هشدارهایی از جنس هاشمی

یک مثل معروف هست در زبان فارسی با این مضمون که کاری نداشته باش گوینده حرف کیست، بلکه ببین حرفش چیست. ولی این مثل ظاهراً همه جا مصداق ندارد. مثلاً در فضای سیاسی معاصر ایران وقتی هاشمی رفسنجانی سخنی می گوید آن سخن به اعتبار گوینده اش مورد توجه قرار می گیرد و هیچ کس از کنارش ساده نمی گذرد. حال آنکه ممکن است نظیر آن سخن را بسیاری کسان دیگر با زبان متفاوت گفته باشند اما وقتی هاشمی می گوید همه چیز فرق می کند. هاشمی به تصدیق موافقان و منتقدانش مرد سرد و گرم چشیده سیاست ایران در ربع قرن اخیر است.
در واقع او جزء معدود شخصیت هایی است که کسی در سیاست ورزی اش شک ندارد و آن قدر در حیات سیاسی معاصر ایران موثر بوده که همه سیاسیون ایرانی تعابیری نظیر فراجناحی بودن و اعتدال گرایی را خاص شخصیت او می دانند. همین موقعیت منحصر به فرد به هاشمی امکان داده به دور از محدودیت های جناحی و تعلقات حزبی گهگاه سخنانی بر زبان آورد که می تواند تا مدت ها فضای سیاسی کشور را تحت تاثیر خود قرار دهد. هاشمی فراجناحی و اعتدال گرا اما مدتی است اظهار نگرانی می کند. او هم نگران انحراف در رقابت های سیاسی داخلی است و هم نگران وضعیت کشور در عرصه بین المللی. نگرانی های او درست همان نگرانی هایی است که این روزها از زبان طیف وسیعی از فعالان سیاسی اصلاح طلب نیز شنیده می شود ولی شنیدن این نگرانی ها از زبان هاشمی معنای دیگری دارد.
● شرایط ویژه یا آرامش تمام عیار
رسانه های خارجی که همیشه در کنار نام هاشمی تعبیر «سیاستمدار واقع گرا» را قرار می دهند، دل نگرانی های اخیر او درباره اوضاع خارجی ایران را نیز از زاویه واقع گرایی وی ارزیابی می کنند. این دیدگاهی است که در داخل نیز طرفداران زیادی دارد و بسیاری از فعالان سیاسی اصلاح طلب نیز با هاشمی هم عقیده اند که شرایط کشور شرایط ویژه و حساسی است. ولی مساله اینجاست که طیف قابل ملاحظه یی از قوه مجریه با دغدغه های هاشمی همسو نیست و به همان اندازه که هاشمی و اصلاح طلبان معتقدند کشور در شرایط ویژه یی به سر می برد، کارگزاران قوه مجریه بر این باورند که هیچ شرایط ویژه یی بر کشور حاکم نیست و وضعیت ایده آلی بر کشور حکمفرماست.بر همین اساس هم وقتی هاشمی در روزهای گذشته با دو پیام هشدارگونه تصویری از اوضاع تهدید آمیز منطقه ارائه کرد و با حساس خواندن شرایط کشور خواهان هوشیاری بیشتر مسوولان در قبال این تهدیدها شد، هشدارهای او واکنش سریع برخی کارگزاران قوه مجریه را به همراه داشت که تحلیل هاشمی از اوضاع را خوش نمی داشتند.
