۱۱ سپتامبر ژاپن

كوایزومی نماینده نسل جوان تر حزب لیبرال دموكرات ژاپن است كه در واقع به حزب حاكم دایمی ژاپن تبدیل شده است. وی درصدد آن است كه با خصوصی كردن بزرگترین سازمان دولتی ژاپن، تحركی در اقتصاد راكد ژاپن پدید آورد، اقدامی كه مورد مخالفت شدید سردمداران قدیمی حزب قرار گرفته است. با این حال، نتیجه انتخابات ۱۱ سپتامبر می تواند تبعاتی گسترده تر در عرصه سیاسی ژاپن به همراه داشته باشد كه شاید كمتر از پیامدهای ۱۱ سپتامبر در ابعادی صلح آمیز برای آمریكا و جهان نباشد.***
سخنرانی شهردار هیروشیما در مراسم یادبود شصتمین سالگرد بمباران اتمی این شهر در برنامه های خبری رسانه ها بازتاب گسترده ای پیدا كرد. در سخنرانی شهردار از قدرت های هسته ای جهان خواسته شد تسلیحات خود را برای همیشه كنار بگذارند. اوضاع خاص عرصه سیاست ملی در ژاپن باعث شد تا به این سخنان كمتر از آنی كه شایسته آن بود، توجه شود، چون یك روز پس از آن طرح اصلاح سازمان پست ژاپن توسط اعضای حزب لیبرال دموكرات در مجلس علیای این كشور رد شد و در پی آن جونیچیرو كوایزومی نخست وزیر با انحلال پارلمان، اعلام كرد انتخابات زود هنگام مجلس در تاریخ ۲۰ شهریور برگزار می شود.
از اصلاح تا جمود
مناسبت دومی هم در سال ۲۰۰۵ وجود دارد كه این سال را به زمانی ماندگار در تقویم سیاسی ژاپن تبدیل می كند. این مناسبت پنجاهمین سالگرد ایجاد «نظام ۱۹۵۵» است، یعنی آغاز سیطره طولانی حزب لیبرال دموكرات بر سیاست پارلمانی ژاپن.حاكمیت تقریباً دایمی حزب لیبرال دموكرات از آن زمان باعث شده است تا به نظر برسد در تمام دوران رشد اقتصادی تصاعدی و ركود (از سال های اول دهه ۱۹۹۰) این گروه، حزب طبیعی حكومت بر ژاپن است. حال ممكن است این نظام الیگارشی زده، مشتری بنیاد، منفعت مدار و پر از گروه و جناح در انتخابات سال ۲۰۰۵ با بزرگترین چالش خود روبه رو شود.
ائتلاف انتخاباتی كه به تشكیل حزب لیبرال دموكرات انجامید، در سال ۱۹۵۲ شكل گرفت كه سیاست مستقل در ژاپن از سر گرفته شد، یعنی پس از پایان سال های اشغال توسط آمریكا. هدف از این ائتلاف جلوگیری از ادامه كار حزب سوسیالیست بود كه زمام نخستین دولت پس از تصویب قانون اساسی جدید را برعهده داشت. حزب لیبرال دموكرات در سال ۱۹۵۵ از ادغام دو حزب لیبرال و دموكرات به وجود آمد و از آن زمان اداره كشور را بر عهده داشته است، البته به جز دوره ای كوتاه در سال ۱۹۹۳ كه ائتلافی نافرجام از احزاب مخالف به قدرت رسید. در سال ۱۹۹۴ حزب لیبرال دموكرات به ائتلاف یاد شده پیوست و در انتخابات ۱۹۹۶ توانست توانایی خود را برای حكومت اكثریت بازیابد.
بسیاری از ناظران استدلال می كردند سال ۱۹۹۳ طلیعه افول نظام ۱۹۵۵ و همراه آن حزب لیبرال دموكرات بود. آنان اشتباه كردند، چون حزب توانست خود را بازسازی كند. انتخاب جونیچیرو كوایزومی به عنوان رئیس حزب در سال ،۲۰۰۱ این امكان را فراهم آورد تا حزب طراحی جدیدی از خود ارایه و با انتخاب رهبری جوان (بر اساس معیارهای ژاپنی) خود را تقویت كند. وی در میان رای دهندگان محبوبیت داشت و- شاید پس از گذشت چهار سال یادآوری آن دشوار باشد كه- در میان برخی نوجوانان كشور به مانند خوانندگان راك با وی برخورد می شد.
دوام حزب لیبرال و دموكرات تا حد زیادی مرهون امتیازهای نهادینه است، به خصوص جهت گیری ذاتی در نظام انتخاباتی ژاپن. نظام رای گیری حوزه ای چند عضوی، حوزه های رای گیری روستایی را بر مراكز شهری مقدم می دارد، جذابیت ها و پاداش های نظام مریدی سیاسی را افزایش می دهد و باعث می شود تا هر حزب میانه رو متمایل به راست بتواند قدرت را ایجاد و در اختیار بگیرد.
با این حال، سه تحول سیاسی سیطره حزب لیبرال دموكرات را در خلال چهار سال نخست وزیری كوایزومی مورد تهدید قرار داده است. نخست، حزب ناچار شده است با ائتلاف با شریكی سخت مزاج یعنی حزب نیوكومیتو (بودایی) حكومت كند. این حزب تمایل خود را برای آغاز گفت وگوهای ائتلاف با حزب مخالف دموكرات ژاپن در صورت كسب بیشترین تعداد كرسی ها در انتخابات توسط آن حزب اعلام كرده است.
دوم، تسریع روند ادغام بین احزاب مخالف دستاوردهای انتخاباتی در برداشته است كه جدیدترین آن در انتخابات شورای شهر توكیو در تیرماه بود. حزب دموكرات ژاپن در سال ۱۹۹۸ از ادغام چهار حزب چپ گرا و میانه رو تشكیل شد و در سال ۲۰۰۳ حزبی دیگر به آن پیوست. تصمیم اخیر حزب كمونیست ژاپن دایر بر اختیار دادن به حزب دموكرات ژاپن برای فعالیت انتخاباتی در مناطق روستایی، مطمئناً در آمار نتایج آن تأثیر خواهد گذاشت.سوم، تیرگی روابط بین جناح ها در حزب لیبرال دموكرات بر اثر فشارهای سیاسی متضاد تشدید شده و مقاومت در برابر كوایزومی (كه اعلام كرده است در سال ۲۰۰۶ از قدرت كناره می گیرد)، روبه تزاید است بحران در مسأله اداره پست باعث شده تا این اختلافات به اوج برسد.
اداره پست
ژاپن شاید یك ابرقدرت اقتصادی سرمایه داری باشد، اما بخش دولتی گسترده ای نیز دارد كه كارمندان آن زندگی مطمئنی دارند، به خصوص در مقایسه با اصلاحات بازار آزاد كه همتایان غربی شان از سال های دهه ۱۹۸۰ با آن روبه رو بوده اند. از این رو، هرگونه طرح برای كاهش اندازه یك اداره دولتی كه كارمندان آن مورد احترام و نیز تمسخر مالیات پردازان هستند تا به حال در حد گمان بوده است.طرح دولت برای صرفه جویی شامل تمركز زدایی برخی سازمان های دولتی عمده از وزارتخانه های مستقر در توكیو و تفویض اختیار به حدود ۴۷ استان و ۳۰۰۰ شهرداری كشور است. این كار به اندازه كافی جنجال آفرین است، اما طرح تقسیم اداره پست ژاپن، بزرگترین اداره دولتی جهان و سپس خصوصی كردن اجزا تشكیل دهنده آن، سیاست اصلی جونیچیرو كوایزومی بوده است. این سیاست ظاهراً در برگیرنده آزادسازی اقتصادی و كوچك كردن دولت بدون به چالش كشیدن دیگر بخش های آن است.كوایزومی امیدوار بود سوسیالیسم مالی را در بخش دولتی و فرهنگ استخدام مادام العمر را ریشه كن كند تا اوضاع اقتصاد راكد ژاپن را بهبود بخشد.بیش از یك دهه است كه دومین اقتصاد بزرگ جهان در حال ركود به سر می برد. شاید این سیاست هنرمندانه و بلندپروازانه باشد، اما واقعیت این است كه جناح های عمده حزب لیبرال دموكرات و بخش های پایینی آن به خصوص در مناطق روستایی، حمایت شدیدی از وضعیت موجود می شود. برخی از ۴۰۰ هزار نفر كارمند اداره پست ژاپن در زمان انتخابات به عنوان كارگزار حزب لیبرال دموكرات عمل می كنند. با احتساب اعضای خانواده و كارمندان وابسته، صنعت پست ژاپن می تواند یك میلیون رای داشته باشد.بحران خصوصی سازی پست چشمگیر است، اما ارزیابی این كه آیا طلیعه افول نظام ۱۹۵۵ خواهد بود یا خیر، مستلزم نگاهی به تحولات در بخش های دیگر نظام سیاسی ژاپن است.
ملی گرایی جدید
تلاش كوایزومی برای به حركت در آوردن اقتصاد ركودزده ژاپن از طریق خصوصی سازی بزرگترین اداره دولتی تنها چالشی نیست كه فراروی سیاستمداران این كشور قرار دارد. دیگر چالش ها به طور عمده به سیاست خارجی مربوط است، به خصوص نقش منطقه ای ژاپن در شرق آسیا.مناسبت سوم یعنی یكصدمین سالگرد پایان جنگ روسیه و ژاپن یادآور موضوع مهمی است. در پایان این جنگ، ژاپن در مقام قدرت مسلط منطقه ظاهر و بلندپروازی های نظامی كشور آغاز شد كه چهل سال بعد به طور فاجعه باری هیروشیما و ناكازاكی نقطه پایانی برآن گذاشت. ژاپن همچنان با تمام همسایگان خود، مناقشات مرزی دارد. در مورد روسیه، این اختلاف بر سر جزایر كوریل در شمال هوكایدو است كه پس از شكست ژاپن در سال ۱۹۴۵ به تصرف نیروهای روسیه درآمد.
این اواخر، شین تارو ایشی هارا فرماندار توكیو و از محركان ملی گرایی یك اختلاف ارضی با چین ایجاد كرده است. وی ادعا می كند جزایر كوچك و غیرقابل سكونت اوكینوتوری در ۱۷۴۰ كیلومتری جنوب توكیو در حوزه اختیارات وی قرار دارد. شهرداری توكیو و نیز دولت منابع مالی زیادی را صرف كرده اند تا این جزیره را مشمول قانون ۱۹۵۸ دریا قرار دهند و در نتیجه حاكمیت مناطق مجاور را كه احتمالاً غنی از منابع است، كسب كنند.خطابه های معمول ایشی هارا كه از جمله شامل شعار جنگ به سبك فالكلند برای تعیین سرنوشت این جزایر می شود، از حمایت قابل توجهی برخوردار است. این سیاستمدار مستقل كه قبلاً عضو كابینه حزب لیبرال دموكرات بود، دو بار با اكثریت بزرگ در برابر هم پیمانان حزبی سابق خود به پیروزی رسیده است. مبارزه انتخاباتی وی باعث تشدید تیرگی روابط بین ژاپن و چین و به یكی از نقاط اصطكاك حل ناشده بین ژاپن و همسایگان آسیای شرقی آن تبدیل شده است.
این تنش ها بر سر كتاب های تاریخ در مدارس ژاپن، دیدارهای رسمی از معبد یاسوكونی، اختلاف بر سر مالكیت جزایر سنكاكو- دیائویوتایی و تاكه شیما- توكدو به شدت در عرصه سیاست ژاپن احساس می شود. گروه های راست گرا بناهای یادبود صلح را از بین برده اند. استدلالشان این است كه كلمه «شر» كه در ادعیه این بناها نوشته شده توهین به حیثیت ژاپن است. تمایل به در هم شكستن اجماع دوران پس از جنگ ژاپن بر سر صلح به سیاست حاكم راه یافته است، مثلاً مشروعیت دادگاه ۱۹۴۶ توكیو زیر سئوال رفته است. این دادگاه افراد متهم به جنایات جنگی در سال های ۴۵-۱۹۴۱ را محاكمه و عده ای را به اعدام محكوم كرد.دیدار كوایزومی و ایشی هارا از یاسوكونی كه آرامگاه چهارده جنایتكار جنگی گروه الف به همراه میلیون ها كشته در جنگ های ژاپن است، بسیار مناقشه برانگیز بوده است، چه در ژاپن و چه در چین و دو كره. چند بار تلاش های حقوقی ناموفقی برای استفاده از مفاد قانون اساسی برای جدایی دین از حكومت صورت گرفته است.
