کنسرسیوم وب در یک نگاه

شبکه جهانی وب (طرح پیشنهادی تیم برنزلی که در سال ۱۹۹۰ به این نام خوانده شد) کار خود را از CERN (سازمان اروپایی تحقیقات هسته‌ای) آغاز کرد، مکانی که فیزیک‌دانان از سرتاسر جهان گرد هم می‌آمدند تا تحقیقات و تفکرات خود را به اشتراک گذارند. در سال ۱۹۸۹ تیم برنزلی که از کارمندان بخش کامپیوتر CERN بود، ایده شبکه جهانی وب را مطرح کرد.
این ایده با این هدف که فیزیک‌دانان و محققان بتوانند از راه دور و در نقاط مختلف جهان با یکدیگر در ارتباط باشند و اطلاعات و نظریاتشان را به اشتراک گذارند، شکل گرفت. بدین ترتیب آن‌ها می‌توانستند اسناد و مقالات علمی و تحقیقاتی را بر روی وب قرار دهند و یا از روی وب دریافت کنند. در همین حین تیم برنزلی پیشنهاد کرد که بتوان متن‌ها را به یکدیگر پیوند (لینک) داد. به بیانی دیگر بتوان از طریق این لینک از یک بخش مقاله به بخشی دیگر و یا به مقاله‌ای دیگر در آن زمینه دسترسی یافت و با این تفکر بود که پایه‌های زبان HTML شکل گرفت. تیم برنزلی در سال ۱۹۹۰ دومین نسخه پیشنهادی خود را ارایه کرد، سپس پیشرفت‌هایی در زمینه مرورگر، ویرایشگر و سرور در اواخر سال ۱۹۹۰ صورت گرفت و اولین ارتباط سرویس‌گیرنده- سرویس‌دهنده بر روی اینترنت در دسامبر ۱۹۹۰ به‌وجود آمد. در سال ۱۹۹۱ کنفرانسی با موضوع ابرمتن (hypertext) در تگزاس آمریکا برگزار شد اما مقاله برنزلی درباره وب فقط به‌عنوان یک پوستر در این کنفرانس مورد قبول واقع شد. در سال ۱۹۹۲ تیم برنزلی با لری مسینتر و کارن سولینز از محققان مراکز تحقیقاتی Xerox و MIT-LSC ملاقات کرد. در همین سال بود که اولین سرور وب در خارج از اروپا و در دانشگاه استنفورد نصب شد.
در ۱۹۹۳ بر تعداد انواع مرورگرها مانند Midas، Erwise، Viola و Samba افزوده شد. در همین زمان بود که NCSA نسخه آزمایشی مرورگر Mosaic را نیز برای ویندوزهای مبتنی بر یونیکس ارایه کرد. در ماه آوریل CERN موافقت کرد که به همه اجازه استفاده رایگان از پروتکل‌های وب و کدها را بدهد. در اواخر سال، تیم برنزلی در کنفرانس نیوکاستل انگلستان در خصوص آینده وب با دیوید گی‌فورد از دانشگاه MIT گفت‌وگو کرد و وی پیشنهاد کرد که تیم با مایکل دِرتوزوس تماس بگیرد و این تماس سرآغاز فعالیت‌های جدیدی بود که امروز به‌عنوان کنسرسیوم وب می‌شناسیم.