حامیان دولت در مقام دفاع از عملکرد کابینه در حوزه سیاست خارجی عملاً وجود تهدیدهای واقعی علیه کشور را رد کرده و در موضع گیری های خود بر این نکته انگشت تاکید گذاشتند که دیپلماسی دولت نهم نه تنها تنش آفرین نبوده بلکه باعث رفع تهدیدها از کشور شده است. برای نمونه مشاور ارشد رئیس جمهور در واکنش به هشدارهای هاشمی از اینکه برخی با جنگ روانی دشمنان نگران شده و این نگرانی را منتقل می کنند انتقاد کرده و گفته که نباید تحت تاثیر این نگرانی قرار گرفت. هاشمی ثمره پیش از این نیز زمانی که در مردادماه گذشته هاشمی شرایط کشور را ویژه خوانده بود، نخستین فرد از اصحاب کابینه بود که به هشدار رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام واکنش نشان داد و با لحنی کنایه وار گفته بود اگر منظور از شرایط ویژه این است که کشور به سرعت در حال پیشرفت است و همه مسائل کشور منسجم می شود، این حرف درست است.تحلیل هاشمی ثمره از موقعیت بین المللی کشور و تاکید بر اینکه تهدیدهای خارجی، چیزی جز جنگ روانی نیست را می توان ترجیع بند تمام تحلیل های حامیان دولت از موقعیت بین المللی ایران ارزیابی کرد. چنان که در طول روزهای گذشته هم نمونه هایی از این دست تحلیل ها از جانب هواداران دولت اینجا و آنجا منتشر شد.
برای مثال حمیدرضا ترقی معاون امور بین الملل حزب موتلفه در واکنش به هشدارهای هاشمی گفت که ویژه دانستن شرایط کشور و صحبت از تهدیدات دشمن علیه کشور بزرگنمایی این تهدیدات است و بیشتر جنبه انتخاباتی دارد تا واقعیت. او همچنین از مسوولان درخواست کرد که جامعه را به لحاظ روحی و روانی مقتدر و دارای اعتماد به نفس و شجاع حفظ کنند و نگرانی را به جامعه القا نکنند.چالش جدی حامیان دولت با تحلیل هاشمی از موقعیت بین المللی ایران در سخنان عضو شورای مرکزی جمعیت ایثارگران نیز بازتاب داشت که با نادرست خواندن اظهارات هاشمی رفسنجانی درخصوص بی سابقه بودن تهدیدات امریکا و موقعیت حساس کشور به تمجید از دیپلماسی دولت نهم پرداخته و ابراز عقیده کرده بود که احمدی نژاد با در پیش گرفتن رفتاری منطقی در عرصه سیاست خارجی توانسته است تهدیدات تبلیغاتی امریکا را که در تمام دوره ها وجود داشت، بی اثر جلوه دهد.
با این حال به همان اندازه که تحلیل هاشمی از تهدیدهای بین المللی علیه کشور مورد انتقاد حامیان دولت قرار گرفت، اصلاح طلبان از آن استقبال کرده و بیان این هشدارها از جانب هاشمی را نشانه خرد سیاسی و واقع گرایی وی دانستند. اصلاح طلبان که همواره پس از انتقاد از سیاست خارجی دولت، متهم به انفعال و ترس می شوند، تحلیل هاشمی از اوضاع را به فال نیک گرفته و با برجسته کردن هشدارهای وی در رسانه هایشان همسویی خود را با تحلیل هاشمی از اوضاع به نمایش می گذارند. با این حال آن چیزی که باعث شد اصلاح طلبان در روزهای گذشته به هاشمی توجه مضاعفی نشان دهند، دیگر هشدار او بود؛ هشداری درباره انتخابات مجلس هشتم که به مانند هشدار نخست دلخوری اصولگرایان و خرسندی اصلاح طلبان را به همراه داشت.
● فرصت مغتنم برای اصلاح طلبان
هاشمی در روزهایی که اصلاح طلبان هر فرصتی را برای بیان دغدغه هایشان جهت برگزاری انتخاباتی سالم و آزادانه مغتنم می شمارند، در گفت وگویی با ماهنامه «صنعت و توسعه» شرط مهم حضور مردم در انتخابات را برگزاری انتخاباتی آزاد و سالم عنوان کرد و نسبت به دخالت های فراقانونی در انتخابات هشدار داد. همین سخن کوتاه و سربسته کافی بود تا سیاسیون دو جناح صف بندی خود را پیرامون این موضع آشکار کنند و به دنبال رمزگشایی از پیام هاشمی برآیند.
