شبکه شبکه‌ها

شایسته و بایسته است موضوع اینترنت ملی در فضایی علمی و با حضور صاحب‌نظران این حوزه مورد بحث و تفحص بیشتر قرار گیرد. در این راه، برگزاری هم‌اندیشی و همایش در دانشگاه‌ها با محوریت این موضوع می‌تواند تسهیل‌كننده روند تبادل آرا و نظرات باشد.
با روی كار آمدن دولت نهم، تحولاتی در حوزه‌های مختلف در كشور به وجود آمد. حوزه فناوری اطلاعات نیز از این تحولات بی‌نصیب نماند. با كم‌رنگ شدن نقش شورای عالی اطلاع‌رسانی، شورای عالی فناوری اطلاعات به عنوان متولی اصلی این حوزه در كشور مطرح شد. طرح اینترنت ملی كه توسط دبیر این شورا ارائه شد، مهم‌ترین موضوع در شش‌ماه گذشته در حوزه فناوری اطلاعات كشور بوده است.
با نگاهی واقع‌بینانه به تحولات چند سال اخیر در حوزه فناوری اطلاعات، كاملاً مشخص است كه مسأله ضعف زیرساخت ارتباطی و ضریب نفوذ پایین اینترنت همواره به عنوان مانعی اساسی برای توسعه این فناوری مطرح بوده است. بنابراین، در نظر گرفتن طرح اینترنت ملی به عنوان اولین و مهم‌ترین دغدغه مرد اول فناوری اطلاعات كشور، چندان جای تعجب ندارد. اما باید دید منظور از اینترنت ملی چیست.
● طرح اینترنت ملی
با توجه به آنچه از لابه‌لای اظهارات دبیر شورا و دیگر مسؤولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و همچنین گمانه‌زنی‌های كارشناسان این حوزه قابل استخراج است، طرح اینترنت ملی عنوانی است برای برآوردن انتظارات و توقعاتی از قبیل:
▪ تأمین ارتباط داخلی مطمئن در سطح كشور و افزایش ضریب اطمینان شبكه داخلی
▪ استفاده بهینه از پهنای باند بین‌المللی كشور و سرشكن كردن هزینه‌ها در دستیابی به اینترنت جهانی
▪ كاهش هزینه استفاده و دسترسی به اینترنت
▪ میزبانی سایت‌های ایرانی در داخل كشور
▪ اصلاح روش‌های مسیریابی و كاهش وابستگی به شبكه جهانی اینترنت
● مزایای اجرای طرح
اجرای صحیح این طرح مزایای زیر را به همراه خواهد داشت:
▪ ایجاد بستر مطمئن و مناسب برای توسعه فناوری اطلاعات در كشور
▪ حركت در جهت حفظ و تقویت امنیت ملی
▪ امكان دسترسی به اینترنت پرسرعت با قیمت مناسب برای اقشار مختلف جامعه
▪ گسترش عدالت اجتماعی و امكان بهره‌مندی مناطق محروم كشور از مزایای اینترنت
▪ درگیركردن تمامی نیرو‌های دانشگاهی، مراكز تحقیقاتی و بخش خصوصی در یك طرح بزرگ ملی
▪ فراهم شدن زمینه اشتغال برای نیرو‌های متخصص داخلی
● بررسی و تحلیل مراحل طرح
فرآیند تحقق این طرح در سه مرحله قابل بررسی و تحلیل است:
۱- مرحله تعریف مسأله: هدف در این مرحله، بیان جزییات و شرح مسأله است. شایسته است نكات زیر در این مرحله در نظرگرفته شود:
▪ اینترنت ملی می‌تواند عنوان طرحی برای توسعه همه‌جانبه فناوری اطلاعات در كشور باشد. یعنی علاوه بر توجه به آماده كردن زیرساخت ارتباطی، شاهد برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی لازم برای تحقق شایسته كاربرد‌هایی نظیر دولت الكترونیكی، تجارت الكترونیكی و فراگیری الكترونیكی باشیم. علاوه بر ایجاد و بهینه‌سازی بزرگراه ارتباطی كشور، در مورد افزایش اطلاعاتی كه در این بزرگراه تردد می‌كنند، نیز چاره‌اندیشی شود.
▪ در مورد زمان و هزینه اجرایی این طرح نظرات مختلفی بیان شده است. با توجه به اقدامات انجام‌گرفته در این زمینه، از جمله توسعه شبكه فیبر نوری در كشور، مسائل مربوط به هزینه و زمان پروژه نیازمند ارزیابی و تخمین دقیق و نزدیك به واقع است. البته دو پارامتر زمان و هزینه وابسته به تعریف مسأله و بیان دقیق مشخصات آن است.
▪ بر طبق برنامه‌ریزی انجام‌گرفته، مرحله اول به بررسی مفهومی و تعریف مسأله اختصاص داده شده است. شایسته است در این مرحله، طرح‌های مشابه در سایر كشور‌ها بررسی و تحلیل شوند تا با بررسی تجارب دیگران، از تكرار اشتباهات یا بعضاً اختراع مجدد چرخ پرهیز شود.
▪ بررسی تحولات چند ماه اخیر در حوزه فناوری اطلاعات نشان می‌دهد كه گهگاه با مطرح شدن موضوعی از سوی دبیر شورای عالی فناوری اطلاعات، تا مدتی این موضوع به عنوان بحث اصلی محافل این حوزه مطرح است و بعد از آن، به‌یكباره سكوتی سنگین حاكم می‌گردد. شایسته و بایسته است این موضوع ملی در فضایی علمی و با حضور صاحب‌نظران این حوزه مورد بحث و تفحص بیشتر قرار گیرد. در این راه، برگزاری هم‌اندیشی و همایش در دانشگاه‌ها با محوریت این موضوع می‌تواند تسهیل‌كننده روند تبادل آرا و نظرات باشد.
۲- مرحله اجرای طرح
▪ طرحی با این ابعاد می‌‌تواند فرصت مناسبی برای نیرو‌ها و شركت‌های داخلی برای افزایش توان رقابتی باشد. بنابراین، در اجرای این طرح باید به بحث حداكثر استفاده از توان داخل و انتقال تكنولوژی توجه شود.
▪ اجرای پروژه‌های بزرگ و در سطح ملی چندان كارنامه درخشانی در كشور ندارد. اغلب این پروژه‌ها با مشكلاتی از قبیل تأخیر در تأمین اعتبارات، ضعف نظارت اصولی و غیره روبه‌رو است كه موجب طولانی شدن زمان اجرای آنها گشته است و اغلب بدون نتیجه و با اتلاف بخش عمده‌ای از منابع ملی متوقف شده‌اند. این موضوع به عنوان یك تهدید جدی درمورد اجرای طرح اینترنت ملی نیز مطرح است.
▪ یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های حوزه فناوری‌ ارتباطات و اطلاعات، سرعت بالای تحولات در این حوزه‌ است. زمان همواره به عنوان بزرگترین دشمن پروژه‌های این حوزه مطرح بوده است. اجرای این طرح در حدود سه سال به طول خواهد انجامید. بنابراین در انتخاب تكنولوژی‌ها باید دقت لازم صورت پذیرد؛ چرا كه تغییر و به‌روز كردن این شبكه هزینه بسیار سنگینی در پی خواهد داشت.
▪ به منظور كاهش اثر آفت‌هایی چون تأخیر در تأمین اعتبارات یا حتی توقف طرح در مراحل میانی، شایسته است اجرای طرح در چند مرحله صورت پذیرد و هر مرحله، زمان‌بندی، خروجی و هزینه مشخص داشته باشد و تا حد امكان استقلال مراحل در نظر گرفته شود.
▪ در اجرای این طرح باید حداكثر استفاده از امكانات موجود (سخت‌افزارها،‌ طرح‌ها و برنامه‌های اجراشده یا دردست‌اجرا) صورت پذیرد. تجربه نشان می‌دهد در این قبیل پروژ‌ه‌ها، بخش عمده‌ای از بودجه صرف خرید سخت‌‌افزارهایی می‌شود كه عمدتاً لازم نیستند و بلااستفاده می‌مانند.
۳- مرحله بعد از تكمیل طرح
▪ گرچه افزایش شمار كاربران اینترنت در كشور، به عنوان شاخصی مهم در ارزیابی وضعیت توسعه فناوری‌ ارتباطات و اطلاعات محسوب می‌شود، اما این موضوع به منزله افزایش تقاضا برای محتوای الكترونیكی در كشور است. بی‌پاسخ گذاشتن این تقاضا و فراهم نكردن محتوای مناسب برای كاربرانی كه اكثراً در سنین جوانی هستند، عواقب خوشایندی برای كشور نخواهد داشت و این خلاء را دیگران پر خواهند كرد. بنابراین، شایسته است در این طرح برنامه‌ریزی دقیقی برای ایجاد و تقویت مراكز تولید محتوای الكترونیكی مناسب و متنوع صورت پذیرد.
▪ بر طبق برنامه چهارم توسعه، تعداد كاربران اینترنت در كشور باید به حدود ۲۲میلیون نفر برسد. به این ترتیب، گام مهمی در جهت حركت به سوی جامعه مجازی برداشته می‌شود. اما باید راهكار‌هایی برای آموزش مردم و ترغیب آنها به استفاده از اینترنت اندیشیده شود. در این زمینه صداوسیما به عنوان متولی فرهنگ‌سازی در كشور می‌تواند ایفای نقش كند.
▪ گسترش عدالت اجتماعی و فراهم كردن امكان دسترسی به اینترنت یكی از مهمترین اهداف این طرح است. برای این منظور باید برنامه‌ریزی اصولی جهت تولید كیوسك‌های اینترنتی و نصب آنها در شهر‌های مختلف صورت پذیرد تا از این طریق، استفاده از اینترنت برای همه اقشار امكان‌پذیر گردد.
امید آنكه با تحقق و اجرای صحیح این طرح ملی، شاهد تسریع روند توسعه فناوری اطلاعات در كشور باشیم.

رضا گرگان‌محمدی - فصلنامه علمی تحلیلی طیف برق

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا