سرطان ریه

سرطان ریه یکی از شناخته‌ترین و خطرناک‌ترین سرطان‌هاست و سالانه تعداد زیادی از مردم بدان مبتلا می‌شوند.
این سرطان با مصرف سیگار ارتباط دارد، گرچه مواد دیگری مثل آزیست (پنبه نسوز) و قطران هم می‌توانند موجب سرطان ریه شوند. تقریباً ۸۰ درصد موارد سرطان ریه با استعمال دخانیات ارتباط دارد. سایر مواد سرطان‌زای استنشاقی نیز شانس ابتلای سیگاریها را بالا می‌برند.
استعمال دخانیات نه تنها باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان ریه می‌شود بلکه سرطان‌های دیگر مثل سرطان زبان، حنجره، مری، مثانه، کلیه، لوزالمعده،بیماری‌های قلبی - عروقی و بیماری‌های مزمن ریوی مثل آمفیزم نیز با مصرف دخانیات در ارتباط می‌باشند.
سرطان ریه به‌مقدار زیادی قابل پیشگیری است که راه آن هم عدم مصرف دخانیات می‌باشد. احتمال ایجاد سرطان ریه با طول مدت استعمال دخانیات ارتباط دارد. یک فرد سیگاری هرچه زودتر سیگار را ترک کند، احتمال ابتلا به سرطان را بیشتر کاهش خواهد داد. استنشاق دود سیگار دیگران نیز می‌تواند در فرد غیر سیگار ایجاد سرطان کند. امروزه سرطان ریه شایع‌ترین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در مردان و زنان است.

- سرطان ریه چیست؟
به‌علت آنکه سلول‌های یک عضو واکنش‌های گوناگونی به عوامل سرطان‌زا نشان می‌‌دهند ممکن است انواع مختلف سرطان را هر عضوی مشاهده کرد. این مسئله در سرطان‌های اولیه ریه که در زیر شرح داده می‌شود به‌خوبی روشن می‌گردد. سه نوع اول از لایه پوشاننده مجاری هوائی در مناطقی که بیشترین تماس را با سرطان‌زاهای استنشاقی دارند، منشأ می‌گیرند.
- سرطان‌ سلول‌های پوششی که قسمت عمدهٔ سرطان‌های ریه را تشکیل می‌دهند (۴۵% - ۴۰%)
- سرطان سلول‌‌های بزرگ بدون تمایز که در ۱۰% - ۵% بیماران دیده می‌شود.
- سرطان سلول‌های کوچک در که در ۲۰% - ۱۵% بیماران دیده می‌شود. در این نوع از سرطان به‌علت آنکه گسترش سلول‌های سرطانی (متاستاز) زود صورت می‌گیرد، جراحی به‌ندرت درمان مناسبی می‌باشد؛ در این نوع سرطان نتایج خوبی با استفاده از شیمی درمانی به‌دست آمده است.
- آدنوکارسینوم که معمولاً در قسمت‌های محیطی ریه دیده می‌شود و ۳۰% - ۲۵% سرطان‌های ریه را تشکیل می‌‌دهد. این سرطان ممکن است در افراد غیر سیگاری هم دیده شود.
- کارسینوم برونکوآلوئولر در قسمت‌های محیطی ریه مشاهده شده و کمتر از ۵% سرطان‌های ریه را تشکیل می‌دهد. این سرطان ممکن است در غیر سیگاری‌ها نیز دیده شود.
- انواع نادر دیگر که کمتر از ۵% کل تعداد سرطان‌های ریه را تشکیل می‌دهد.

- علل سرطان ریه
چون سیگار مهمترین عامل ایجاد سرطان ریه است، بنابر این شناخت نحوه، اثر سیگار در ایجاد این سرطان اهمیت دارد. در مرحله اول استنشاق دود به روش‌های پاکسازی طبیعی که به‌وسیلهٔ آن ریه خود را از صدمات در امان می‌دارد، صدمه می‌زند. مجاری هوائی که هوای استنشاف شده را به ریه‌ها می‌رسانند، توسط یک لایه از سلول‌ها که بر روی آنها غشائی از مواد موکوسی قرار دارند، محافظت می‌شوند.
حرکات منظم مژک‌های شبیه مو بر روی این سلول‌ها زمینه حرکت مخاط را از ریه به سمت بالا فراهم می‌آورد.
به این طریق ذرات استنشاق شده‌ای که به مخاط چسبیده‌اند خارج می‌شوند.
میزان اثربخشی مکانیسم پاکسازی، با استنشاق دود سیگار به‌سرعت کاهش می‌یابد و با از بین رفتن مژک‌ها و ضخیم‌شدن لایه پوشاننده همراه است در این صورت ریه دیگر نمی‌‌تواند خود را پاک نگه دارد. بنابراین مواد سرطان‌زای موجود در دود سیگار بر روی مخاط لایه پوشاننده به‌مدت طولانی‌تری باقی مانده و زمان کافی برای نفوذ به داخل سلول‌ها را خواهند داشت. این مواد به‌تدریج ماهیت سلول‌ها را تغییر می‌دهند تا تبدیل به سلول‌های سرطانی شوند.
دود سیگار یکی از انواع آلودگی‌های استنشاقی است که نه‌ تنها باعث تخریب سیستم پاکسازی می‌شود، بلکه حاوی مواد شیمیائی سرطان‌زا نیز هست. دود سیگار ۴۰۰۰ نوع ماده شیمیائی دارد که بیش از ۴۰‌تای آنها سرطان‌زا است. وقتی مواد سرطان‌زای استنشاقی همراه با دود سیگار وارد ریه می‌شوند به‌علت فقدان خاصیت پاکسازی طبیعی می‌‌توانند اثر سرطان‌زائی سیگار را تشدید کنند، در صورتی که اگر همین مواد توسط فرد غیر سیگاری که پوشش راه‌های هوائی سالمی دارد استنشاق شوند، خطر سرطان‌زائی کمتری دارند.
عوامل متعددی چون مدت سیگار کشیدن، مقدار سیگار مصرفی و شدت سیگار کشیدن بر روی احتمال بروز سرطان ریه تأثیر می‌گذارد؛ مثلاً در افرادی که سالیان متمادی سیگار مصرف کرده‌‌اند (بیشتر از ۲۰ سال) خطر ابتلا به سرطان ریه بیشتر است. هم‌‌چنین شانس ابتلا به سرطان ریه در کسانی که به‌طور متوسط بیش از ۲۰ سیگار در روز می‌کشند، ۳۰-۱۵ برابر افراد غیرسیگاری است. زنان سیگاری نیز مشابه مردان سیگاری در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه قرار دارند. عوامل دیگری که می‌توانند در افراد سیگاری و غیر سیگاری سرطان ایجاد کنند شامل آزبست، کروم، نیکل، قطران و مشتقات آن و رادون (یک گار رادیواکتیو) می‌باشند.
احتمال بروز سرطان ریه در کارگرانی که با آزبست (پنبه نسوز) سر و کار دارند و سیگار می‌کشند، ۵۰ برابر افراد عادی جامعه می‌باشد. از طرفی در یک کارگر آزبست کار که سیگار نمی‌کشد، احتمال ابتلا به سرطان ریه ۵ برابر افراد غیر سیگاری است.

- استنشاق دود سیگار توسط نزدیکان افراد سیگاری
مطالعات نشان داده است که همسران غیر سیگاری افراد سیگاری، در معرض خطر افزایش احتمال ابتلا به سرطان ریه، به‌علت تنفس طولانی مدت دود سیگار همسرانشان می‌باشند. همسران افرادی که در طی روز بیش از ۲۰ سیگار در خانه می‌کشند، دو برابر افراد طبیعی در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند. تماس طولانی با دود سیگار افراد دیگر در محیط کار نیز احتمال سرطان را افزایش می‌دهد. کودکانی که والدین سیگاری دارند نیز بیشتر در معرض مادرانی که در
طول دوران بارداری در معرض دود سیگار دیگران قرار دارند، فرزندان کم‌ وزن‌تری به‌دنیا می‌آورند.

- تشخیص
علائمی که در بیمار پدید می‌آید، در همهٔ انواع سرطان ریه مشابه می‌باشد. چون تومور (توده سرطانی) مثل یک جسم خارجی در مسیر راه‌های هوائی است، سرفه‌های مکرر ایجاد می‌شود. این سرفه‌های مزمن ممکن است باعث صدمهٔ تومور و پیدا شدن خون در خلط شود. از طرف دیگر، غدد مترشحه موکوس نیز به‌دلیل تحریک ناشی از دود سیگار، مقادیر بیشتری موکوس تولید می‌کنند که باید با سرفه دفع شود.
در مراحل پیشرفته‌تر، ممکن است تومور یک راه‌هوائی را به‌طور کامل مسدود سازد و باعث ایجاد عفونت در پشت محل انسداد شود. معمولاً بیماران مبتلا به سرطان ریه از علائمی مثل افزایش سرفه، تب و گاه درد قفسه سینه شکایت می‌کنند. چون انسداد مانع تخلیه مؤثر ترشحات ریه می‌شود، در پشت محل انسداد عفونت ایجاد می‌گردد. حتی در صورتی که عفونت با مصرف آنتی‌بیوتیک کنترل شود، علائم آن ممکن است باقی بماند.

- روش‌های تشخیصی
روش‌های مختلفی برای تشخیص و بررسی سرطان ریه وجود دارد از جمله:
- جمع‌آوری خلط و آزمایش میکروسکوپی آن ممکن است سلول‌های بدخمی را که از تومور جدا شده‌‌‌اند، نشان دهد.
- بررسی برونکوسکوپیک راه‌های هوائی: در این بررسی، پزشک لوله‌ای را از راه دهان یا بینی به داخل راه‌های هوائی ریه می‌فرستد. تومور از طریق برونکوسکوپ برداشته شده و برای آزمایش زیر میکروسکوپ ارسال می‌شود.
- بیوپسی سوزنی (نمونه‌برداری با استفاده از سوزن): وقتی که تومور در منطقه‌ای است که در دسترس برونکوسکوپ نمی‌باشد و تشخیص داده نشده است، با بی‌حسی موضعی، سوزن نازکی از طریق جدارهٔ قفسه سینه مستقیماً یا با راهنمائی اشعه X به سمت تومور رانده می‌شود. تکه کوچکی از بافت برداشته شده و برای مطالعه میکروسکوپی ارسال می‌گردد.
- میان سینه‌بینی (مدیاستینوسکوپی): با ایجاد یک شکاف کوچک درست بالای استخوان جناغ و عبور دادن یک لوله از آن به سمت پائین برای مشاهده غدد لنفاوی نزدیک ریه اطلاعات بیشتری در مورد تومور به دست می‌آید. این عمل ”میان سینه‌بینی“ خوانده می‌شود. اگر نکته غیر طبیعی مشاهده شود، بیوپسی (نمونه‌برداری) انجام خواهد گرفت.
- سی‌تی اسکن: این روش به پزشک برای تشخیص وجود گسترش هر نوع سرطان در ریه کمک می‌کند. اگر با تمامی راه‌های ذکر شده نتوان به تشخیص مناسبی رسید، نمونه‌برداری با عمل جراحی انجام خواهد شد.

- درمان
بعد از تشخیص سرطان ریه و تعیین میزان گسترش آن تصمیم‌گیری درباره نوع درمان بر اساس شرایط بیمار و بیماری انجام می‌شود؛ بنابراین ممکن است روش درمان در بیماران مختلف متفاوت باشد.
سرطان‌های ریه همه شبیه هم نیستند و بیماران نیز برحسب مقاومت نسبت به گسترش بیماری متفاوت می‌باشند. بعضی از سرطان‌ها به‌سرعت گسترش می‌یابند، در حالی که بعضی دیگر رشد کندی داشته و در مراحل آخر بیماری گسترش می‌یابند؛ از این رو پزشکان بر حسب مورد راجع به درمان بیماری با جراحی، پرتو درمانی، شمی درمانی، یا ترکیبی از آنها تصمیم می‌گیرند.
اگر تومور کاملاً محدود باشد به‌طوری که جراحی قابل انجام باشد، ۳۵% - ۳۰% بیماران طول عمر پنج سالهٔ خوبی بعد از عمل خواهند داشت.
پرتو درمانی در مواردی که تومور به‌طور کامل برداشته نشده یا شرایط بیمار اجازه عمل را نمی‌دهد، درمان مناسبی خواهد بود. در گذشته شیمی درمانی در صورتی استفاده می‌شد که شواهدی از گسترش تومور به سایر قسمت‌های بدن وجود داشت ولی امروزه در موارد دیگری از سرطان ریه هم شیمی درمانی کاربرد دارد. شیمی درمانی درمان انتخابی سرطان ”سلو‌ل‌های کوچک“ ریه است. همیشه به‌خاطر داشته باشید که عدم مصرف دخانیات عاقلانه‌ترین راه پیشگیری از سرطان ریه است.

منبع : بنیاد امور بیماریهای خاص