در جبهه اصولگرایان نایب رئیس مجلس شورای اسلامی سرشناس ترین چهره یی بود که به هشدار هاشمی درباره برگزاری انتخاباتی سالم و رقابتی واکنش نشان داد. محمدرضا باهنر در واکاوی دلایلی که هاشمی را به هشدارهای مکرر در مورد برگزاری انتخاباتی سالم و رقابتی واداشته در گفت وگویی با سایت خبری آفتاب به این نکته اشاره کرد که هشدارهایی مثل این را همه مسوولان و بزرگان مملکت می دهند اما وقتی غلظت و تعداد هشدارها بیشتر شود، این سوال به وجود می آید که آیا خبری در این خصوص است یا اینکه آیا مساله خاصی به ذهن ایشان رسیده است؟ باهنر بدون آنکه پاسخی به سوال خودش بدهد موضعی شفاف تر اختیار کرده و ابراز عقیده کرد که هشدارها باید به حدی گفته شود که باعث به وجود آمدن ظن و گمان بد در میان مردم نشود.مخالفت تلویحی باهنر با هشدار هاشمی درباره انتخابات اما زمانی آشکار می شود که وی امکان بروز تقلب گسترده در سیستم انتخابات ایران را رد کرده تا به این ترتیب نشان دهد که از نظر او هشدار هاشمی چندان ضروری به نظر نمی رسد.
نقد دیگر بر هشدار هاشمی درباره انتخابات مجلس هشتم از زبان الیاس نادران نماینده تهران در مجلس هفتم جاری شد و او نیز مانند باهنر واکنش خود را با جمله یی سوالی پیش برد و گفت که چرا هر وقت رقبای دوم خردادی ها در قدرت بودند هاشمی از این توصیه ها و ابراز نگرانی کردند، ولی وقتی هشت سال دوم خردادی ها بر سر قدرت بودند، ایشان چنین توصیه هایی نمی کردند؟ پاسخ این سوال ها را اما اصلاح طلبان آماده کرده بودند؛ اصلاح طلبانی که از همراهی هاشمی با دغدغه هایشان پیرامون انتخابات به وجد آمده و مایل بودند سخنان سربسته هاشمی را از دیدگاه خود تشریح کنند. تعبیر کلی اصلاح طلبان از این سخنان این بود که هاشمی پس از تجربه انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ و انتقادهایش از دستکاری در نتیجه انتخابات، اکنون بر آن است تا با هشدارهای پیاپی، نگرانی خود را درباره صیانت از آرای عمومی به نمایش بگذارد و به این ترتیب دولت را به نظارت دقیق تر برای برگزاری انتخابات سالم و آزاد تشویق کند.
برای نمونه محمد عطریانفر از اعضای شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی با برشمردن نقش ویژه هاشمی در روند تکوین جمهوری اسلامی به او حق می دهد که نسبت به جلوگیری از تضییع حقوق افراد و سلامت انتخابات، بیش از دیگران حساسیت داشته باشد. عطریانفر همچنین برای نشان دادن مقبولیت دغدغه های هاشمی میان اصلاح طلبان، از مشی اعتدالی هاشمی به عنوان مشی مورد تایید اصلاح طلبان نام برده و معتقد است که اصلاح طلبان از هاشمی انتظار دارند در مقام دفاع از مبانی میانه روی، حساسیت های خود را درباره مسائل کشور از جمله انتخابات در مقاطع مختلف ابراز کند تا مگر گوش شنوایی بیابد.
به این ترتیب، اصلاح طلبان با استقبال از دو هشدار هاشمی در هفته گذشته که یکی وضعیت ایران در عرصه بین المللی را هدف گرفته بود و دیگری بر رقابت های داخلی متمرکز بود، یک گام بزرگ دیگر برای همسویی استراتژیک با رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس مجلس خبرگان رهبری برداشتند و برایشان آشکار شد که در روزهای سخت می توانند روی هاشمی حساب کنند، هر چند که می دانند باید هنوز هم هاشمی را به عنوان سیاستمداری فراجناحی به رسمیت بشناسند.

مهدی تاجیک

منبع : روزنامه اعتماد