انتقال اطلاعات به کشورهای جهان سوم

متخصصان علوم اقتصادی و سیاسی تقسیم‌بندیهای متفاوتی را برای كشورها قائل شده اند؛ مثل كشورهای پیشرفته، صنعتی و جهان اول، در مقابل كشورهای توسعه نیافته، در حال توسعه، جهان سوم و نظایر آن. در این مقاله هدف، تائید، تكذیب و یا بررسی درست و یا غلط بودن این عنوانها نیست؛ بلكه منظور، بررسی مسائل مربوط به انتقال اطلاعات به كشورهای گروه دوم است كه از میان عنوانهای فوق، عنوان "جهان سوم" بمناسبت مصطلحتر بودن آن، برایشان انتخاب شده است.از نظر جغرافیای سیاسی، ۴۹ درصد وسعت كره زمین و ۵۱ درصد جمعیت جهان اختصاص به كشورهای جهان سوم دارد. حدود ۴۰ درصد این كشورها در زمره فقیرترین كشورهای جهان محسوب می شوند و بقیه در قیاس با آنها از فقر كمتری رنج می برند. مشكلات متعددی كه گریبانگیر این كشورهاست روی همه عوامل پیشرفت از جمله تولید اطلاعات و یا استفاده صحیح و موثر از اطلاعات تولید شده در خارج از كشور تاثیری عمیق می گذارد.اصولا" اطلاعات، اساسی ترین عامل برای توسعه و تكامل یك كشور است و بدین جهت جزئی از منابع ملی محسوب می شود كه باید توسط هر كشوری در جهت پیشرفت و نیل به خودكفایی و همچنین غنای مادی و معنوی افراد جامعه، مورد بهره برداری قرار گیرد. بعبارت دیگر، صرفنظر از ویژگیهای مختلف فرهنگی (نژاد، مذهب، زبان، جنس و . . .)، ویژگیهای اقلیمی، تجربه، تحصیل و غیره، هر فردی باید امكان دسترسی و دستیابی به اطلاعات موجود در نقاط مختلف دنیا و استفاده از آن را در امر سازندگی خویش و جامعه خود داشته باشد.بر این اساس، از خصوصیات مهم جوامع پیشرفته صنعتی، با ارزش شمردن اطلاعات، فراهم آوردن مجموعه ای غنی از داده ها و كوشش در تولید و افزایش آنها و اتكای شدید به اطلاعات است. با توجه به نقش حساس اطلاعات در اینگونه جوامع، امكانات كافی برای دسترسی افراد به انواع مختلف اطلاعات تولید شده دركلیه نقاط دنیا فراهم آمده است، در حالی كه كشورهای جهان سوم استفاده از منابع اطلاعاتی، حتی در رابطه با اساسی ترین نیازها، با دشواریهای فراوان مواجه است.از اینرو، اهمیت اطلاعات ایجاب می كند كه با بررسی همه جانبه آن در ارتباط با كشورهای جهان سوم چاره اندیشیهایی بشود. هر چند كه تا كنون یونسكو و بعضی از سازمانهای بین المللی پروژه هایی را در رابطه با بررسی نیازهای اطلاعاتی كشورهای جهان سوم آغاز كرده اند؛ ولی متخصصان و مسئولان امور اطلاع رسانی و نیز سیاستگزاران این كشورها بطور جدی و پیگیر با مسئله برخورد نكرده‌اند.در این مقاله كوشش شده است تا نیازهای اساسی اطلاعاتی در رابطه با توسعه فنی و اجتماعی كشورهای جهان سوم مورد بررسی قرار گیرد و باشناسایی مشكلات و موانعی كه در راه دستیابی به این اطلاعات وجود دارد، پیشنهاداتی در جهت بهبود بخشیدن به وضع اطلاعات و نهایتا" رفع این مشكلات ارائه گردد. در اینجا لازم است اشاره شود كه بررسی تكنولوژی اطلاعاتی و مسائل مربوط به آن، موضوع دیگری است و ما در این مقاله قصد پرداختن به آن را نداریم.
● انواع اطلاعات مورد نیاز كشورهای جهان سوم
قبل از ورود به بحث اصلی، بهتر است كه به مناسب بودن اطلاعات در رابطه با نیازهای اطلاعاتی كشورهای جهان سوم مختصر اشاره ای بشود. مناسب بودن اطلاعات ممكن است از ابعاد مختلفی بررسی گردد كه خود، نوع نیاز كشورهای جهان را مشخص می كند.
در این رابطه موارد زیر از اهمیت خاصی برخوردارند:
الف) مناسب بودن اطلاعات با هدف:
برای رسیدن به هر هدف، اطلاعاتی مناسب با آن هدف مورد نیاز است مثلا، امور مربوط به سیاستگزاری، برنامه ریزی، تعلیم و تربیت، تحقیق و توسعه، انتقال تكنولوژی و . . . هر یك دسترسی به اطلاعات متفاوتی را ایجاب می كند.
ب) مناسب بودن اطلاعات یا خصوصیات استفاده كنندگان:
میزان تحصیلات، تجربه، زبان، هوش، استعداد و سایر خصوصیات فردی استفاده كنندگان اطلاعات، عامل مهمی در تعیین كمیت و كیفیت اطلاعات قابل استفاده هر فرد است.
پ) مناسب بودن اطلاعات در رابطه با كاربرد آن در محیط:
تفاوتهای فرهنگی مانند زندگی در مناطق روستایی یا شهری، بری یا بحری، سرد یا گرم از عوامل مهم مناسب بودن اطلاعات كاربردی در رابطه با محیط كار است.
ت) مناسب بودن اطلاعات با راهها و وسایل انتقال آن:
اطلاعات ممكن است از طریق كانالها (مجراها)ی رسمی، یعنی مدارك مكتوب از قبیل كتاب، مجله، گزارش و سایر مواد چاپی و غیركتابی و یا بوسیله مجراهای غیررسمی، مانند ملاقاتهای حضوری، شركت در كنفرانسها یا سمینارها و نیز از طریق رسانه‌های گروهی و وسایل ارتباط جمعی كسب گردد كه بهر صورت می بایست مناسب با وسیله انتقال آن باشد.
ث) مناسب بودن اطلاعات با توجه به كیفیت آن:
اطلاعات می بایست از نظر كیفیت و محتوا مناسب باشد. این مسئله، بخصوص در مورد اطلاعات آماری و داده های كاربردی مهم است؛ زیرا كه كیفیت داده ها از نظر درستی و صحیح بودن حائز اهمیت است
ج) مناسب بودن اطلاعات با زمان وصول:
اطلاعات می بایست مناسب با زمان دسترسی باشد یعنی وصول آن ممكن است در مواقعی خیلی فوری، و زمانی با قدری تاخیر مدنظر باشد كه بهر صورت این امر بستگی به زمان نیاز دارد.
چ) مناسب بودن اطلاعات از لحاظ اقتصادی، هزینه و كارآئی:
اطلاعات می بایست از نظر اقتصادی و همچنین هزینه هایی كه برای دسترسی به آن منظور شده مناسب باشد، و ضمنا" بتواند در رفع نیاز خاص، مفید و قابل استفاده واقع گردد.بهر صورت موارد مذكور از اهمیت خاصی برخوردارند كه باید همواره به آنها توجه داشت. مطالعات و تحقیقاتی كه بمنظور تعیین نیازهای اطلاعاتی كشورهای جهان سوم انجام گرفته، عموما" بر اطلاعات علمی و فنی تاكید دارد؛ ولی نباید اهمیتی را كه سایر انواع اطلاعات، بویژه در این كشورها دارند، نادیده گرفت.
