امراض پشت نیمکت

خطر شیوع كدام بیماری‌ها در میان دانش‌آموزان مدرسه بیشتر است..
اول مهر كه از راه ‌می‌رسد، مریضی بچه‌ها را هم با خودش می‌آورد. بچه‌هایی كه در تمام طول تعطیلات تابستان حتی یك <آخ> هم نگفته بودند، حالا هر چند روز یكبار به انواع و اقسام امراض مبتلا می‌شوند تا شاید یكی دو روزی را از درس و مدرسه فرار كنند. البته سرد شدن هوا و تجمع تعداد زیادی از دانش‌آموزان در محیط مدرسه كه خیلی وقت‌ها اصول بهداشتی را هم به درستی رعایت نمی‌كنند هم احتمال ابتلا به بیماری واقعی را بالا می‌برد.طبق آمار رسمی، طی سال گذشته گلودرد چركی بیشترین علل بیماری دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی و راهنمایی پسرانه و دخترانه بوده است. البته احتمالا‌ سرماخوردگی در این آمار به حساب نیامده، در غیر این صورت قطعا مقام اول را به خود اختصاص می‌داد. در میان پسران مقطع ابتدایی بعد از گلودرد چركی، آبله‌مرغان و اوریون رده‌های دوم و سوم بیماری‌ها را به خود اختصاص داده‌اند كه با توجه به تراكم جمعیت دانش‌آموزان در مدرسه و فرا رسیدن فصل سرما طبیعی به نظر می‌رسد. اما نكته سوال‌برانگیز در این آمار مربوط به دختران است. طبق آمار اعلا‌م شده سال گذشته، دومین بیماری شایع دختران دانش‌آموز، چه در مقطع ابتدایی و چه در مقطع راهنمایی، شپش بوده است! بنابراین آمار سال گذشته، ۳۵ هزار و ۷۸۳ دانش‌آموز دختر مقطع ابتدایی و ۵ هزار و ۴۵۱ دختر مقطع راهنمایی به علت ابتلا‌ به شپش تحت درمان قرار گرفته‌اند، این در حالی است كه در بین دانش‌آموزان پسر مقطع ابتدایی، شپش با ۳ هزار و ۷۲ مورد ابتلا‌، در رده ششم بیماری‌های شایع قرار دارد.
این مسئله اهمیت توجه بیشتر والدین و مسئولین مدرسه به بهداشت فردی دانش‌آموزان به ویژه دانش‌آموزان دختر را نشان می‌دهد. به هر حال پیشگیری از ابتلا‌ به گلودرد چركی، آبله‌مرغان و یا اوریون تا حد زیادی در كنترل والدین نیست اما شپش موردی است كه به‌طور مستقیم با بهداشت فردی ارتباط دارد.در ادامه این آمار ذكر شده كه در سال گذشته آبله‌مرغان پس از شپش، سومین عامل بیماری‌های دانش‌آموزان دختر مقاطع ابتدایی و راهنمایی بوده است و بعد از آن در دختران مقطع ابتدایی به ترتیب انگل‌های روده‌ای، اوریون، اسهال خونی، هپاتیت ویروسی، سرخك، گال، سالك، تراخم، هپاتیت ویروسی و مننژیت در رتبه‌های چهارم تا دهم قرار دارند.با بررسی این آمار مشخص می‌شود كه عدم رعایت بهداشت فردی، مهم‌ترین علت ابتلا‌ی دانش‌آموزان به بیماری‌های مختلف است و نباید همه چیز را به گردن سرد شدن هوا و هجوم ویروس‌ها در فصل پاییز انداخت. درست است كه شما نمی‌توانید مانع ابتلا‌ی فرزندتان به آبله‌مرغان یا گلودرد چركی شوید ولی جلوگیری بیماری‌هایی مثل شپش، گال، انگل‌های روده‌ای و... تنها به توجه شما و آموزش رعایت بهداشت به فرزندتان را می‌طلبد.
چرا بچه‌ها این‌قدر بیمار می‌شوند
خیلی از پدر و مادرها از اینكه فرزندان آنها به‌ویژه در سال‌های اول مدرسه دائما مریض می‌شوند، نگران هستند و فكر می‌كنند فرزند آنها مشكل دارد، اما در واقع این بیمار شدن‌ها، بخشی از روند تكامل سیستم ایمنی كودك به شمار می‌آیند. برای تكامل سیستم ایمنی، لازم است كودك با انواع و اقسام میكروب‌ها برخورد داشته باشد تا سیستم ایمنی او میكروب‌ها را شناسایی كرده و به‌تدریج در برابر آنها مقاوم شود. مدرسه مكان مناسبی برای این اتفاق است. در گروه‌های بزرگ كودكان و نوجوانان معمولا همه نوع میكروبی پیدا می‌شود. بچه‌ها هم كه معمولا در رعایت بهداشت سهل‌انگارند و مثلا‌ با دست‌های كوچكشان بینی خود را تمیز می‌كنند و از این طریق میكروب‌های موجود در بینی خود را به سایر دانش‌آموزان و اسباب بازی‌ها و كتاب‌ها و‌... منتقل می‌كنند و باعث بیماری دیگران می‌شوند. در این مطلب، به برخی از شایع‌ترین بیماری‌هایی كه بچه‌ها در دوران مدرسه دچار آن می‌شوند، اشاره‌ای می‌كنیم.
شپش
شپش‌ها حشراتی ریز و بدون بال هستند كه از طریق مكیدن خون انسان تغذیه می‌كنند،گزش این حشرات در كنار ترشح بزاق و مدفوع آنها باعث ایجاد التهاب و خارش شدید در پوست می‌شود. به‌طور كلی شپش‌ها را بر حسب محل زندگی و تخمك‌گذاری آنها در بدن انسان به ۳ نوع تقسیم می‌كنند:
شپش سر: بیشتر در دختر بچه‌ها دیده می‌شود. معمولا شما نمی‌توانید خود شپش را روی سر كودكان ببینید ولی تخم‌های سفید رنگ شپش كه برخلاف شوره محكم به مو چسبیده‌اند، قابل مشاهده‌اند. درمان این بیماری هم استفاده از شامپوهای مخصوص است. البته باید البسه، حوله، روتختی، كلاه و روسری را هم با آب گرم بشویید و اطو كنید. لوازم شخصی از قبیل شانه، برس و سنجاق‌سر را نیز باید به مدت ۱۰-۲۰ دقیقه در آب داغ قرار دهید.
شپش بدن: شپش بدن در درزهای لباس زندگی می‌كند و روی الیاف پارچه تخمگذاری می‌كند و فقط برای تغذیه به روی پوست می‌آید. در صورت ابتلا به شپش بدن، بیمار نیازی به درمان ندارد، فقط باید لباس‌ها و ملحفه بیمار با آب گرم شسته و سپس اطو شود.
شپش عانه: در بزرگسالا‌ن عمدتا بر اثر تماس جنسی انتقال می‌یابد و باعث خارش در ناحیه زیر شكم می‌شود ولی در كودكان ممكن است مژه‌ها و موی سر را نیز درگیر كند. در این موارد، احتمالا والدین آلوده بیماری را به فرزندان‌شان منتقل كرده‌اند.
بیماری‌های ویروسی
۲ مورد از شایع‌ترین بیماری‌های ویروسی در بین دانش‌آموزان، آبله مرغان و اوریون هستند كه هر دو در زمستان و بهار بیشتر دیده می‌شوند.
آبله‌مرغان: آبله‌مرغان نیاز به توضیح ندارد: یك بیماری با جوش‌های پر از آب كه با تب خفیف و بی‌حالی و نیز خارش همراه است. بعد از ورود ویروس به بدن، ۲ هفته طول می‌كشد تا علائم بیماری پیدا شود. در ضمن از ۲ روز قبل از پیدایش جوش‌ها تا زمانی‌كه تمام جوش‌ها خشك شوند، بیماری از طریق ترشحات بیمار و بزاق وی سرایت می‌كند. علاوه بر داروهایی كه پزشك تجویز می‌كند، حمام كردن روزانه و گرفتن ناخن‌ها در جلوگیری از چركی شدن جوش‌ها نقش مهمی دارد. استحمام در كاهش خارش هم موثر است. كودكان مبتلا به آبله‌مرغان به هیچ‌وجه نباید از آسپرین استفاده كنند.
اوریون : ویروس اوریون از طریق قطرات بزاق و ترشحات فرد بیمار وارد بدن می‌شود و دو هفته بعد‌ باعث تب، ضعف، دردعضلانی و بی‌اشتهایی می‌شود. ۲۴ساعت پس از شروع این علائم هم غده پاروتید كه در زاویه فك تحتانی قرار دارد ، متورم ودردناك می‌شود.
استفاده از واكسن اوریون (كه در واكسن MMR قرار دارد) تا ۹۵ درصد از ابتلای فرد به بیماری جلوگیری می‌كند.
سرماخوردگی
در حالت عادی بزرگسالان در طول سال بیش از ۲ تا ۴ بار دچار سرماخوردگی نمی‌شوند، اما كودكان به‌طور معمول ۶ تا ۱۰ بار در سال سرما می‌خورند. در ضمن سرماخوردگی كودكان، شدیدتر است و مدت زمان بیشتری هم طول می‌كشد.
مطالعات به عمل آمده بر روی تا‡ثیر آنتی‌هیستامین دكونژستان و داروهای ضد سرفه در كودكان در این موارد، تا‡ثیر قابل ملاحظه‌ای را نشان نداده است، اما به هر حال نمی‌توان گفت مصرف آنها در سرماخوردگی فایده‌ای ندارد. مصرف استامینوفن یا بروفن برای كاهش تب هم، بسیار موِثر است. در ضمن مراقب باشید به كودك خود، اگر علائم سرماخوردگی دارد، آسپرین ندهید. مصرف آسپرین دركودكان مبتلا به انفلوانزا می‌تواند به بیماری شدید و بسیار خطرناكی به نام <سندرم رای> منجر شود.
گلودرد استرپتوكوكی
عوامل ویروسی و باكتریایی مختلفی می‌تواند باعث گلودرد شوند ولی اگر فرزند شما تب به همراه گلودرد داشته باشد، در ۱۵ درصد موارد، علت بیماری او نوعی باكتری به نام استرپتوكوك است. ابتلای به این عفونت در كودكان سنین مدرسه و در مهد كودك‌ها بیشتر از سایر افراد جامعه است.احساس درد گلو در هنگام بلع غذا و تب بالای ۳۸/۵ درجه از شایع‌ترین علائم بیماری هستند و اگر ته حلق كودك خود را مشاهده كنید، تورم و قرمزی لوزه‌ها و ته حلق و نیز نقاط سفیدی را كه نشان‌دهنده چرك هستند، خواهید دید.برای درمان گلو درد استرپتوكوكی، مصرف آنتی‌بیوتیك ضروری است. اگر این گلو درد بدون درمان رها شود، واكنش بدن به استرپتوكوك می‌تواند آسیب‌های جدی به قلب و مفاصل (همان بیماری معروف تب رماتیسمی) و نیز كلیه‌ها وارد كند.
دل‌درد
یكی از بیماری‌های شایع بین بچه‌ها، <گاستروانتریت> است. این واژه معمولا در مورد عفونت معده و روده بكار می‌رود كه باعث حالت تهوع و استفراغ و نیز اسهال می‌شود. عوامل مختلفی از ویروس‌ها گرفته یا عفونت‌های انگلی می‌توانند باعث ایجاد گاستروانتریت شوند. اگر اسهال و استفراغ خیلی شدید باشد، باعث می‌شود آب بدن كودك، به‌ویژه كودكان كم‌‌سن و سال‌تر، از دست برود و عوارض خطرناكی را به دنبال داشته باشد. برخی از مهم‌ترین علائم كم‌آبی بدن عبارتند از: عطش بیش از حد، دهان خشك، كاهش حجم و یا قطع شدن ادرار و یا غلیظ و پر رنگ‌شدن ادرار، كاهش اشك و ضعف شدید و كاهش هوشیاری.در این موارد، مصرف او‌.آر.اس می‌تواند در جایگزینی مایعات، مواد معدنی و نمك‌های از دست رفته بدن بسیار موِثر باشد. در ضمن وقتی می‌خواهید غذای معمول كودك را از سر بگیرید، بهتر است ابتدا با غذاهای سهل‌الهضم مانند آبگوشت، نان برشته، موز و برنج شروع كنید. مصرف لبنیات را هم كمی به تا‡خیر بیندازید. یك نكته مهم هم اینكه اگر در اسهال كودك خون مشاهده شد، باید فورا او را نزد پزشك ببرید.
پیشگیری
عطسه و سرفه باعث پراكنده شدن میكروب‌ها در هوا می‌شوند. این میكروب‌ها ممكن است به‌طور مستقیم اطرافیان فرد را آلوده كنند و یا اینكه بر روی سطح میز، دستگیره در، گوشی تلفن و... بنشینند. وقتی فرد دیگری این سطوح را لمس می‌كند، میكروب‌ها به دستان او منتقل می‌شوند و در صورت تماس دست با چشم‌ها، بینی یا دهان، وارد بدن فرد شده و او را بیمار می‌كنند. بنابراین مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها در فرزندتان این است كه به او یاد دهید به‌طور مكرر و نیز به‌صورت درست و كامل دست‌هایش را بشوید. مركز كنترل بیماری‌های امریكا برای تا‡ثیر بیشتر شستشوی دست، توصیه كرده است كه شستشو با آب گرم و صابون و هر بار به مدت ۱۵ ثانیه انجام گیرد. یعنی مدت زمانی در حدود ۲ بار زمزمه‌كردن آهنگ <تولدت مبارك>!‌

دكتر محمدعلی شهاب‌الدین

منبع : روزنامه سلامت