اشتباهی ساده، راه حلی ساده‌تر!

خانمی با سابقه چندین بار زایمان، برای گذاشتن وسیله جلوگیری از بارداری داخل رحمی (IUD) به درمانگاه زنان مراجعه کرد. درباره فواید و خطرات IUD به او مشاوره لازم داده شد و آزمون پاپ‌اسمیر و کشت گنوره و کلامید یا تراکوماتیس نیز انجام گردید که هر دو منفی بود...
بیمار یک هفته بعد در حین قاعدگی برای گذاشتن IUD مسی مراجعه کرد. متخصص زنان IUD را بدون مشکل خاصی کار گذاشت و چگونگی کنترل نخ آن را نیز به بیمار یاد داد. یک ماه بعد، وی به درمانگاه مراجعه کرد و گفت که نخ IUD را نمی‌تواند پیدا کند.
در سونوگرافی لگنی به عمل آمده، حاملگی ۷ هفته داخل رحمی و IUD با هم نشان داده شدند. از نظر تاریخ، بیمار تقریبا از زمان گذاشتن IUD، سه تا چهار هفته حامله بود و به نظر می‌رسید خون‌ریزی قاعدگی‌اش، ناشی از لانه‌گزینی تخم بوده است.
بیمار برای مشاوره قبل از زایمان ارجاع شد و توصیه شد که IUD در محل خود باقی بماند. به درخواست بیمار، حاملگی بدون عارضه خاصی ختم شد. پس از این اشتباه، درمانگاه ملزم شد پیش از گذاشتن IUD در زنان پره‌منوپوز، بدون توجه به سابقه قاعدگی یا تماس جنسی، آزمایش HCG انجام دهد.
IUD در پیشگیری از حاملگی نسبت به عمل جراحی بستن لوله‌ها موثرتر است و منجر به نازایی نیز نمی‌شود. در کشورهای اروپایی حدود ۳۰ درصد زنان در سنین باروری، از این وسیله استفاده می‌کنند. این رقم در آمریکا فقط حدود یک درصد است، زیرا پزشکان نگران عفونت و عوارض آن هستند و IUD را به بیماران خود پیشنهاد نمی‌کنند. هنگامی که IUD مسی در عرض یک هفته پس از نزدیکی گذاشته شود، ابزار بسیار موثری در پیشگیری از بارداری اورژانس محسوب می‌شود. اگرچه IUD سقط‌کننده مناسبی نیست، در صورت وجود حاملگی نباید در رحم گذاشته شود (چیزی که درباره بیمار ما اتفاق افتاد).
● زمان مناسب
گذاشتن IUD حین حاملگی شایع نیست، چون به طور معمول این کار در هنگام قاعدگی که دهانه سرویکس بازتر است، انجام می‌شود. در این مورد با وجود حاملگی، بیمار خون‌ریزی داشت، واقعه‌ای که در نزدیک به ۲۰ درصد حاملگی‌ها اتفاق می‌افتد. به همین دلیل برخی پزشکان برای همه زنان پیش از گذاشتن IUD یک آزمایش سریع ادراری برای تشخیص حاملگی درخواست می‌کنند. این آزمایش‌های ارزان، حساسیتی حدود۲۰m/IU برای هورمون HCG دارند که معادل میزان معمول آن در زمان لانه‌گزینی است. اگر آزمایش ادراری با وجود تخم بارور شده منفی باشد، گذاشتن IUD مسی و نه هورمونی، عمدتا موجب جلوگیری از لانه‌گزینی می‌شود. پیگیری همه بیماران باید حدود یک ماه پس از گذاشتن IUD انجام شود. این کار به منظور کنترل خروج آن هنگام قاعدگی و اطمینان دادن به بیمار درباره خون‌ریزی‌های غیرطبیعی که در سه ماه اول پس از قرار دادن آن شایع است، انجام می‌شود.
اگر فرد نتواند نخ IUD را پیدا کند، سونوگرافی، موثرترین روش برای کنترل محل داخل رحمی آن است. رشد رحم حین حاملگی گاهی موجب می‌شود نخ IUD به داخل گردن رحم یا خود آن کشیده شود. به‌طور معمول نخ را می‌توان از سرویکس بیرون کشید، ولی درباره رحم این طور نیست. اگر HCG ادراری و سونوگرافی تایید کرد که فرد حامله است، در صورتی که نخ IUD مشخص است، بدون توجه به اینکه بیمار تمایل به ادامه حاملگی دارد یا نه، باید آن را سریعا بیرون کشید. اگر نخ پیدا نشود، خارج کردن آ‌ن سخت‌تر است و می‌تواند برای حاملگی مشکل ایجاد کند، ولی مواردی هم از حاملگی موفقیت‌آمیز پس از خارج کردن IUD با هدایت سونوگرافی گزارش شده است. وجود IUD خطر سقط خود به خودی را حدود سه برابر افزایش می‌دهد، بنابراین چه حاملگی بخواهد ادامه پیدا کند و چه نکند، باید هر چه سریع‌تر IUD خارج شود. پس از خروج IUD با نخ قابل مشاهده، شانس سقط حدود ۳۰ درصد است (در مقایسه با ۲۰ درصد در موارد مشاهده نشدن نخ آن). اگر حاملگی ادامه یابد، به طور معمول IUD عارضه نامناسبی برای رشد جنین به وجود نمی‌آورد.
● اهمیت انجام آزمایش
این مورد، اهمیت انجام آزمایش HCG ادراری را پیش از گذاشتن IUD در زنانی که در سنین باروری قرار دارند (بدون توجه به سابقه قاعدگی یا تماس جنسی) مشخص می‌کند. سونوگرافی در مراحل اولیه حاملگی، ممکن است آن را تشخیص ندهد، بنابراین نیازی به انجام آن نیست، مگر اینکه شک به حاملگی باشد یا محل IUD مشخص نباشد.
IUD خطر حاملگی خارج رحمی را با مهار باروری، کاهش می‌دهد (گرچه موارد نادر حاملگی در استفاده‌کنندگان از IUD، بیشتر از بقیه افراد احتمال دارد که نابجا باشد). اگر به حاملگی خارج رحمی مشکوک شویم، سونوگرافی لگنی باید انجام گردد. آزمایش زنان از جهت کلامیدیا با آزمون‌های سریع‌التکثیر DNA منجر به کاهش خطر نازایی ناشی از عفونت سرویکس با این ارگانیسم می‌شود. برای گذاشتن IUD باید همه بیماران فرم رضایت‌نامه را پر کنند، چون این روش تهاجمی است و گاهی نیاز به بلوک سرویکس همراه با بیهوشی موضعی دارد.

دکتر فروغ فروغی

منبع : هفته نامه سپید