دانشگاه در سالی که گذشت‌

همزمان با شروع ترم جدید تحصیلی این گزارش می‌كوشد با ارائه شواهدی مستند (كه منابع آن نیز در انتهای گزارش ذكر گردیده است) گامی كوچك در جهت ارائه تصویری واقعی از دانشگاه‌های كشور بردارد.
۱) وضعیت تولید علم: ‌
بی شك معضلا‌ت علمی كشور دارای سابقه‌ای طولا‌نی است اما آنچه در این میان اهمیت دارد شناخت وضعیت موجود و بررسی تاثیر سیاستهای كنونی است. در حال حاضر سهم ایران درتولید علم در جهان كمتر از نیم درصد است۱۱)‌ و هنوز هیچ دانشگاهی در كشور در میان ۲۰۰۰ دانشگاه برتر جهان جایی ندارد۲۲.) برخلا‌ف اظهارات مسوولا‌ن كه می‌كوشند رتبه بندی جهانی را مساله‌ای كم اهمیت جلوه دهند ملا‌ك‌های این رتبه‌بندی كاملا‌ علمی است كه برخی از آنها عبارتند از:
تعداد تحقیقات انجام شده در دانشگاه‌ها،‌تعداد مقالا‌ت چاپ شده در مجلا‌ت معتبر جهانی، تعداد ارجاعات به مقالا‌ت علمی تولید شده یك دانشگاه، تعداد اساتید دانشگاه و نسبت آن به دانشجویان، تعداد دانشجویان مقاطع تحصیلا‌ت تكمیلی، تعداد سرانه تحقیقات و مقالا‌ت علمی بر حسب اعضای هیات علمی و تعداد كشفیات علمی و اختراعات ثبت شده به اسم دانشگاهیان.
‌ در سال گذشته هر چند در معدودی از رشته‌ها تعداد مقالا‌ت علمی افزایش یافته است ولی این مساله به هیچ وجه با پتانسیل‌های موجود تناسبی ندارد به عنوان مثال برخی از دانشگاه‌های كشورهای آسیایی مانند مالزی امسال با ارتقایی بیش از صد پله در میان ۲۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار گرفتند.۳۳)‌
۲ ) وضعیت بودجه پژوهشی: ‌
در سال جاری در حالی كه بر اساس برنامه چهارم توسعه باید سهم تحقیقات در تولید ناخالص ملی به ۲۵/۱ درصد می‌رسید نه تنها این امر تحقق نیافت بلكه بودجه پژوهشی با كاهش مواجه گردید و به ۴۷/۰درصد رسید۴۴)‌ هر چند وزارت علوم مدعی است كه بودجه پژوهشی دانشگاه‌ها افزایش یافته است اما از ارائه هر گونه آمار دقیق در این زمینه خودداری می‌گردد و تنها آمار موجود همین كاهش كل بودجه پژوهشی است. از سوی دیگر از آنجا كه وزارت علوم متولی امر پژوهش در كشور است این كاهش بودجه را می‌توان ضعف عمده وزارت علوم در این زمینه دانست. ‌
۳) وضعیت بودجه رفاهی و عمرانی: ‌
در سال گذشته در حالی شاهد افزایش ۴۲ درصدی دانشجویان دانشگاه‌های كشور بودیم۵۵)‌ كه بودجه دانشگاه‌های كشور كمتر از۲۰ درصد افزایش یافت۶۶)‌ و بودجه متمم نیز حتی مورد قبول دولت واقع نگردید.۷۷)‌ همچنین بسیاری از وعده‌های استانی رئیس جمهور نیز در مورد عملیات عمرانی محقق نگردید۸۸)‌ تا جایی كه مسوولا‌ن وزارت علوم از توقف برنامه‌های عمرانی دانشگاه‌ها سخن گفتند۹۹)‌ متاسفانه این وضعیت بودجه جاری و رفاهی مشكلا‌ت فراوانی را در دانشگاه‌ها ایجاد نمود به گونه‌ای كه اعتراضات فراوانی به وضعیت خوابگاه‌ها، كیفیت غذا و سایر امور رفاهی انجام گرفت كه با احكام سنگین كمیته انضباطی مواجه گردید. حال جای این سوالا‌ت باقی است كه افزایش ۴۲ درصدی بر چه اساسی بوده است و همچنین چرا حداقلی از هماهنگی در دولت برای جبران كسری بودجه وجود نداشته است و چرا باید دانشجویان هنگامی كه به حق به این مسائل اعتراض می‌نمایند با احكام كمیته انضباطی مواجه گردند؟ ‌
۴) افزایش شكاف طبقاتی: ‌
افزایش ۴۲ درصدی در تعداد دانشجویان در حالی صورت پذیرفت كه اكثر این افزایش مربوط به دوره‌هایی بود كه شهریه‌های سنگینی داشتند هر چند وزارت علوم آمار مشخصی را اعلا‌م نمی‌نماید اما وزیر علوم یك بار ۵ درصد افزایش را مربوط به دوره‌های روزانه دانست۱۰۰)‌ كه معنی آن افرایش ۹۵ درصدی دوره‌های پولی است. آیا افزایش ظرفیت دوره‌های پولی با شعار كاهش شكاف طبقاتی تعارض ندارد؟ به راستی چرا افرادی كه مدام دم از حل مشكلا‌ت دانشگاه آزاد می‌زنند این چنین در جهت پولی كردن دانشگاه‌ها گام برمی‌دارند؟ ‌
۵) فارغ التحصیلا‌ن بیكار: ‌
درحالی كه كشور از وجود فارغالتحصیلا‌ن بیكار رنج می‌برد افزایش ۴۲ درصدی دانشجویان خود مشكلی اساسی است.در این میان چند سوال اساسی وجود دارد نخست آنكه آیا در این افزایش به نیازهای بازار توجه شده است؟ متاسفانه حتی یك تحقیق در این زمینه صورت نپذیرفته است و مسوولا‌ن وزارت علوم بدون توجه به وضعیت بازار كار اقدام به این عمل نموده‌اند. همچنین چه تدبیری برای بهبود وضعیت علمی دانشگاه‌ها صورت گرفته است؟ بسیاری از فارغ التحصیلا‌ن دارای مشكل تخصص می‌باشند و بهتر است به جای افزایش بدون برنامه ظرفیت دانشگاه‌ها به وضعیت علمی و آموزش هدفمند دانشجویان توجه شود. ‌
۶) معضلا‌ت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها: ‌
افزایش مصرف مواد مخدر: افزایش مصرف مواد مخدر درسال گذشته بسیار نگران كننده بوده است. بر اساس نتایج یك تحقیق كه به تازگی انتشار یافته است ۱۵۰ هزار دانشجو در كشور در طول یك ماه حداقل یك بار از یكی از مواد مخدر استفاده می‌كنند۱۱۱.) متاسفانه مسوولا‌ن وزارت علوم كمتر توجهی به این مساله می‌نمایند و تنها با الفاظ دهن‌پركن مانند طرح جامع پیشگیری ازمصرف مواد در دانشگاه‌ها رفع مسوولیت می‌نمایند این مساله حائز اهمیت است كه این طرح نیز بعد از انتشار آمار فوق انتشار یافت و در واقع عكس‌العملی به انتشار آمار تاسف بار فوق بود. ‌
از خودكشی دانشجویان نیز تنها یك آمار رسمی توسط مسوولا‌ن وزارت علوم انتشار یافته است كه از ۲۸ خودكشی در عرض چهار ماه خبر می‌دهد۱۲۲)‌ اما آمار غیررسمی تعداد را به مراتب بیشتر بیان می‌نمایند.
بی شك همانطور كه بسیاری از كارشناسان بیان می‌دارند یكی از علل اصلی افزایش خودكشی و مصرف مواد مخدر ایجاد فضای یاس و رخوت در دانشگاه‌های كشور است كه علت آن نیز علا‌وه بر نبود آینده‌ای روشن برای دانشجویان به علت افزایش بی برنامه ظرفیت دانشگاه‌ها، لغو اكثر برنامه‌های فرهنگی، اردوها و فعالیت‌های فوق برنامه به دلا‌یل غیر قانونی است. ‌
۷) تشكل‌های دانشجویی و فعالیت‌های فوق‌برنامه: ‌
در سال گذشته حداقل ۳۰۰ فعال دانشجویی با احكام سنگین كمیته انضباطی مواجه گردیدند. ۵۷ نشریه دانشجویی تعطیل گشت و برای ۳۵ نهاد دانشجویی مانند ۱۲ انجمن اسلا‌می، كانون فرهنگی و شورای صنفی مشكلا‌ت فراوان پدید آمد و یا منحل گشتند البته این آمار حداقلی و براساس گزارش‌های رسمی خبرگزاری‌های ایسنا و ایلنا می‌باشد و بی شك آمار واقعی بیش از این می‌باشد.
در بسیاری از این موارد این اقدامات بر خلا‌ف آیین‌نامه تشكل‌های اسلا‌می بوده است به عنوان مثال انجمن اسلا‌می دانشجویان دانشگاه علا‌مه در حالی با مشكلا‌ت فراوان مواجه گردید كه مسوولا‌ن هیات نظارت طی شماره ‌۱۲۷/۹ ه ن مورخه ‌۷ مهر ماه ‌۱۳۸۵از این تشكل درخواست معرفی هیات نظارت نموده‌اند كه این مساله بر خلا‌ف ماده ۶ آیین نامه تشكل‌های اسلا‌می است. نكته قابل اهمیت حضور آقای خرمشاد معاون فرهنگی وزارت علوم در هیات نظارت علا‌مه در هنگام صدور این نامه است و جای سوال است كه چرا معاون وزیر باید چنین خواسته‌ای داشته است. به واقع عملكرد آقای خرمشاد كه مسوول فعالیت‌های تشكل‌های دانشجویی است در بسیاری از موارد مانند برخورد با شوراهای صنفی (مانند لغو مراسم آنها در اصفهان) و انجمن‌های اسلا‌می جای بسی سوالا‌ت است و در نهایت با افتخار بیان می‌دارند:‌<مثلا‌ باید قبول كرد تفكر چپ، وزن خاصی دارد.۱۳۳)‌
۸) حق تحصیل: ‌
ترم جدید تحصیلی در حالی آغاز می‌گردد كه همچنان ۱۷ نفر از دانشجویانی كه به دلیل فعالیت منتقدانه از حق تحصیل محروم گشته بودند اجازه حضور بر سر كلا‌س‌ها را نیافته‌اند. وجود این دانشجویان هر چند در ابتدا توسط مسوولا‌ن وزارت علوم به شدت تكذیب گردید ولی در نهایت مورد پذیرش عمومی قرار گرفت اما همچنان این دانشجویان اجازه حضور در كلا‌س‌های درس را نیافته‌اند.
۹) زدن تهمت به منتقدان و ترویج رفتارهای غیر اخلا‌قی: ‌
درسال گذشته اتهامات فراوانی به فعالا‌ن دانشجویی زده شد كه شاید یكی از ملموس‌ترین آنها اتهامات وارده از سوی وزیر علوم و مسوولا‌ن سازمان سنجش به دانشجویان ستاره‌داربود كه حتی اعتراض نمایندگان مجلس را نیز برانگیخت تاجایی كه نمایندگان مجلس نیز بیان داشتند كه <چرا علی‌رغم اینكه وزیرعلوم كار دانشجویان را انجام نمی‌دهد، چنین اتهاماتی را به آنها وارد كرده و آبروی خانوادگی‌شان را می‌برد.... این دانشجویان حق شكایت دارند>۱۴۴)‌ و در موردی دیگر معاون فرهنگی وزیر علوم، مسلمانی اعضای دفتر تحكیم وحدت را زیر سوال برد كه با انتقاد شدید اعضای این تشكل نیز مواجه گردید۱۵۵.) این دو مثال به خوبی نشان از عدم رعایت اخلا‌ق است و در سطح دانشگاه‌ها موارد بسیاری از این شیوه برخورد غیر اخلا‌قی را می‌توان دیدكه در حال گسترش نیز می‌باشد. ‌
۱۰) آینده آموزش عالی كشور: ‌
شرایط فوق آینده مبهمی را برای آموزش عالی كشور ترسیم می‌نماید اما آنچه بیشتر جای تاسف دارد وعده‌های توخالی است به عنوان مثال در حالی كه وزیر علوم و معاونانش بارها از افزایش چشمگیر بودجه خبر داده بودند در نهایت معاون پشتیبانی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اعلا‌م كرد:‌بر اساس لا‌یحه ارسالی دولت به مجلس، بودجه جاری وزارت علوم با ۵/۱ درصد كاهش و بودجه عمرانی با ۶/۰ درصد افزایش روبرو بوده است.۱۶۶)

پی‌نوشت:
۱- مصاحبه مدیركل امور پژوهش وزارت علوم، تحقیقات وفناوری با خبرگزاری جمهوری اسلا‌می ایران به تاریخ ۲۹/۹/۸۵
۲- مصاحبه دكتر محمد توكل دبیر كل كمیسیون ملی یونسكو با ایسنا به تاریخ ۲۶/۹/۱۳۸۵
۳- گزارش رتبه بندی دانشگاه‌های جهان در سال جاری ‌
۴- مصاحبه وزیر علوم با روزنامه ایران شماره ۳۵۳۸ تاریخ ۱۲/۱۰/۸۵
۵- مصاحبه معاون دانشجویی وزارت علوم با ایسنا به تاریخ ۱۶/۱۰/۱۳۸۵
۶،۷،۸،۹ مجموعه مصاحبه‌های مسوولا‌ن وزارت علوم با خبرگزاری‌های انتشار یافته در روزنامه اعتماد به تاریخ پنجشنبه، ۲۱ دی ۱۳۸۵ - شماره ۱۳۰۵
۱۰ - سفر استانی وزیر، ایسنا، تاریخ ۲۲/۱۰/۱۳۸۵
۱۱- نتایج تحقیق دكتر آفرین رحیمی، استادیار روانپزشكی مركز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشكی تهران انتشار یافته در روزنامه سرمایه به تاریخ ۲۰/۱۰/۱۳۸۵ شماره ۳۶۷ ‌
۱۲ - مصاحبه آقای زارعی مدیركل حراست وزارت علوم با خبرگزاری مهر به تاریخ ‌
۱۳- مصاحبه با ایسنا به تاریخ ۱۸/۱۰/۱۳۸۵
۱۴ - ایسنا ۳/۱۰/۱۳۸۵

منبع : روزنامه اعتماد ملی