هیچ راه میان‌بری وجود ندارد

حتما با دیدن عنوان این گفتگو می‌گویید باز هم موضوع بحث تكراری است، چقدر باید درباره چاقی و راه‌های درمان آن مطلب بخوانیم اما از آنجا كه چاقی این روزها به عنوان "معضل قرن" شهرت یافته است و هر روز بر تعداد افرادی كه با آن دست به گریبان‌اند، افزوده می‌شود، هر چه درباره آن بگوییم، كم گفته‌ایم. در بسیاری از موارد دیده شده است، باورهای اشتباهی كه در میان ما وجود دارند، منشا همه مشكلات هستند. از این رو، این بار به سراغ دكتر سعید حسینی، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه تهران رفتیم تا در این‌باره نظرات ایشان را جویا شویم.
ـ ‌‌ به نظر شما چه چیزی باعث شده است كه چاقی به این شدت در میان مردم جوامع گوناگون گسترش پیدا كند؟
‌‌‌‌همان طور كه در سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۰۰ ورود بازی‌های كامپیوتری و اینترنت در ایالات متحده تعداد افراد چاق را به دو برابر میزان قبل رساند، با اندكی تاخیر این معضل با همین دلایل و نیز گرانی مسكن و كوچك شدن آن، كاهش فعالیت بدنی و از طرفی روآوردن بیشتر به غذاهای آماده، چاقی در كشور ما روند رو به رشدی را طی می‌كند. در این روزها فعالیت‌های فیزیكی كاهش یافته‌اند و خوردن برای مردم به نوعی سرگرمی تبدیل شده است به طوری كه اگر قرار باشد با یك پیاده روی ۱۰۰ كالری را بسوزانند، ۳۰۰ تا ۴۰۰ كالری غذا با خود به همراه می‌برند و مصرف می‌كنند. پس می‌بینیم كه غذا برای ما از اهمیت بالایی برخوردار است و رعایت نكردن در خوردن آن، چاقی را موجب می‌شود.
‌‌ـ شما به عنوان یك متخصص تغذیه، عامل اصلی این معضل را در چه می‌دانید؟
‌‌‌‌به طور كلی، چاقی علت‌های بسیاری دارد. مشكلات هورمونی و حتی یك اختلال كوچك تیروییدی می‌تواند چاقی را به همراه آورد اما در میان مردم این موضوع رواج پیدا كرده كه می‌گویند چاقی در خانواده ما ارثی است، در حالی كه اگر زمینه‌های وراثتی نیز وجود داشته باشد، می‌توان آن را به راحتی كنترل كرد؛ اما به یاد داشته باشیم كه علت بیشتر چاقی‌ها، بدخوردن به همراه پرخوری است. گاهی این بد خوردن‌ها در میان آنهایی كه دانش تغذیه‌ای مختصری هم دارند، دیده می‌شود. به طور مثال، برخی بر این باورند كه روغن زیتون بسیار مفید است و به حفظ سلامت‌شان كمك می‌كند اما بدون در نظر گرفتن كالری آن، در خوردنش زیاده‌روی می‌كنند. این افراد باید به یاد داشته باشند كه باید در مصرف مواد غذایی مفید نیز حد اعتدال را رعایت كرد. این اشتباه در برخی از موارد از سوی متخصصان و پزشكان نیز سرمی‌زند. به طور مثال، فردی به دلیل زانو درد به یك ارتوپد مراجعه می‌كند، اولین توصیه این متخصص آن است كه باید وزن خود را به سرعت كاهش دهد در همین‌جا و در قدم اول، اولین پیغام غلط به فرد می‌رسد یعنی عجله در كاهش وزن. سپس می‌گوید برای محكم شدن استخوان‌هایت در روز باید چهار لیوان شیر بنوشی كه این موضوع نیز می‌تواند ۶۰۰ كالری را به برنامه غذایی وی اضافه كند و این موضوع خود می‌تواند زمینه چاقی وی را به همراه داشته باشد. در نتیجه، فرد تصور می‌كند رعایت این نكته مانند خوردن دارو بسیار مهم است و آن را عملی كرده در نهایت این موضوع می‌تواند در بروز اضافه وزن تازه وی نیز نقش داشته باشد.
‌‌ ـ كمی‌ درباره كمربندها و ژل‌های لاغری و بسیاری روش‌های رنگارنگی كه این روزها تبلیغ می‌شوند، صحبت كنید.
‌‌‌‌همان طور كه گفتیم، راه حل سریعی برای رسیدن به لاغری وجود ندارد. حداقل تا به امروز راهی كه به سلامت لطمه‌ای وارد نكند و در عین حال سرعت عمل بالایی هم داشته باشد، كشف نشده است بنابراین كمربندهای لاغری كه با ایجاد حرارت یا تحریكات عضلانی و یا پوشیدن لباس‌های پلاستیكی كه باعث عرق كردن فراوان می‌شوند، راه حل‌هایی هستند برای از دست دادن آب بدن نه بافت چربی. به این دلیل است كه با قطع این روش‌ها وزن از دست رفته، دوباره بازمی‌گردد. حتی رژیم‌های تك خوری و یا توصیه یك ماده غذایی با این باور كه خاصیت لاغركنندگی دارد نیز توصیه نمی‌شود. به طور مثال، برخی از افراد معتقدند كه گریپ فروت لاغركننده است در حالی كه با خوردن انحصاری این ماده غذایی، كالری رژیم كم می‌شود و این موضوع می‌تواند خود لاغر كننده باشد و اصلا به نوع ماده غذایی كه خورده می‌شود، بستگی ندارد.
‌‌ـ نظرتان درباره داروهای لاغری كه این روزها در دسترس همه قرار گرفته‌اند، چیست؟
‌‌‌‌همواره افرادی كه قصد لاغر شدن دارند باید این نكته را به خاطر بسپارند كه برای درمان چاقی راه میان‌بری وجود ندارد. این روش‌های رنگارنگ فقط اهداف تجاری را دنبال می‌كنند. به طور كلی، هر جا صحبت از راه‌های بدون زحمت می‌شود، افراد باید اطمینان داشته باشند كه شبهه‌ای در آنها وجود دارد. حتی این موضوع درباره داروها نیز صادق است. داروهایی كه می‌توانند به مصرف برسند باید از سوی سازمان غذا و داروی ایالات متحده تایید شده باشند در حالی كه تنها دو تا سه داروی لاغری مورد قبول این سازمان قرار گرفته‌اند كه البته در كشور ما نیز وجود ندارند. به این ترتیب، بیشتر داروهای موجود از نوع غیرمجازند كه اثر آنها به اثبات نرسیده‌اند و می‌توانند برای سلامت خطرات فراوانی را به همراه داشته باشند. از این رو، هر جا سخن از دارویی و یا پدیده‌ای نوین و یا رمز و رازی خارق العاده برای لاغری به میان می‌آید، نشانه‌هایی از تقلب دیده می‌شود. به طور كلی، در هر جایی كه نقش متخصص برای تجویز این نوع داروها حذف شود و ارتباط مستقیم میان فروشنده دارو و مصرف كننده به وجود آید، باید محتاطانه عمل كرد.
‌‌ـ پس به نظر شما از هیچ نوع داروی لاغری نمی‌توان برای كاهش وزن استفاده كرد؟
‌‌‌‌ما نگفتیم كه داروی لاغری به طور كلی باید حذف شود (البته به عنوان روش‌های كمكی لاغری) بلكه گفتیم باید لزوم مصرف آن برای متخصص ضروری به نظر برسد در این صورت است كه می‌توان از آنها استفاده كرد. به طور مثال، اگر فردی اشتهای زیادی داشته باشد باید زیر نظر متخصص از داروهای ضد اشتها استفاده كند، اگر بر اثر استرس فراوان به غذاخوردن روی می‌آورد باید از داروهای آرامش بخش استفاده كرد و یا اگر بر اثر كم كاری تیرویید این چاقی ایجاد شده باشد، می‌تواند داروهای كنترل كننده این بیماری به عنوان یك داروی لاغری برای این شخص در نظر گرفته شود اما باز هم تكرار می‌كنیم كه این داروها در كنار یك رژیم اصلاح كننده عادات غذایی می‌توانند مفید باشند البته در صورتی كه علت چاقی مشخص شده باشد. لازم به ذكر است كه عرض كنم هیچ‌گونه داروی تزریقی برای درمان چاقی وجود ندارد و اغلب داروهای تزریقی كه متاسفانه توسط افراد غیرمتخصص تجویز می‌شوند، به كاهش آب بدن منجر می‌شوند نه بافت چربی.
‌‌ـ شما به تغییر عادات غذایی اشاره كردید. ممكن است كمی‌ درباره آن بیشتر صحبت كنید؟
‌‌‌‌به طور كلی، رژیم غذایی خود بهانه‌ای است برای تغییر و یا بهتر بگوییم اصلاح عادات غذایی. یك متخصص در یك مشاوره باید تشخیص دهد كه تكرار چه عادات غلطی، چاقی یك نفر را ایجاد كرده است. مثال این فرد مانند دانش‌آموزی است كه نقاشی می‌كشد و یا انشا می‌نویسد و معلم‌اش آن را اصلاح می‌كند تا به این ترتیب اشكالات وی گرفته شود، در این موارد هیچ وقت یك معلم برای دانش آموز یك انشای كامل را خود نمی‌نویسد. متخصص تغذیه نیز باید اجازه بدهد تا فرد از عادات غذایی‌اش صحبت كند و آن‌گاه اشتباهاتی را كه بارها و بارها تكرار كرده است را به وی گوشزد كند. به این ترتیب است كه با حذف این عادات غلط، چاقی برای همیشه در فرد درمان خواهد شد زیرا اگر این عادات اصلاح نشوند، فرد بعد از مدتی دوباره به همان روش زندگی قبلی خود بازگشته و این موضوع می‌تواند دوباره زمینه چاقی‌اش را فراهم آورد. به این دلیل است كه برای همه افراد نمی‌توان یك نسخه پیچید و یا از یك رژیم غذایی استفاده كرد مانند بسیاری از افراد غیرمتخصص كه به همه افراد پرینتی از یك رژیم غذایی كه از قبل آماده دارند، داده و یك رژیم را برای كاهش وزن به همه توصیه می‌كنند.
ـ ‌‌ آیا شما هم اعتقاد دارید كه لاغر شدن راه بسیار سختی است كه هر كسی نمی‌تواند از عهده آن بر بیاید؟
‌‌‌‌قطعا پاسخ این سوال منفی است. درست است كه در هیچ كاری حتی لاغر شدن، نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود اما با تغییر رفتار می‌توان بهترین نتیجه را به‌دست آورد. بسیاری از این افراد وقتی به ناچار تصمیم به لاغر شدن می‌گیرند، خود را برای سختی آماده می‌كنند در حالی كه لاغری باید از همان ابتدای شروع با ایجاد یك احساس شادابی و نشاط همراه باشد، فرد هر روز باید احساس سرزندگی و بهتر شدن داشته باشد و به این باور برسد چرا كه به هیچ عنوان برای لاغر شدن راه میان‌بری وجود ندارد.
‌‌ ـ به نظر شما ورزش تا چه اندازه می‌تواند در كنار رژیم‌های لاغری مناسب، كمك كننده باشد؟
‌‌‌‌متاسفانه بسیاری از ما از ورزش كردن توقع بسیاری داشته و انتظار داریم با یك ساعت پیاده‌روی مقدار قابل ملاحظه‌ای از وزن‌مان كم شود. در حالی كه اگر تمام فعالیت‌های روزانه‌مان را نیز در نظر بگیریم، به‌طور معمول ۲۵ درصد از كل انرژی مصرفی روزانه ما به فعالیت مربوط می‌شود. حتی نیم ساعت ورزش كردن كالری زیادی نمی‌سوزاند، در نهایت ۱۰۰ تا ۱۵۰ كالری كه معادل كالری یك لیوان شیر است. از این رو وقتی فرد از پیاده‌روی بازمی‌گردد و یك لیوان آب میوه میل می‌كند گاهی بیشتر از كالری را كه سوزانده است، دریافت می‌كند و به این ترتیب، نه تنها لاغر نمی‌شود بلكه كالری اضافه‌ای نیز دریافت كرده است اما این مهم را باید به خاطر سپرد كه ورزش برای سلامت قلب و عروق و روان انسان بسیار حیاتی است و در مواردی كه چاقی بر اثر استرس زیاد ایجاد شده باشد یعنی فرد برای فرار از استرس به خوردن روی می‌آورد، ورزش می‌تواند عامل كاهنده استرس و از این طریق لاغركننده باشد اما نباید از ورزش بیش از اندازه برای لاغری توقع داشت.