انواع اطلاعات مورد نیاز این كشورها را می توان در چهار گروه زیر طبقه بندی كرد:
۱) اطلاعات علمی و فنی:
شامل اطلاعاتی است كه معمولاً در كتابها، نشریات ادواری، و گزارشهای فنی و تحقیقی ارائه می شود و غالباً از طریق خدمات نمایه سازی و چكیده نویسی قابل دستیابی است.این اطلاعات كه قسمت اعظم و مهم داده های مورد نیاز كشورهای جهان سوم را تشكیل می دهد، عمدتا" در خارج از این كشورها تهیه می شود و بخاطر دكومانتاسیون صحیح، مشكلات كمتری را از نظر تعیین محل مواد و شناسایی آنها ایجاد می كند. اما تهیه مواد شناسایی شده ممكن است با اشكالاتی مواجه باشد. بطوری كه تحقیقات اخیر در نیجریه نشان داده است، ۱/۳۷ درصد از كل نشریات ادواری مربوط به كشاورزی نواحی گرمسیر یا نیمه گرمسیر در آن كشور وجود ندارد و در صورت موجود بودن هم، چون دریافت و توزیع آنها در سطح كشور بطور صحیح و مناسب انجام نمی‌گیرد، دسترسی به آنها دشوار است. همچنین تحقیقاتی كه در كینا انجام شده، نشان می دهد كه ۷۰ درصد كتابخانه ها، ۸۰ درصد كتابفروشیها و ۹۰ درصد از نشریات ادواری مورد اشتراك این كشور، در نایروبی كه پایتخت آن است قرار دارد و حال آنكه این شهر فقط ۶ درصد كل جمعیت را در برگرفته است و اگر چه مسئولان و تصمیم گیران امور مملكت در پایتخت سكونت دارند؛ ولی مدیران، محققان و متخصصان فنی در نقاط مختلف كشور پراكنده اند.[۱]
۲) اطلاعات وارداتی[۲]: اطلاعاتی است كه مربوط به یك محصول وارداتی یا سرمایه گذاری خارجی بوده و همزمان یا بدنبال آن به كشور وارد می شوند، مانند:فعالیتهای شركتهای خارجی در امور فنی یا شركتهای چند ملیتی و فعالیتهای تجاری و صنعتی.اطلاعات وارداتی با موانع و مشكلاتی همراهند؛ زیرا این اطلاعات معمولاً بنا به ضرورت و غالباً از طریق مجراهای غیررسمی منتقل می گردند. از آنجا كه این اطلاعات در خارج از كشور تهیه می شود و اغلب با متخصصان فن وارد می گردد، با پایان یافتن ماموریت فرد منتقل كننده اطلاعات، دستیابی به آن با دشواری مواجه می شود – بویژه آنكه بیشتر این اطلاعات جنبه مهارتهای فردی یا صرفاً مشاوره ای دارد. البته برنامه های مشاركتهای فنی، یك منبع اطلاعاتی عمده بشمار می آید.
۳) اطلاعات تولید شده در محل[۳]:
اطلاعاتی است كه بعنوان نتایج پژوهشها، بررسیها، اختراعات، و پروژه های تحقیق و توسعه در محل تولید می شوند. این اطلاعات از نظر حجم و ارزش از اهمیت ویژه ای برخوردارند. در كشورهای جهان سوم بعلت ضعف سازماندهی و عدم استفاده از روشهای صحیح دكومانتاسیون مواد، بازیابی اینگونه اطلاعات غالباً مشكل است. این اطلاعات بیشتر بصورت گزارشهای فنی، طرحهای مشاوره ای، پژوهشهای تحقیقاتی، آمارها و گزارشهای دولتی ارائه می شوند. بعلت نارساییهایی كه در آماده سازی آنها وجود دارد، پژوهشگران كمتر موفق می شوند كه بوجود آنها پی‌برده و یا به اطلاعات آنها دسترسی پیدا كنند
۴) اطلاعات بومی[۴]:
یعنی دانش و اطلاعات ارزنده ای كه مدون نبوده و در ذهن مردم بومی وجود دارد. این اطلاعات غالباً بطور غیررسمی و از طریق محاوره به دیگران منتقل می شود. به لحاظ ارزشهای علمی، اطلاعات بومی باید بطور منظم گردآوری و ضبط شوند. تا سالهای اخیر، توجه چندانی به این نوع اطلاعات نمی شد؛ اما اخیرا" به این نتیجه رسیده اند كه از این طریق می توان اطلاعات زیادی در زمینه دانشهای سنتی، نظیر پزشكی، بدست آورد. نكاتی چند درباره خدمات اطلاعاتی و مسائل و مشكلات آن در كشورهای جهان سوم متخصصان علوم اطلاع رسانی معتقدند كه خدمات اطلاعاتی كشورهای جهان سوم در دهه گذشته پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است ولی این پیشرفت كه در مدتی كوتاه صورت گرفته متاسفانه بطور پراكنده و نامنظم و بدون در نظر گرفتن جنبه های لازم بوده است. در این خصوص شواهد زیادی وجود دارد كه ثابت می كند خدمات اطلاعاتی در كشورهای جهان سوم كمتر مورد استفاده قرار گرفته است و دلیل اصلی آن عدم هماهنگی خدمات ارائه شده با نیازهای واقعی استفاده كنندگان بوده است. بوجود آمدن چنین وضعی شاید بیشتر ناشی از آن باشد كه ارائه خدمات اطلاعاتی جدید، بر اساس شیوه های سنتی خدمات كتابخانه ای استوار بوده و چندان توجهی به كاربرد و یا كارآیی آنها نشده است. نكته مهم دیگر اینكه هیچ گونه كوششی چه در جهت تبلیغ این خدمات برای جذب افراد به كتابخانه ها یا مراكز اطلاعات و چه بمنظور بررسی، ارزشیابی و كاربرد اطلاعات و یا كفایت این خدمات صورت نگرفته است و به این دلیل، خدمات ارائه شده كمتر با نیازهای اساسی استفاده كنندگان تطبیق می كند.
هدفهای عمده ای كه برای خدمات اطلاعاتی در كشورهای جهان سوم باید در نظر گرفته شود عبارتند از:
۱) سازماندهی نظام یافته كلیه اطلاعات موجود در كشور، بخصوص اطلاعات تولید شده در محل.
۲) فراهم آوردن تسهیلات لازم جهت دسترسی به اطلاعات علمی و فنی تولید شده در كشورهای صنعتی و نیز اطلاعات علمی و فنی تولید شده در زمینه فعالیتهای مشابه از سایر كشورهای جهان سوم.
۳) هماهنگی در گردآوری و تمركز خدمات كتابشناسی بمنظور بالا بردن میزان استفاده از كتابها، نشریات ادواری و سایر منابع اطلاعاتی.
همانگونه كه اشاره شد، خدمات اطلاعاتی كشورهای جهان سوم غالباً با موانع و مشكلاتی مواجه است كه مهمترین آنها به قرار زیر است:
الف) نیروی انسانی:
كشورهای جهان سوم با كمبود شدید افراد تحصیلكرده و تعلیم دیده در زمینه علوم اطلاع رسانی و كتابداری رو به رو هستند. بعلت كمبود متخصصان اطلاعاتی و دكومانتالیستها، غالباً تمیز دادن این گروه از كاركنان عادی كتابخانه ها، برای استفاده كنندگان آسان نیست مضافاً بر اینكه عدم تشخیص ارزش حرفه اطلاع رسانی از جانب مسئولان، موجب پایین بودن میزان حقوق دریافتی آنان شده است و این مسائل در مجموع، موجبات دلسردی متخصصان تازه وارد به این حرفه را فراهم كرده است.
ب) ارتباطات:
خدمات اطلاعاتی به نظام ارتباطات خوب و قوی نیازمند است. متاسفانه در اكثر كشورهای جهان سوم مشكل دستگاههای ارتباطی كاملا" مشهود است. ضعف سیستم پست و تلگراف و تلفن، كمبود راهها و وسایل و تجهیزات سریع ارتباطی غالباً دسترسی محققان به اطلاعات را مشكل می سازد.
پ) منابع:
به استثنای بعضی پیشرفتهای مقدماتی كه در برخی از كشورهای جهان سوم در زمینه افزایش مجموعه كتابخانه ها انجام گرفته، اكثر این ممالك با كمبود كتب، مجلات علمی و سایر منابع و مواد اطلاعاتی مفید مواجه هستند – اغلب مجلات علمی معتبر یا در كشور وجود ندارد و یا اگر وجود دارد فقط در یك یا دو كتابخانه یافت می شود. این مسئله، دسترسی به منابع و مواد مورد نیاز را بسیار محدود ساخته است.
