در انتظار مادر شدن

اگرچه در بسیاری موارد بارداری با تولد یک کودک طبیعی و سالم پایان می‌پذیرد. با این همه مثلا در ایالات متحده آمریکا بین ۱۰ تا ۱۵ درصد بارداری‌ها با سقط جنین ارادی یا تولد یک کودک مرده پایان می‌پذیرد و تقریبا یک چهارم این موارد به ناهنجاری‌های ژنتیک نسبت داده می‌شود و بقیه بر اثر نا مناسب بودن محیط پیش از تولد به وجود می‌آید.
به علاوه بین ۶ تا ۷ درصد کودکان از نقص‌های مادرزادی که برخی از آنها به عوامل محیطی وابسته است رنج می‌برند.
در اینجا به برخی از عوامل تاثیرگذار بر رشد پیش از تولد جنین اشاره می‌کنیم؛
▪ سن مادر: سال‌های بین ۲۰ تا ۳۵ سال مناسب‌ترین سنین برای حاملگی است. زنانی که در سنین کم باردار می‌شوند از لحاظ سلامت بدنی خود و فرزندانشان بیش از زنانی که در هنگام بارداری بیش از ۲۰ سال دارند در معرض خطر هستند.
معمولا کودکان این مادران کم وزن هستند و همین امر می‌تواند باعث مرگ، نقص عصبی و بیماری‌های دوران کودکی شود. این مادران جوان خود در معرض مشکلات حاملگی از قبیل کم‌خونی هستند.
زنان بالای ۳۵ سال هم بیشتر از زنان جوان‌تر در دوران حاملگی در معرض بیماری قرار دارند و وضع حملشان دشوارتر و طولانی‌تر است.
مادرانی که در سن ۴۰ سالگی باردار می‌شوند بیشتر در معرض این خطر قرار دارند که فرزندشان دچار اختلالات کروموزومی به ویژه سندرم داون شوند.
میزان وقوع این بیماری در نوزادان همراه با افزایش سن مادر زیاد می‌شود، میزان وقوع بین سنین ۳۰ تا ۳۵ سال از هر هزار مورد ۶۶/۱ است، این رقم در سن ۳۵ تا ۳۹ سالگی به ۲۲/۳ افزایش می‌یابد.
بین سنین ۴۰ تا ۴۴ سالگی به ۵۲/۱۲ می‌رسد و از ۴۵ سالگی به بالا تا ۷۴/۲۹ افزایش می‌یابد. زنان بالای ۳۵ سال همچنین احتمال دارد کودکان نارس و کم‌وزن به دنیا آورند و یا جنین افکنی داشته باشند. البته با استفاده از امکانات بهداشتی و مراقبت‌های پزشکی می‌توان احتمال بالا را به حداقل رساند.
▪ عامل ار-هاش (RH)
شاید تاکنون هیچ یک از علت‌های مربوط به نقص تولد به اندازه مشکلات ار-هاش والدین را نگران نکرده است. ار-هاش به عامل شیمیایی گفته می‌شود که در خون تقریبا ۸۵ درصد مردم وجود دارد البته این رقم بر حسب نژاد و قوم متفاوت است.
وجود یا نبودن این عامل شیمیایی به خودی خود در سلامت شخص تاثیری ندارد. ولی اگر مردی با ار-هاش مثبت با زنی با ار-هاش منفی ازدواج کند ممکن است در اولادشان تاثیرات سوء بگذارد. اگر فرزندشان ار-هاش مثبت داشته باشد ممکن است خون مادر در مقابل عامل ار-هاش مثبت «خارجی» پادتن تشکیل دهد و در بارداری بعدی پادتن‌های خون مادر به ار-هاش مثبت خون جنین حمله کنند.
چنین تخریبی می‌تواند محدود باشد و فقط منجر به کم‌خونی مختصر می‌شود و گاه ممکن است گسترش یافته و منجر به فلج مغزی، کری و کم‌توانی ذهنی یا حتی مرگ شود. خوشبختانه عامل ار-هاش قابل کنترل است و می‌تواند مانع از مشکلات ناشی از آن شد.
▪ تغذیه مادر: از آنجا که غذای جنین به وسیله جفت از خون مادر تامین می‌شود، سوءتغذیه مادر به ویژه اگر شدید باشد، رشد شبه جنین یا جنین را تحت تاثیر قرار خواهد داد.نشانه‌های زیادی در دست است که وقتی مادر سوءتغذیه دارد، با خطر سقط خود به خودی جنین یا زایمان زودرس رو به رو خواهد شد.
در این موارد احتمال کم وزن بودن نوزاد هنگام تولد و برخی کم‌توانایی‌های ذهنی و حتی مرگ کودک در سن پایین افزایش می‌یابد.
این خطرات ممکن است از ضعف‌های بدنی و عصبی یا از کمبود انرژی نشات بگیرد.
در بسیاری از کشورها برنامه‌هایی برای تغذیه کامل زنان باردار وجود دارد یکی از این برنامه‌ها به این شکل است که در پنج شش ماه آخر حاملگی، علاوه بر غذای معمولی، روزانه یک عدد تخم‌مرغ، یک عدد پرتقال و یک لیتر شیر به برنامه غذایی مادران باردار اضافه می‌شود.
این برنامه که اهمیت تغذیه خوب را یادآوری می‌کند باعث شده است که در سال ۱۹۸۶، تعداد نوزادانی که به هنگام تولد کمبود وزن داشته (کمتر از ۵/۲ کیلوگرم) از ۱۰ درصد به ۶/۷ درصد کاهش یابد.

کتایون ضیایی

منبع : روزنامه تهران امروز