصص، رسالتهای روشنفکری و روشنگری را نیز با خود حمل می‌کند.
در خصوص نهاد دانشگاه‌، انتظاراتی انسانگرایانه، بر اساس تفکر مدرن وجود دارد که در واقع، پرورش - به اصطلاح - شهروند است.
از دانشگاه انتظار می‌رود که با همان انتظارات اومانیستی (انسان گرایانه)، انسانی مدرن، مبتنی بر تفکر نوین و رفتارهای مدرن تربیت کند. دانشگاهیان‌، به عنوان گروه مرجع جدید، در مقابل گروه‌های مرجع قدیم، در دنیای معاصر، مسئولیت اجتماعی و فرهنگی ویژه‌ای دارند که پاسخگوی مشکلات جامعه باشند. ( مقصود فراستخواه – نامه آموزش عالی – شماره ۱۷ )
در این میان، دانشجوی پولی، مسئله‌ای است که از دوران اصلاحات تا کنون، مورد اعتراض اقشار مختلف دانشجویان بوده است و این اعتراض تاکنون ادامه دارد.
این دانشجویان، طبقه‌ای خاص و ویژه، در دانشگاه‌ها هستند که به علت پولدار بودن، بهترین امکانات در اختیارشان است
این، به اصطلاح دانشجویان، در جایگاه‌های ویژه‌ای قرار دارند و شیک ترین ساختمان دانشگاه‌ها، به آنها تعلق دارد. اوقات فراغت‌شان را در کافی شاپ دانشجوئی مخصوص خودشان می‌گذرانند. این در حالی است که بوفه اغلب دانشگاه‌ها، قابل مقایسه با کافی شاپ دانشجوئی آنها نیست.
دانشجویی که از دور افتاده‌ترین روستای کشور، با رنج و مشقت فراوان، مرحله کنکور را پشت سر می‌گذارد و به یکی از دانشگاه های معتبر، راه می‌یابد‌؛ چگونه می‌تواند تحمل کند تا فردی، به علت پولدار بودن بیاید و اعتباری را که وی، به علت نبوغ اش به دانشگاه داده است، یدک بکشد؟
این دانشجویان، زیر نظر بهترین استادان، مشغول به تحصیل هستند و پس از دو سال، به دانشگاه‌های خارجی اعزام می‌شوند، در حالی‌که امکان هیچ نظارتی، از سوی دانشگاه‌های کشور مبدا، نسبت به آنان وجود نخواهد داشت.
این دانشجویان، بدون اینکه مشکل به اصطلاح خدمت نظام وظیفه عمومی را حس کنند؛ به راحتی، از کشور خارج می‌شوند. در حالیکه اگر که دانشجویان دیگر بخواهند تا سفرهای علمی خارج از کشور داشته باشند، دچار مشکلات فراوان خواهند بود.
این بی‌اخلاقی، از سوی کسانی اتفاق می‌افتاد که نه تنها هیچ سنخیتی با قاطبه دانشجویان ندارند، بلکه هویت دانشجو را نیز زیر سؤال برده‌اند.
دانشگاه‌های ما این امکانات بالا را به کسانی می‌دهد که شاید هرگز به ایران بازنگردند. تلاشی که از سوی دانشگاه های دولتی، برای آنها می‌شود، هیچ ثمره‌ای در راه سربلندی کشور اسلامی ندارد و حتی، موجب سرافکندگی است.
اکنون شاهدیم که مسئولان دانشگاهی، صرفاً به علت کسب درآمد اقدام به چنین کاری کرده‌اند. دانشجویان خواستار پاسخگویی مسئولان، نسبت آن بوده و حاضر نیستند که به خاطر سودجویی با آبروی قشر دانشجو بازی شود. (مصاحبه یکی از فعالان دانشجویی – خبرگزاری فارس)
اکنون، این تقاضا از مسئولان دولتی آموزش عالی در کشور، بر حق است که با مشاهده وضعیت امکانات رفاهی دانشجویان کشور اسلامی و مقایسه آن با سایر کشورهای جهان، بکوشند تا امکانات مناسب تری را در خصوص وضعیت معیشتی دانشجویان فراهم نمایند و دانشگاه را که می‌رود تا تعبیر تصویری واضح از یک بنگاه اقتصادی گردد، به نهاد مقدس علم و مبارزه تبدیل سازند. امید است که مسئولین آموزش عالی، کمی در دل اعتقاد به عدالت و تقدیس علم داشته باشند و با مشاهده وضعیت بغرنج خوابگاههای دانشجوئی و غذای دانشجویان بکوشند تا خادم جوانان این مرز و بوم شوند.

قاسم علیم

منبع : خبرگزاری آفتاب