ت) بودجه و مسائل ارزی:
كمبود بودجه كتابخانه ها و مراكز اطلاعاتی در اكثر كشورهای جهان سوم بخوبی نمایان است. مسئله بودجه و مشكلات ارزی باعث می شود كه غالب كتابها و مجلات علمی خارجی مفید و مهم خریداری نشود و این خود عامل عدم دستیابی استفاده كنندگان به اطلاعات تازه و جاری در زمینه های علمی می گردد.
● موانع و مشكلات انتقال اطلاعات
انتقال اطلاعات و تكنولوژی آن به كشورهای جهان سوم با مشكلات متعددی مواجه است كه اهم آنها عبارتند از: عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل فرهنگی، و زیربنای اطلاعاتی جامعه.
الف) عوامل اقتصادی:
اولین و مهمترین مسئله، جنبه های اقتصادی انتقال اطلاعات است. بطور كلی كشورهای جهان سوم برای پیشبرد برنامه های تحقیق و توسعه خود و تهیه اطلاعات مورد نیاز این برنامه ها با كمبود سرمایه رو به رو هستند. هزینه های گزاف و سنگین تكنولوژیهای اطلاعاتی كه در كشورهای پیشرفته تولید می شود و عدم توانایی كشورهای جهان سوم در تأمین سرمایه لازم، جذب و بكارگیری تكنولوژیهای لازم را برای اینگونه كشورها دشوار می سازد.مشكلات مالی، بویژه محدودیت ارزهای خارجی از مسائل مهمی است كه در امر انتقال اطلاعات به كشورهای جهان سوم وجود دارد و مانع تهیه اطلاعات و فراهم آوردن مواد لازم برای ایجاد و گسترش نظامهای اطلاعاتی پیشرفته و ارائه خدمات اطلاعاتی مطلوب می گردد. بهر صورت عامل اقتصادی از عوامل حساس و بسیار مهم است و لازم است كه كشورهای جهان سوم برای توسعه و گسترش نظامهای اطلاعاتی خود، تدبیری اساسی برای رفع این مشكل بیندیشند.
ب) عوامل فرهنگی و اجتماعی: عامل دیگر، به مسائل فرهنگی و اجتماعی كشورهای جهان سوم مربوط می شود. در این كشورها از یك طرف به علت كمبود نیروی انسانی متخصص و از طرف دیگر بدلیل ناشناخته بودن حرفه كتابداری و علوم اطلاع رسانی، توسعه و پیشرفت لازم در خدمات اطلاع رسانی بعمل نیامده است. مسئله اطلاعات و متخصصان اطلاعاتی هنوز در این كشورها بدرستی شناخته نشده است و كمبود افراد متخصص و ماهر، بویژه متخصصان موضوعی، متخصصان كامپیوتر، تحلیل گران سیستم و . . . برای اداره و كار كردن با تكنولوژیهای اطلاعاتی جدید، مشكل بزرگی است كه در این راه قرار دارد. بعلاوه آموزش و تعلیم افراد در این كشورها هنوز بر اساس روشهای سنتی انجام می شود و به كیفیت آموزش و محتوای برنامه های آموزشی در رابطه با نیازهای اطلاعاتی جامعه كنونی توجهی نمی شود.عامل دیگر كه بازدارنده انتقال دانش و اشاعه اطلاعات است، مشكل زبان است كه البته مسئله تازه ای نیست؛ ولی با پیشرفت دانش و اطلاعات علمی و گسترش تكنولوژیهای پیشرفته اطلاعاتی، خیلی محسوستر و ملموستر شده است. اغلب استفاده كنندگان از اطلاعات در كشورهای جهان سوم، از نظر آشنایی و تسلط به زبانهای خارجی – مخصوصاً زبانهایی كه در سطح بین المللی كاربرد دارند از قبیل: انگلیسی، فرانسه، آلمانی و روسی – با مشكل رو به رو هستند. در حالی كه اكثر نوشته ها و اطلاعات علمی و فنی دنیا، در منابع ردیف اول و دوم، به این زبانها منتشر می شود. این مسئله بیشتر در دو مورد زیر محسوس است:
۱) در مرحله بازیابی و جستجوی اطلاعات از بانكهای اطلاعاتی؛
۲) در مرحله استفاده و كاربرد اطلاعات؛ یعنی خواندن و درك مدرك بعد از بازیابی.
بفرض آنكه استفاده كننده بعد از تلاش و كوشش زیاد و یا یاری گرفتن از متخصصان امر، موفق به انجام مرحله اول – یعنی بازیابی مدرك مورد نیاز – شود به سبب نداشتن آشنایی كافی به زبان مدرك، قادر به استفاده چندانی از آن نیست. در اینجا موضوع خدمات ترجمه و مترجمین ماهر مطرح می شود. تهیه ترجمه های معتبر از نوشته های علمی كاری ارزنده ولی وقت گیر، دقیق و پرزحمت است. در موسسات و سازمانهای ترجمه كشورهای پیشرفته، غالباً از كامپیوتر یا تكنولوژیهای جدید در این امر استفاده می شود. بمنظور اشاعه سریع اطلاعات لازم است كه چنین ترجمه هایی بعد از تكمیل بلافاصله در اختیار خوانندگان قرار گیرد. البته مسائل دستیابی به ترجمه های آماده و سرعت عمل در كار ترجمه نیز مطرح می باشد و واضح است كه اشاعه بموقع چنین مداركی بسیار ارزنده خواهد بود. در این زمینه، سازمانهای بین المللی اقداماتی بعمل آورده اند كه از مهمترین آنها ایجاد مركز بین‌المللی ترجمه[۵] است. این مركز، بعنوان مركز ترجمه اروپا در سال ۱۹۶۱ تاسیس شد و در سال ۱۹۷۶ به "مركز بین المللی ترجمه" تغییر نام داد.تاكید این مركز بیشتر بر روی جنبه های بین المللی ترجمه است و هدفش تشویق و توسعه و تسهیل استفاده از مطالبی است كه به زبانهای بیگانه نوشته شده و برای محققان علمی و صنعتی حائز اهمیت است. برای نیل به این هدف مركز فوق اقدامات زیر را انجام می دهد:
۱) فهرستی كامل از گزارشهای علمی و فنی سایر انتشارات ترجمه شده را نگهداری می كند.
۲) فهرست كامل كتابشناسی اینگونه مواد را منتشر می كند.
۳) روشهای جدید برای تسهیل اشاعه مواد ترجمه شده را مورد بررسی قرار می دهد.
۴) با موسساتی كه در امر ترجمه فعالیت دارند همكاری كرده و بعنوان مركز هماهنگ كننده این فعالیت در شبكه بین المللی عمل می كند[۶].پ. عوامل سیاسی: در این زمینه بارزترین مسئله، تعیین آن دسته از اطلاعات از میان انبوه داده هاای است كه از نظر مصالح مملكتی و مسائل بین المللی و بین الدولی، محرمانه محسوب شده و اشاعه آنها مجاز نیست.مسئله دیگر، تغییر و تحولات سازمانی و پرسنلی است كه در نتیجه وقوع جریانهای سیاسی در كشورهای جهان سوم صورت می گیرد و قوانین و ضوابط جدیدی را بوجود می آورد. مثلاً در كشورهای امریكای لاتین و افریقا، معمول است كه با تغییر مدیریت سازمان، كاركنان، حتی كارگران رده پائین، نیز عوض می شوند. بدیهی است كه اغلب این افراد بعدا" به كارهایی گمارده می شوند كه در حد تخصص آنها نبوده و بدین طریق زحماتی كه در راه آموزش و تربیت آنان كشیده شده است بهدر می رود.مسایل سیاسی دیگر از جمله بی ثباتی و ناپایداری دولتها، وجود نظامهای امنیتی قوی و تمركز تصمیم‌گیری در سطح بسیار بالای مملكت از عوامل بازدارنده انتقال اطلاعات و پیگیری روندی تثبیت شده و صحیح است.ت. زیر بنای اطلاعاتی جامعه: آخرین عامل به زیربنای اطلاعاتی كشورهای جهان سوم مربوط می شود. بمنظور گسترش انتقال اطلاعات علمی و تهیه برنامه های لازم در این زمینه، باید تصویر درستی از زیربنای اطلاعاتی جامعه داشت. زیربنای اطلاعاتی متشكل است از منابع اطلاعاتی موجود، نیروی انسانی شاغل در فعالیتهای اطلاع رسانی، وسایل و تجهیزات لازم موجود در این زمینه و كم و كیف پیوستگی و ارتباط با جامعه استفاده كننده. زیربنای اطلاعاتی كشورهای جهان سوم، از لحاظ اكثر موارد فوق بسیار ضعیف و ناكافی است. پاره ای از مسائلی كه در تشدید چنین ضعفی تاثیر داشته اند، عبارتند از:
۱) خدمات ارتباطی نارسا مانند پست و تلگراف و تلفن و عدم توانایی در پیوستن به شبكه های ارتباط از راه دور.