قانون اساسی زیر سئوال
قانون اساسی سال ۱۹۴۷ ژاپن كه در خلال سال های اشغال توسط آمریكا و زیر نظر آنها تدوین و نوشته شد، به موضوع مناقشه برانگیز دیگری در عرصه سیاست معاصر ژاپن تبدیل شده است. رای تاریخی دیت برای گسیل نیرو به ائتلاف به رهبری آمریكا در عراق باعث شده است تا هدف صلح گرایانه اصل ۹ به شدت زیر فشار قرار بگیرد. این اصل وجود نیروی دفاعی منحصر به اقدام به این منظور را مجاز می داند.
می توان گفت ژاپن از پیمان های دفاع جامع و استفاده از قابلیت های اطلاعاتی آمریكا بهره مند می شود، اما بسیاری از ژاپنی ها فكر می كنند تبدیل شدن به كشوری بالغ و مستقل نیازمند رهایی از این قید و بندها است و این كار ممكن است باد را در بادبان جناح راست ملی گرایی در حال ظهور بیفكند.نبود وارثی مذكر برای سلطنت كشور باعث تقویت نوعی احساس ناامنی شده است. این موضوعی است كه براساس قانون اساسی ۱۹۴۷ ضروری است. تا به حال فرزند ناروهیتو ولیعهد و ماساكو همسرش دختری به نام آیكو بوده است كه بسیاری از ژاپنی ها می توانند او را ملكه خود بنامند. هیأتی متشكل از كارشناسان برجسته قانونی دو راه حل را پیش نهاده اند. اجازه دهید پس از مرگ آكی هیتو یك زن بر اریكه بنشیند یا دایره افراد خاندان سلطنتی را فراخ تر كنید تا امكان یافتن مردی مناسب در خانواده بسط یافته سلطنتی فراهم شود.
كشور طبیعی
نسل جوان تر سیاستمداران ژاپنی كه پیرامون حزب دموكرات ژاپن گرد آمده اند، تشنه وجهه ای از ملت مبتنی بر این تفكر هستند كه ژاپن باید یك لیبرال دموكراسی طبیعی و مدرن باشد. اما تفكر جدید در مورد قانون اساسی و اصل ۹ از داخل حزب یادشده نیز برخاسته است. كسانی كه خواهان طبیعی بودن و كشور مدرن هستند، مكرراً به نومحافظه كاری متهم می شوند، هرچند كه شاید این صفت، توصیف وارونه ای از كسانی باشد كه در پی رویكردی استوارتر به سیاست خارجی هستند، شامل از جمله تلاش برای كسب كرسی دایم در شورای امنیت سازمان ملل، اما به طرح ایدئولوژیك بنیادی برای تحمیل پایبند نیستند.در این راستا، از دو گروه می توان نام برد. نخست گروه رینچوی قرن ۲۱ كه شامل دانشگاهیان و چهره های تجاری است كه خواهان اصلاح عملی حیات عمومی در ژاپن هستند و دوم گروه قانون گذاران جوان طرفدار امنیت در قرن جدید كه شامل اعضای تحصیلكرده خارج و جوانتر دیت از هر دو حزب لیبرال دموكرات و دموكرات ژاپنی هستند.همزمان با آن كه مبارزات انتخاباتی آغاز می شود، احزاب مخالف (به استثنای حزب میانه روی كمونیست ژاپن و حزب چپ گرای سوسیال دموكرات) پشت حزب دموكرات ژاپن جمع شده اند كه نمی تواند مسرت خود را از شكست برنامه دولت پنهان كند و در مورد امكان گرفتن خود در صورت افتادن تفرقه در حزب لیبرال دموكرات ژاپن، ره به گزافه می پیماید.تحركات اخیر برای شكل گیری سیاست اصیل دو حزبی در ژاپن كه انتخابات شورای شهر توكیو موید آن است، سبب شده است تا انتخابات مهر ماه ،۲۰۰۵ چه بسا نقطه عطفی در حیات احزاب مخالف باشد. منابع حزب لیبرال دموكرات گفته اند در صورتی كه حزب با تحقیر شكست روبه رو شود، تهدیدهای كوایزومی برای انشعاب حزب تحقق خواهد یافت.خصوصی سازی اداره پست شاید كلید انتخابات را زده باشد، اما در این تغییر چیزهای بیشتری از سرنوشت نخست وزیر و آینده اداره پست نهفته است. نتیجه هر چه باشد نظام ۱۹۵۵ در یك روز برچیده نخواهد شد.
مترجم: وحیدرضا نعیمی

منبع : روزنامه همشهری