ـ‌‌ آقای دكتر، چرا در برخی از افراد ابتدا صورت‌شان لاغر می‌شود و یا چین و چروك در این ناحیه به وجود می‌آید؟
‌‌‌‌باید این نكته را همیشه به خاطر داشت، در صورتی كه لاغری به كمك یك رژیم غذایی اصولی ایجاد شود، نباید پوست صورت هیچ‌گونه آسیبی ببیند. مگر صورت چقدر بافت چربی دارد كه به محض شروع یك رژیم لاغری زیر چشم‌ها گود شود و یا گونه برخی از افراد در اصطلاح تورفتگی پیدا كند، اینها همه به كاهش آب بدن باز می‌گردد. از این رو، كاهش وزن هفته‌ای نیم تا یك كیلوگرم با كاهش بافت چربی همراه است، در غیر این صورت اگر كاهش وزن بیشتر باشد، از دست دادن آب بدن و بافت عضلانی است كه لاغری را ایجاد كرده كه چندان هم ماندگار نخواهد بود.
ـ ‌‌ به نظر شما نتیجه یك رژیم غذایی كم كالری اما غیر اصولی چه عواقبی را می‌تواند به همراه داشته باشد؟
‌‌‌‌همان طور كه گفتیم، لاغری باید با ایجاد احساس شادابی همراه باشد زیرا یك رژیم غذایی نامناسب می‌تواند بافت عضلانی بدن را كاهش دهد. با این كاهش، سوخت و ساز بدن نیز كم می‌شود و به این ترتیب كاهش وزن در نقطه‌ای ثابت مانده و دیگر تغییر نخواهد كرد. به این دلیل است كه گاهی دو نفر با وزن یكسان به یك متخصص مراجعه می‌كنند اما یكی با رژیم غذایی كمتر از وزنش كاهش وزن مناسبی دارد اما دیگری اصلا تغییری در وزنش ایجاد نمی‌شود. علت اصلی آن است كه نفر دوم بافت عضلانی كمتری داشته و سوخت و ساز بدن وی از حد معمول كمتر است. این موضوع ایجاد نمی‌شود مگر بر اثر گرفتن رژیم‌های غذایی نامناسب و مكرر. خلاصه عرض كنم شما اگر از وزن ۹۰ به ۸۰ می‌رسید باید به اندازه یك فرد ۸۰ كیلویی غذا بخورید و وزن‌تان افزایش و یا كاهشی پیدا نكند این به آن معناست كه اگر معادل یك فرد ۷۰ كیلویی بخورید، دو مرتبه وزن‌تان كاهش می‌یابد اما اگر چنین نشد بدانید كه در مسیر كاهش وزن احتمالا عضله از دست داده‌اید و نیاز بدن‌تان كاهش یافته است.
‌‌ ـ و به‌عنوان حرف آخر...
‌‌به عنوان آخرین توصیه‌ام به آنهایی كه قصد درمان چاقی خود را دارند، توصیه می‌كنم كه در این راه صبور بوده و به هیچ عنوان عجله‌ای به خرج ندهند چون در بحث بازار لاغری آشفتگی‌های فراوانی دیده می‌شود، بهتر است یك متخصص مجرب را برای رسیدن به نتیجه مطلوب انتخاب كرده و از هر شخصی كه در زمینه لاغری كار می‌كند، درباره تخصص او و روند كار توضیح بخواهند زیرا حق بیمار است كه بداند متخصص می‌خواهد با استفاده از چه روشی مشكل او را حل كند. اگر فردی از روش لاغری یا از داروهای لاغری استفاده كرد و متخصص حاضر نشد اسم آن روش یا دارو را برای شما بازگو كند، حتما بدانید كه تقلبی در كار است

منبع : روزنامه سلامت