۲) نیروی برق و الكتریسته نامطمئن و تاثیر آن بر روی استفاده از تكنولوژیهای جدید.
۳) كمبود استانداردهای اطلاعاتی، كتابخانه ای و نیز كمبود استانداردهای كنترل كتابشناختی مواد چاپی و غیرچاپی.
۴) كمبود منابع اطلاعاتی و استفاده نكردن از منابع ارتباطات غیررسمی برای انتقال اطلاعات.
۵) كمبود مؤلف؛ بویژه مؤلفین مقالات و كتابهای علمی.
۶) ارائه و انجام تحقیقها و پروژه های تحقیقاتی ضعیف و عدم علاقه كارشناسان و محققان به تهیه گزارش و ضبط و اشاعه یافته ها.
۷) عدم تطابق سخت افزارها و نرم افزارهای تولید شده در ممالك پیشرفته با نیازهای اطلاعاتی جوامع جهان سوم.
● پیشنهادات
با توجه به مطالبی كه در رابطه با خدمات اطلاعاتی از ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مطرح گردید، بنظر می رسد كه اولین و مهمترین قدم در جهت بهبود و توسعه خدمات اطلاعاتی در كشورهای جهان سوم، متوجه ساختن مسئولان امر به اهمیت و ارزش اطلاعات است. این كار را می توان از طریق برگزاری سمینارهایی در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی انجام داد و مدیران و مسئولان كشور را با ارزش اطلاعات و اهمیت استفاده از آن در برنامه های توسعه و بهبود بخشیدن به اوضاع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فعالیتهای علمی و فنی آشنا ساخت و از این طریق آنها را واداشت تا در راه ایجاد تسهیلات و امكانات خدمات اطلاع رسانی و حمایت از اینگونه فعالیتها پیشقدم شوند. برای رفع مشكلات بالا اقدامات زیر پیشنهاد می شود.امید است كه این پیشنهادات بتواند بصورت رهنمودی برای خوانندگان و دست اندكاران، مفید واقع شود:
۱) شناساندن اهمیت حرفه كتابداری و علوم اطلاع رسانی به جامعه از طریق وسایل ارتباط جمعی و برگزاری سمینارها و كنفرانسها؛
۲) بهبود بخشیدن به وضع استخدامی كتابداران و متخصصان علوم اطلاعاتی و توجه به مسائل رفاهی آنان برای جذب افراد شایسته و واجد شرایط به این حرفه؛
۳) ترتیب دوره های كارآموزی و بازآموزی، تنظیم و توسعه برنامه های آموزش ضمن خدمت و آموزش رسمی در سطوح بالای دانشگاهی و نیز برپایی دوره های تخصصی بمنظور تربیت كادر متخصص در زمینه علوم اطلاع رسانی و آشنا ساختن كاركنان اطلاعاتی با تكنیكها و تكنولوژیهای جدید؛
۴) آشنا ساختن كارشناسان، متخصصان، پژوهشگران و دانشجویان با روشهای استفاده از كتابخانه و بهره گیری از منابع آنها – چه از طریق برنامه های ویژه و چه از طریق گنجاندن مطالب در برنامه های دانشگاهی بصورت واحد اجباری؛
۵) تعیین و تشخیص ماهیت نیازهای اطلاعاتی و ارزشیابی ادواری نظریات استفاده كنندگان بمنظور بهبود خدمات و یا تغییر خط مشی های اطلاعاتی؛
۶) تاسیس كتابخانه ها و مراكز اطلاعاتی تخصصی و بهبود بخشیدن به وضع كتابخانه ها و مراكز موجود در جهت تامین نیازهای اطلاعاتی محققان و مراجعه كنندگان؛ ایجاد مراكز مادر، بمنظور جمع آوری اطلاعات دست اول در مورد پژوهشهای انجام شده و پژوهشهای جاری در زمینه های علمی، فنی و تخصصی؛
۷) توسعه آموزش زبانهای بین المللی در دانشگاهها و افزایش سطح آشنایی افراد به زبانهای خارجی؛
۸) تشویق به ترجمه و تألیف در رشته های تخصصی و نیز ارائه و انتشار یافته های حاصل از پژوهشها در گزارش های تحقیقی، بمنظور بالا بردن توان علمی و اطلاعاتی كشور؛
۹) تقویت نیروگاههای برق كشور، بمنظور جلوگیری از قطع برق و خاموشیهای احتمالی و ایجاد ایستگاههای ماهواره ای برای انتقال اطلاعات. توجه به این امر، در صورت استفاده از نظامهای كامپیوتری و نظامهای پیشرفته ذخیره، بازیابی و انتقال اطلاعات امری ضروری است.

فهرست مآخذ
Bergeijk, D. Van. "Overcoming the language barrier in information transfer: the role of the International Translations center". UNESCO Bulletin for Libraries, Vol III, no. ۳, July-Sept. ۱۹۸۱, p: ۱۷۳-۱۷۷.
Eres, Beth Krevitt. "Transfer of information technology to less developed countries: a system approach." JASIS, Vol ۳۲, March ۱۹۸۱, p: ۹۷-۱۰۲.
"The information needs of the developing countries: analytical case study". UNESCO Bulletin for libraries. Vol III, no. ۴, Oct-Dec. ۱۹۸۱, p: ۲۴۱-۲۴۶.
Keren, Carl and larry Harmon. "Information Services issues in less developed countries". In: Annual Review of Information Science and Technology, Vol ۱۵, edited by Martha E. Williams. Newyork: Knowledge Industry Publications, ۱۹۸۰, P: ۲۸۹-۳۲۴.
Neelameghan, A. "Some issues in information transfer a third world perspective", IFLA Journal, Vol ۷, no ۱, ۱۹۸۱, P: ۸-۱۸.
Saracevic, Tefko. "Information needs of less developed countries". Proceedings of the ASIS Annual Meeting, Vol ۱۶. Newyork: Knowledge Industry Publications, ۱۹۷۹. P: ۹۱-۹۷.
Tell, Bjorn v. "The awakening information needs of the developing countries". Journal of Information Science, Vol ۱, ۱۹۸۰, P: ۲۸۵-۲۸۹.
Thorpe. Peter. "Agticultural information Services for the third world: Problems, developments and prospects". International Forum of Information Documentation, Vol ۷, no. ۱, ۱۹۸۲, P: ۲۱-۲۵.
Wood word, A. M. "Future information requirements of the third world". Journal of Information Science, Vol ۱, Jan. ۱۹۸۰, P: ۲۵۹-۲۶۵.
[۱] - A. M. Wood ward. "Future information requirements of the third world countries." Journal of information Science. Vol ۱, Jan ۱۹۸۰, P. ۲۶۱.
[۲] -"Imported information".
[۳] - "Locally Produced information."
[۴] - "Indigenous information."
[۵] - International translations Centre.
[۶] - D. Van Bergeijk, "Overcoming the language barrier in information transfer." UNESCO Journal of information Science, Vol. III, Jul-Sept. ۱۹۸۱, P. ۱۷۵.

نوشته: دكتر شهلا بهاور

منبع : فصلنامه علوم اطلاع رسانی