نیازها و هزینه‌ها

نیازها هیچگاه پایان نمی‌یابند‌. نه به این معنی كه پاسخ نمی‌‌گیرند، بلكه همیشه در حال بزرگ‌و وسیع شدن هستند‌. این فربه شدن نیازها دو وجه دارد: یكی پاسخ نگرفتن نیازهای موجود و دیگری شكل گرفتن نیازهای جدید‌. هر روزه با وجود ارتباطات اجتماعی، اطلاع‌گیری‌از رسانه‌های مكتوب و صوتی و تصویری و مشاهدات و تجربه‌های روزمره‌، نیازهای جدیدی شكل می‌گیرد‌. از سوی دیگر توانایی‌های مادی و غیرمادی ما برای پاسخگویی به نیازهای خود و خانواده محدود است; به طوری كه بخشی از نیازها بر زمین می‌ماند و ما برای برآوردن آن به خود و خانواده،‌قول فردا را می‌دهیم‌. این قول‌دادن‌ها در وضعیت نابسامان اقتصادی كه با ركود و تورم همراه است، هر روز دامنه و گسترهء بیش‌تری می‌گیرد; به طوری كه با كاهش قدرت خرید، بر تعداد و قلمرو نیازهای برآورده نشده افزوده می‌شود.
هر خانواده‌ای درآمدی محدود دارد، اما در عوض با مجموعه‌ای از نیازهای اعضا و كلیت خانواده مواجه است; یعنی برخی از نیازها مربوط به همهء اعضای خانواده است و برخی دیگر مربوط به هر یك از اعضای خانواده‌. اما برآوردن نیاز تك تك اعضا هر چند به كلیت خانواده مربوط نباشد، موجب ارتقای فضای روانی و آرامش خانواده می‌شود‌.
خانواده برای برآوردن بخشی از نیازهای خود و اعضایش باید از درآمد و پس‌انداز، هزینه كند. این هزینه‌ها را بر حسب زاویهء رویكرد به موضوع می‌توان به گروه‌های گوناگونی تقسیم كرد. آگاهی از این گرو‌ه‌های هزینه‌ای كه با نیازهای خانواده مرتبط است، موجب می‌شود تا بتوان با دقت بیش‌تری برنامه‌ریزی كرد.
ابتدا باید بین هزینه‌ها و منافع خانواده در كوتاه‌مدت و میان‌مدت رابطه برقرار كرد‌. یكی از استادان دانشگاه در مورد مراسم ازدواج می‌گفت، ما چند سال برای یك شب برنامه‌ریزی و پس‌انداز می‌كنیم و برای بسیاری از ما همین هزینه‌های یك شب چنان سنگین است كه تا سال‌ها خانواده مجبور است آسیب‌هایش را تحمل كند و توان و انرژی‌اش را برای جبران آن بگذارد‌. گاهی برخی هزینه‌ها برای ما چنان اهمیتی می‌یابند و چنان در ذهن ما بزرگ می‌شوند كه در اندازهء واقعی‌شان نیستند‌. از این رو، خاطرهء شیرین یك شب را پیشاپیش به خاطرهء شیرین سال‌های بعد زندگی می‌فروشیم‌. ولی بدون توجه به رابطهء هزینه و منافع خانواده، در سال‌هایی كه هزینه‌های آن سال‌ها پیشاپیش پرداخت شده، برآورده نشدن نیازها را به اموری مانند ناتوانی در كسب درآمد متناسب با شان خود ربط می‌دهیم‌. گاه این مسایل موجب بروز چالش‌ها و آسیب‌هایی در خانواده می‌شود كه اگر از ابتدا منافع خانواده مورد توجه قرار می‌گرفت، به راحتی قابل پیشگیری بود و یا در حداقل باقی می‌ماند.
از این رو، ابتدا ضروری است تا از نیازها دسته‌بندی داشته باشیم:
۱) نیازهای ضروری،
۲) نیازهای غیرضروری;
۳) نیازهای واقعی،
۴) نیازهای غیرواقعی;
۵) نیازهای فردی اعضا،
۶) نیازهای همهء اعضا;
۷) نیازهای بلندمدت،
۸) نیازهای كوتاه مدت;
آن گاه با اولویت دادن به نیازها بر اساس ایجاد حداكثر مطلوبیت برای خانواده، هزینه‌ها را سامان ببخشیم.
بر این اساس می‌توانیم از هزینه‌هایمان نیز دسته‌بندی‌داشته باشیم كه برخی از مقولات این هزینه‌ها در خانواده‌ها مشترك و برخی به فراخور سطح اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی‌خانواده‌ها متفاوت می‌شود‌. به عنوان مثال هزینه‌های كوتاه‌مدت مانند هزینه‌های خوراكی، میان‌مدت مانند هزینه‌های پوشاكی و بلندمدت مانند كالاهای خانگی.
▪ هزینه‌های ضروری و غیرضروری
هزینه‌های غیرضروری هزینه‌هایی هستند كه با كمی تامل و انصاف می‌توان از آن‌ها صرف‌نظر كرد; گاه این صرف‌نظر كردن به سلامت روانی خانواده، كاهش تنش‌ها و امكان برآوردن نیازهای دیگر می‌انجامد.
▪ هزینه‌های مادی و هزینه‌های غیرمادی
گاه اصرار بر هزینه‌های مادی مخصوصا غیرضروری، هزینه‌های غیرمادی بسیاری را به همراه دارد كه ما چندان به آن‌ها توجه نمی‌كنیم‌. زمان و وقت بسیاری را از دست می‌دهیم; فرصت‌‌های بهبود زندگی و روابط را هزینه می‌كنیم; گاه به جدال و نزاع دامن می‌زنیم و در نهایت با مشاجره‌های بی‌حاصل از توان روانی یكدیگر می‌كاهیم و یا در نهایت به آبروریزی یكدیگر می‌رسیم.
بیاییم همهء مشكلات خود و زندگی‌مان را به مشكلات اجتماعی و اقتصادی جامعه نسبت ندهیم; هر چند نباید فراموش كنیم كه بخش قابل توجهی از مشكلات جامعه در زندگی خانوادگی ما بازتولید می‌شود و برای برطرف كردن آن از یك سو نیازمند زمان و از سوی دیگر نیازمند مشاركت آگاهانه و فعال در فرآیندهای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی هستیم، اما بخشی از مشكلات نیز به تدبیر ما بازمی‌گردد‌. از این رو ما با دقت نظر در رابطهء بین نیازها، درآمدها و هزینه‌ها و توجه به انواع نیازها و هزینه‌های خانواده و برقراری تناسب بین آن‌ها، می‌توانیم بر بخشی از مشكلات خانواده فایق آییم‌. ما به سهم خودمان باید با تدبیر عمل كنیم.

حسین نوری‌نیا

منبع : روزنامه سرمایه