در سال ۱۹۹۴ بود که سیستم‌های dial up جهت دسترسی به اینترنت به‌وجود آمد و در ماه فوریه برنزلی با مایکل دِرتوزوس در رابطه با امکان تشکیل سازمان جدیدی در MIT گفت‌وگو کرد. در همین راستا آلن کُتُک از DEC (Digital Equipment Corporation) با اعضای CERN تصمیم به ایجاد یک کنسرسیوم گرفتند و در اول اکتبر ۱۹۹۴ کنسرسیوم شبکه جهانی وب ایجاد شد. در سال ۱۹۹۵ IRINA اولین میزبان کنسرسیوم شبکه جهانی وب در اروپا بود و اولین کارگروه W۳C در این زمان شکل گرفت. در سال ۱۹۹۶ دانشگاه کیو میزبان W۳C در آسیا بود و در ۱۹۹۶ این کنسرسیوم اولین پیشنهادات خود را در خصوص HTML ارایه داد. W۳C دهمین سالگرد تاسیس خود را در دسامبر ۲۰۰۴ در آمریکا و ژوئن ۲۰۰۵ در اروپا جشن گرفت و در این مراسم درباره وب، گذشته و آینده آن به بحث و رایزنی پرداخت. فعالیت‌های عمده این کنسرسیوم و استانداردهایی که در راستای توسعه وب در طی یک دهه ایجاد کرده به تفکیک سال عبارتند از:
▪ ۱۹۹۵ Graphics, Hypertext Markup Language (HTML), Style
▪ ۱۹۹۶ Math, Extensible Markup Language (XML)
▪ ۱۹۹۷ Document Object Model (DOM), Patent Policy, Privacy, Synchronized Multimedia, Web Accessibility Initiative (WAI)
▪ ۱۹۹۸ Internationalization
▪ ۱۹۹۹ Voice Browser
▪ ۲۰۰۰ URI
▪ ۲۰۰۱ Device Independence, Semantic Web, XML Key Management, Quality Assurance
▪ ۲۰۰۲ Multimodal Interaction, Web Services
▪ ۲۰۰۳ XForms
▪ ۲۰۰۴ Compound Document Formats
در زیر به اختصار در مورد چند نمونه از فعالیت‌ها و استانداردهای وب توضیحاتی ارایه شده است:
● HTML
HTML (Hyper Text Mark-up Language) یک زبان بین‌المللی برای شبکه جهانی وب است.
هم‌زمان با گسترش اولین مرورگر وب در سال ۱۹۹۰، تیم برنزلی زبان HTML را براساس SGML (Standard Generalized Mark-up Language) ارایه کرد. HTML یک زبان متنی است که مرورگرها می‌توانند آن را درک کرده و به شکل متن و تصاویر گرافیکی نمایش ‌دهند. مرورگرها در ابتدا فقط فایل‌های متنی را بر روی یک platform پردازش می‌کردند و این نقطه شروع کار بود. پس از آن در تابستان ۱۹۹۱ با افزایش کارآمدی مرورگر‌ها، تیم برنزلی کدهای HTML خود را بر روی اینترنت قرار داد و بدین ترتیب صفحات وب شامل متن و تصاویر گرافیکی شد. در این زمانHTML هنوز به‌صورت یک استاندارد برای وب درنیامده بود. با پیدایش کنسرسیوم شبکه جهانی وب در سال ۱۹۹۴ بود که این زبان به‌صورت یک استاندارد برای وب درآمد و درحال حاضر نیز توسط همین کنسرسیوم و کارگروه‌های مرتبط با آن درحال توسعه و گسترش است.
● XML
XML یک زبان ساده و قابل انعطاف در قالب متن است که براساس SGML نوشته شده است. کنسرسیوم شبکه جهانی وب، استاندارد XML را پیشنهاد کرد. این کنسرسیوم همچنین اولین مرکز توسعه کلیه ابزارهایی است که براساس استاندارد XML تولید می‌شوند.
زبان XML بسیار شبیه زبان HTML است، با این تفات که HTML اطلاعات و داده‌ها را نمایش می‌دهد اما XML اطلاعات و داده‌ها را تفسیر می‌کند. همچنین در XML برچسب‌های از پیش‌تعریف شده‌ای مانند HTML وجود ندارد و برنامه‌نویسان با توجه به نیازهای برنامه برچسب‌ها را تعریف می‌کنند.
امروزه استانداردهای XML بسیار سریع رشد و توسعه یافته‌اند و بسیاری از تولیدکنندگان نرم‌افزار با این استاندارد سازگار شده‌اند. به جرات می‌توان گفت که اهمیت XML در آینده وب، درست همانند اهمیت HTML در پیدایش وب است.
● WAI (Web Accessibility Initiative)
امروزه میلیون‌ها نفر از وب در زمینه‌های گوناگون با توجه به تخصص و علاقه‌مندی‌هایشان استفاده می‌کنند. وب وسیله‌ای است جهت مشارکت‌های مختلف اجتماعی، مبادلات تجاری و آموزش. مردم می‌توانند از طریق وب با یکدیگر در ارتباط باشند و به اطلاعات متنوعی از جمله اخبار جهان و فرصت‌های شغلی مختلف دسترسی داشته باشند. با این ‌حال درحال حاضر دسترسی به وب برای بسیاری از افراد ناتوان، مشکل و غیرممکن است. اما از آن‌جا که هدف اولیه و مهم وب دسترسی همگان به آن است، کنسرسیوم شبکه جهانی وب با ایجاد WAI (Web Accessibility Initiative) در راستای هرچه بیشتر همگانی کردن وب پیش می‌رود.
WAI براساس ناتوانایی‌های افراد در زمینه‌های زیر به فعالیت می‌پردازد:
- افراد ناشنوا که قادر به دسترسی به رویدادهای چندرسانه‌ای و شنیداری نیستند.
- افراد نابینا که قادر به رویت صفحات گرافیکی وب نیستند.
- افرادی که به‌علت ناتوانایی‌های جسمی در استفاده از مرورگرها و ابزارهای مختلف بدون پشتیبانی کامل کیبرد و همچنین در استفاده از فرم‌ها و فریم‌هایی که از نشانه‌گذاری مناسب برخوردار نیستند دچار مشکل می‌شوند.
- افرادی که از ناتوانایی‌های هوشی و عصبی رنج می‌برند، این افراد ممکن است در تفسیر صفحات وب دچار مشکل شوند.
در طول دو سال گذشته WAI راهبردهای مختلفی در جهت رفع مشکلات فوق و رسیدن به هدف اصلی وب که همان دسترسی همگان به وب است ارایه کرده است.
● مرورگر صوتی (voice browser)
اختراع تلفن که به ۱۵۰ سال پیش برمی‌گردد هم‌اکنون از مهم‌ترین دستاوردهای بشر برای برقراری ارتباط با یکدیگر محسوب می‌شود. وب در مقایسه با تلفن دیرتر به‌وجود آمد اما بسیار سریع درحال پیشرفت در جهت برقراری انواع ارتباطات است. امروزه نزدیکی و همگرایی ارتباطات از راه دور و وب باعث شده بسیاری از فواید فناوری وب در عرصه تلفن نیز وارد شود و این باعث شده بسیاری از توسعه‌دهندگان وب اقدام به ساخت ابزارهایی بر روی وب کنند که از طریق تلفن قابل دسترسی باشد و مردم بتوانند از طریق صحبت کردن و صوت با این ابزارها ارتباط متقابل داشته باشند.
W۳C چارچوبی جهت برقراری ارتباطات صوتی ایجاد کرده است که مکالمات صوتی، ترکیب اصوات، شناسایی اصوات و هر نوع ابزاری برای پاسخ به درخواست‌های مبنی بر صوت را برای کلیه افراد اعم از ناشنوایان و نابینایان شامل می‌شود. ابزارهای ممکن در این زمینه عبارتند از:
- ابزارهای دسترسی به اطلاعات بازرگانی و تجاری، یعنی سرویس‌های تجاری و بازرگانی به‌طور تلفنی قابل دسترسی باشند و افراد بتوانند از طریق تلفن به‌طور اتوماتیک بلیت سینما و تئاتر رزرو کنند، از طریق تلفن حساب بانکی خود را چک کنند، از اطلاعات پرواز آگاهی پیدا کنند و...
- ابزارهای دسترسی به اطلاعات عمومی، با دسترسی اتوماتیک به اطلاعات عمومی و اجتماعی می‌توان از وضعیت هوا، ترافیک، اخبار داخلی و بین‌المللی و... اطلاع پیدا کرد.
- دسترسی به اطلاعات شخصی، شامل لیست تلفن‌ها، آدرس‌ها، لیست کارهایی که باید انجام شود، لیست خرید و....
- کمک به کاربران در برقراری ارتباط با دیگران با ارسال و دریافت پیام‌ها و ایمیل‌های صوتی
● URI
از دیگر اهداف عمده وب از آغاز پیدایش آن ایجاد یک جامعه جهانی بود که در آن اطلاعات به اشتراک گذاشته شود. وب جهت رسیدن به این هدف از سیستم URI استفاده می‌کند. URIها پایه و اساس معماری وب هستند. هر نوع منبع قابل دسترسی بر روی وب اعم از صفحات HTML، تصاویر گرافیکی، کلیپ‌های ویدئویی، برنامه‌ها و غیره آدرسی دارند که توسط URI برای کامپیوترها قابل خواندن می‌شود. URIها از سه بخش تشکیل شده‌اند:
۱) بخش اول نام سازوکاری است که برای دسترسی به منبع موردنظر از آن استفاده می‌شود.
۲) نام ماشین میزبانی که منبع در آن قرار گرفته است.
۳) نام خود منبع که به‌صورت یک مسیر معین می‌شود.
به‌عنوان مثال URI زیر را که به گزارش‌های فنی W۳C اختصاص دارد در نظر بگیرید: http://www.w۳.org/TR ، این URI بدین ترتیب است که صفحه منبع موردنظر توسط پروتکل HTTP قابل دسترسی است، این صفحه بر روی ماشین www.w۳.org قرار گرفته است و توسط مسیر /TR قابل دسترسی است.
● وب معنایی (Semantic web)
وبی که ما امروزه از آن استفاده می‌کنیم وبی است که فقط اطلاعات و داده‌ها را نمایش می‌دهد. شما می‌توانید یک عکس خود را بر روی وب مشاهده کنید و همچنین تقویم رویدادهای روزانه خود را ببینید، ولی آیا می‌توانید مشخص کنید که در حین گرفتن عکس درحال انجام چه کاری بوده‌اید؟! شما فقط می‌توانید عکس را مشاهده کنید ولی در مورد جزئیات آن اطلاعاتی کسب نمی‌کنید. وبی که ما درحال حاضر از آن استفاده می‌کنیم فقط داده‌ها را نمایش می‌دهد، اما وب معنایی ارتباط بین داده‌ها با یکدیگر و با جهان حقیقی است.
وب معنایی یک تلاش جمعی توسط تعداد بسیاری از محققان و پژوهشگران با رهبری کنسرسیوم شبکه جهانی وب است. پیشنهاد W۳C در خصوص ایجاد وب معنایی دو استاندارد RDF و OWL را در سال ۲۰۰۴ بنا نهاد. RDF (Resource Description Framework) برای نمایش اطلاعات و تبادل دانش بر روی وب استفاده می‌شود و OWL (Web Ontology Language) برای انتشار و به اشتراک گذاشتن مجموعه‌ای از اطلاعات طبقه‌بندی شده به‌نام Ontology، پشتیبانی از جست‌وجوهای پیشرفته، Software agents و مدیریت داده‌ها استفاده می‌شود.
● Web Services
توسعه وب‌سرویس‌ها در پنج سال گذشته سیر نمایی داشته است. اغلب سازمان‌ها و شرکت‌ها درحال توسعه وب‌سرویس هستند و فعالیت‌های تحقیقاتی زیادی در جهت بهینه‌سازی وب‌سرویس‌ها و همچنین نحوه اشتراک‌گذاری آن‌ها درحال انجام است. کنسرسیوم وب نیز هم‌راستا با این تلاش‌ها، سعی دارد تا با تصویب استانداردهای جدیدی، تراکنش‌های مرتبط با وب‌سرویس‌ها را کنترل و هماهنگ کند.
وب‌سرویس‌ها در حقیقت در طول یک ‌دهه گذشته وجود داشتند، با این‌ حال هنوز مشخص نبود که تا چه میزان در آینده، وب‌سرویس‌ها گسترش خواهند یافت و آیا وب‌سرویس راه حل مناسبی برای به اشتراک گذاری سرویس‌های سازمانی تحت وب خواهد بود یا نه. در سال‌های گذشته، سرمایه‌گذاری IBM و Microsoft در زمینه توسعه استانداردهای جدید جهت انجام تراکنش‌های آنلاین، باعث شد تا وب‌سرویس‌ها دارای اهمیت فراوانی شوند و هم‌اکنون علاوه بر پیاده‌سازی آن در سیستم‌های تجارت الکترونیک، مراکز آکادمیک نیز در جهت بهینه‌سازی وب‌سرویس‌ها و همچنین نحوه جست‌وجوی وب‌سرویس‌های مناسب تحقیق می‌کنند. در آینده وب‌سرویس‌های فراوانی موجود خواهند بود ولی واقعا کدام‌یک از آن‌ها، همان وب‌سرویسی است که دقیقا شما به آن نیاز دارید و این وب‌سرویس کجاست و چه کسی آن را ارایه می‌کند؟ پاسخ به این سؤال‌ها جزء رشته‌های تحقیقاتی در گرایش وب‌سرویس است.

نویسنده : مونا صداقت

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات