۲۳ خرداد ـ ۱۳ ژوئن ـ ازبک های شیبانی

ازبك ها در ژوئن ۱۴۶۸ از قزاقها (كزاخها) شدند و بلافاصله خودشان هم انشعاب كردند و گروهی از آنان كه از تبار «شیبان» نوه چنگیز مغول بودند از دو دسته دیگر كه خود را از تبار دو نوه دیگر چنگیز به نام های «باتو» و «اوردا» می دانستند جدا شده و راه مناطق جنوبی تر و كناره های آمودریا (جیحون) را در پیش گرفتند و شهرهای بخارا، سمرقند و مرو و ... را متصرف شدند، بر جای تیموریان نشستند و بعدا محمد خان شیبانی یكی ازسران آنان از آمودریا هم گذشت و تا هرات پیش آمد كه شاه اسماعیل صفوی در سال ۱۵۱۰ میلادی به جلوگیری از او شتافت. در جنگی كه میان دو طرف روی داد ازبكهای شیبانی شكست خوردند و محمد خان كشته شد. شاه اسماعیل از جمجمه او برای خود كاسه ای با روكش نقره ای ساخت. هدف او از این كار، ایجاد ترس در ازبكها بود كه بار دیگر درصدد تعرض به خراسان بزرگتر برنیایند. ولی این شكست باعث نشد كه ازبكها مزاحم خراسان نشوند. آنان در هر فرصتی كه به دست می آوردند از آمودریا می گذشتند و وارد مناطق جنوبی این رود می شدند. ازبكهای ساكن مناطق شمالی افغانستان امروز بقایای همان مهاجمان هستند.
امپراتوری روسیه كه قفقاز جنوبی را در سال ۱۸۲۸ (با انعقاد قرارداد تركمن چای به میانجی گری انگلستان!) از ایران گرفته بود در سالهای ۱۸۶۸ و ۱۸۸۱ آسیای میانه را هم كه مهد فرهنگ و ادبیات ایران بود (پس از ساخت و پاخت با مقامات لندن) از وطن ما جدا ساخت.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز