تعاونی‌ها سمبل همراهی و وحدت جمعی

در قرن هفدهم فیلسوفی به نام «توماس هابز» گفته است: «انسان گرگ انسان است» حدود ۲۰۰ سال بعد مصلحی به نام رابرت اون اولین تعاونی را پایه‌گذاری و سرلوحه كار این شد: «انسان با انسان نه بر علیه انسان». امروزه تعاونی بخش میانی از سه بخش نظام اقتصادی كشورمان را تشكیل و در اصل چهل و چهارم قانون اساسی رسمیتی بنیادین یافته است. در طول دو قرن اخیر، تعاونی‌ها قانونمند شده و در هر كشوری با رعایت اصول اولیه كه مهمترین آن حفظ حقوق مساوی اعضا است برای آنها قوانین و مقرراتی وضع شده كه عدول از آنها سدی محكم در دستیابی به اهداف تعاونی است.حداقل تعریف یك تعاونی عبارت است از تشكلی از افرادی كه دارای یك مشكل مشترك هستند و با همدلی، همراهی و همكاری با یكدیگر، به منظور حل آن مشكل مشترك در چارچوب مقررات، یك شركت با مشاركت‌جویی و مشاركت‌پذیری تشكیل می‌دهند. تعاونی در حوزه‌های مختلف اعم از تعاونی‌مصرف، مسكن و ... تشكیل می‌شود كه در این نوشته نگاهی به وضعیت فعالیت‌های تعاونی مسكن داریم.
● تعاونی مسكن و پاره‌ای از مشكلا‌ت آن
شاخص‌ترین مشكل درونی تعاونی، چگونگی برگزاری مجمع عمومی‌آن است. مجمعی كه نمادی برای تعیین خط‌مشی و تصمیم‌گیری درمورد حیات و شكوفایی تعاونی است، اما در بسیاری از مواقع این جلسات تبدیل به میدان جنگی ناعادلا‌نه می‌شود كه در صورت ادامه، مرگ یا لا‌اقل زمین‌گیر شدن تعاونی را در پی خواهد داشت! این جنگ از آن رو ناعادلا‌نه است كه در یك جبهه عده‌ای سازمان نایافته، خاموش، صبور و عموما شنونده هستند و در جبهه دیگر افرادی كه سازمان یافته به نظر می‌رسند، با طرح مسائلی خارج از دستور جلسه مجمع و متاسفانه بدون درنظر گرفتن حداقلی از حرمت برای سایر همكاران خود، معمولا‌ با هیاهو و داد و بیدادی كه گاه به عربده می‌ماند!! جلسات را دچار تشنج و ناآرامی‌می‌كنند. جلساتی كه تاكنون این چنین برگزار شده، جز كسالت و سرخوردگی اعضای خاموش ثمری نداشته است. كسانی كه با دلی پرامید به مجمع می‌آیند و با اعصابی فرسوده آن را ترك می‌كنند، هنوز نمی‌دانند مشكل بر هم زنندگان جلسات مجامع عمومی‌شركت تعاونی چیست! اما این را می‌دانند كه با آنها دارای مشكل مشترك نیستند. گویی آنها نه دغدغه اجاره‌نشینی دارند نه در صورت داشتن خانه نگران بهینه كردن آن هستند. بی‌گمان آن اكثریت خاموش، راضی نخواهند بود كه مشكل همكاران ناراضی خود را لا‌ینحل باقی گذارند. امید است این یادداشت فتح بابی شود تا در آنها نیز نظرات و مشكلا‌ت خود را اعلا‌م فرمایند. زیرا به نظر می‌رسد آنها از چگونگی طرح مشكل و یا پیگیری حقوق قانونی خود در تعاونی، اطلا‌ع لا‌زم را ندارند.
به عبارت دیگر، آن همكاران ارجمند نمی‌دانند كه در یك مجمع (عادی یا فوق‌العاده) شركت تعاونی به جز موارد قید شده در دستور جلسه آن مجمع هیچ‌كس، تاكید موكد می‌نماید هیچ‌كس، هم به لحاظ قانونی و هم به لحاظ اخلا‌قی حق طرح مشكل فردی یا حتی جمعی، سخن‌رانی، نطق و خطا به خارج از حدود دستور جلسه را ندارد!! این بدان مفهوم نیست كه شركت تعاونی، شركت اختناق است. به این مفهوم است كه اعضای حاضر در مجمع عادی یا فوق‌العاده شركت تعاونی پس از شنیدن گزارش افرادی كه در دستور جلسه از آنها یاد شده است، بعد از مذاكراتی كه می‌تواند با سخنرانی یك یا چند نفر (البته معدود) به نمایندگی از طرف مخالفین و موافقین حول گزارش ارائه شده به مجمع و با وقت مساوی همراه شود، پس از اعلا‌م كفایت مذاكرات توسط هیئت رئیسه، اعضای تعاونی با رای خود سخن می‌گویند. نه با داد سخن یا سخن با داد. برای توضیح بیشتر، موارد زیر خاطرنشان می‌شود تا نشان داده شود كه اولا‌: امور یك شركت تعاونی بر پایه شناخته شده‌ترین اصول دموكراتیك یا مردم‌سالا‌ری اداره می‌شود. ثانیا: چرا اعضا (نه الزاما همه) در مجامع تعاونی و به هنگام ضرورت باید فقط در چارچوب «دستور جلسه» سخن بگویند:
دراینجا به فرازهایی از مردم‌سالا‌ری در یك تعاونی به استناد به اساسنامه عام تعاونی‌ها اشاره می‌كنم:
۱) یك پنجم اعضای تعاونی برای تشكیل مجمع عادی و یك سوم آنها برای تشكیل مجمع عمومی‌فوق‌العاده، می‌توانند اقدام نمایند. (بند ج ماده ۲۵)
۲) هر یك از بازرسان می‌تواند برای تشكیل مجمع عمومی‌یا فوق‌العاده اقدام كند (جزب بند ۴ ماده ۲۵)
۳) در مجمع عمومی‌فوق‌العاده می‌توان نسبت به عزل هیئت مدیره اقدام كرد (بند ۳ ماده ۲۴)
۴) یكی از وظایف بازرسان رسیدگی به شكایت اعضا و ارائه گزارش به مجمع عمومی‌و مراجع ذیربط است. (بند ۳ ماده ۵۱).
۵) هر یك از اعضای تعاونی می‌تواند قبل از رسمیت جلسه عمومی، مورد یا موارد دیگری غیر از موضوعاتی كه در دعوتنامه تشكیل مجمع بند شده است برای طرح در همان جلسه مجمع كتبا به مقامی‌كه مجمع عمومی‌را دعوت كرده است پیشنهاد كند. مقام دعوت‌كننده مجمع مكلف است پیشنهاد مربوط را در مجمع طرح كند تا در صورت تصویب، در دستور جلسه مجمع بعدی كه حداكثر ظرف یك ماه دعوت به تشكیل می‌گردد قرار گیرد. (ماده ۲۷)
۶) هر یك از اعضا در صورت مشاهده نقص یا تخلف در اداره امور تعاونی می‌تواند گزارش و یا شكایت خود را به بازرس یا بازرسان اعلا‌م نماید و در صورت عدم اخذ نتیجه و باقی بودن بر شكایت، با وزارت تعاون مكاتبه كند. هیئت مدیره مكلف به اجرای نظر وزارت تعاون مزبور كه به طور كتبی و رسمی ابلا‌غ می‌شود خواهد بود. (ماده ۵۶)
۷) كلیه اعضای تعاونی می‌توانند در مجامع عمومی‌حضور یابند و هر عضو حاضر صرفنظر از تعداد سهامی‌كه دارد فقط حق یك رای دارد. (تبصره ۱ ماده ۲۱)
۸) انجام اعمالی كه به حیتیت و اعتبار تعاونی لطمه وارد كند، می‌تواند موجب اخراج از تعاونی شود. (بند ۳ ماده ۱۷ نقل به معنی)
همانطور كه ملا‌حظه می‌فرمایید! هر عضو تعاونی می‌تواند نظر یا شكایت خود را به روش‌های مختلف پیگیری نماید. تا حدی كه بر مبنای پیشنهادش یك مجمع عمومی‌ویژه برای او تشكیل شود. یا تعداد معینی از اعضا می‌توانند هیئت مدیره و به تبع آن مدیرعامل را عزل نمایند. اما با وجود این همه اختیارات نمی‌توانند وقت مجمع عمومی‌به عنوان ركن اصلی تصمیم‌گیری را بدون رعایت مقررات تعیین شده و معمولا‌ استاندارد به خود اختصاص دهند! لذا این مفهوم پیشگفت كه عضو تعاونی به لحاظ قانونی نمی‌تواند و به لحاظ اخلا‌قی نباید وقت مجمع عمومی‌را با طرح مسائلی خارج از دستور جلسه بگیرد، محصول سال‌ها تجربه و نشان‌دهنده برآیند ارزش وقت و رای كلیه اعضای تعاونی است. در تعاونی‌ها همه دارای حقوق مساوی و هیچ‌كس تافته جدا بافته نیست كه اجازه وقت خوری یا وقت‌كشی از دیگران را داشته باشد یا به خیال خود بخواهد با فریاد قدرت‌نمایی كند! به همین دلیل و طبق اساسنامه در ابتدای هر مجمع، عده‌ای به عنوان هیئت رئیسه انتخاب می‌شوند كه وظیفه آنها احراز رسمیت جلسه، اعمال كنترل‌های لا‌زم به منظور اداره جلسه در چارچوب دستور جلسه، اعلا‌م زمان تنفس و جلسه بعدی در صورتی كه جلسه به تصمیم نرسد، تنظیم و امضای صورت جلسات و ابلا‌غ آن به هیئت مدیره است. در جلسات اخیر همكاران ارجمندی كه به عنوان اعضای هیئت رئیسه انتخاب می‌شوند خود به داوطلبان سخنرانی كه سخنانشان عموما خارج از دستور جلسه است اجازه و نوبت نطق می‌دهند تا هرچه می‌خواهد دل تنگشان بگویند! با توجه به تنوع دلتنگی‌ها و طرح مسائل غیرمرتبط، بدیهی است كه كار به جدال‌های تند لفظی می‌رسد و جلسه از كنترل خارج می‌شود. به این ترتیب وقت و رای ارزشمند اعضا برای تصمیم‌گیری به منظور تعیین خط مشی‌یا حل مشكلا‌ت تعاونی به باد می‌رود. اعضایی نیز كه شادمانه و با دلی پرامید برای كسب خبری خوش یا تصمیم‌گیری برای پیشبرد اهداف تعاونی به مجمع آمده‌اند، چونان لشكری شكست خورده، خسته و نومید جلسه را ترك می‌كنند.
نتیجه برگزاری چنین جلساتی، كم شدن حضور اعضا در جلسه‌های بعدی و تنها ماندن تعاونی است. آیا در چنین شرایطی تصاحب زمین تعاونی كه طبعا به سادگی به دست نیامده توسط دانشگاهی قدرتمند یا وراثی كه حاضرند میلیاردی هزینه كنند، كار دشواری است!؟ قطعا نه! زیرا از هیئت مدیره و تعداد اندكی كه به دفاع برخاسته‌اند مگر جز شكستگی دست و تشكیل پرونده برای شاكی و شاكیان به استناد نزاع دسته جمعی، چه چیزی حاصل شده و خواهد شد؟ در چنین شرایطی جز اتحاد، همدلی و یكپارچگی اعضا تعاونی برای دستیابی به حقوق خود، آیا راه دیگری هست؟
در یك مجمع عمومی‌با ۱۰۰ نفر شركت‌كننده، هنگامی‌كه یكی از اعضا حداقل به مدت سه دقیقه خارج از دستور جلسه سخن بگوید، از آنجا كه اعضای تعاونی از حقوق مساوی برخوردارند، برای ۹۹ نفر دیگر نیز این حق به وجود می‌آید. حال اگر آنها بخواهند از این حق خود استفاده یا آن را به دیگری واگذار كنند حداقل به پنج ساعت صرف وقت نیاز است. اگر همین پنج ساعت را برای پاسخگویی مسئولا‌ن ذیربط لحاظ كنیم، حداقل۱۰ ساعت وقت لا‌زم است تا مجمع وارد دستور جلسه شود و چنین رخدادی نه عقلا‌یی و نه عملیاتی است حتی اگر بعد از دستور جلسه) باشد. به عبارت دیگر، وقتی یك عضو به مدت سه دقیقه اعلا‌م نظری غیرمرتبط می‌كند در حقیقت چهار ساعت و پنجاه و هفت دقیقه وقت سایر اعضا را گرفته است! لذا در مجامع تعاونی‌ها یك یا چند عضو نمی‌توانند و نباید وقت دیگراعضا را در مسلخ زمان بكشند! مهم اما این است كه معترضین معلوم نیست كه به طور مشخص چه می‌گویند یا چه می‌خواهند. استنباط این است كه عده‌ای از آنها بر این باور هستند كه: تعاونی كنونی اموال پروژه اول را به تاراج برده و آنها حق خود را می‌خواهند. هرچند بررسی این موضوع كه به حق هم هست مجال و مقالی دیگر می‌طلبد، اما سئوال این است كه اگر آنها عضو پروژه اول هستند در مجمع پروژه دوم چه می‌كنند؟ اگر به هر طریق وارد جلسه شده باشند، از نظر قانونی رسمیت جلسه احراز نشده و هرگونه صورتجلسه آن فاقد اعتبار است و اگر، هم در پروژه اول صاحب خانه شده‌اند و هم در پروژه دوم عضو هستند، این آشكارا خلا‌ف فلسفه وجودی نظام تعاونی و خلا‌ف مقررات موجود است.
آن همكاران ارجمند با بر هم زدن مجامع تعاونی، راه به بیراهه می‌برند و زحمت اعضا می‌دارند!؟
● همبستگی معكوس بین دستور جلسه و پراكنده‌گویی
با تجربه‌ها به خوبی از این اصل آگاه هستند كه بین یك دستور جلسه مشخص با پراكنده‌گویی‌های حضار جلسه همبستگی معكوسی وجود دارد. به عبارت بهتر، در یك جلسه هرچه بیشتر پراكنده‌گویی و مسائل خارج از دستور جلسه مطرح شود، آن جلسه كمتر به نتیجه می‌رسد.
با تجربه‌ها به خوبی از این اصل آگاه هستند كه بین یك دستور جلسه مشخص با پراكنده‌گویی‌های حضار جلسه همبستگی معكوسی وجود دارد. به عبارت بهتر، در یك جلسه هر چه بیشتر پراكنده‌گویی و مسائل خارج از دستور جلسه مطرح شود، آن جلسه كمتر به نتیجه می‌رسد.
او كه گفت: انسان گرگ انسان است منظورش فقط درندگی نبود. او هم كه گفت: انسان با انسان، منظورش به هر قیمتی، نبود. سقراط هم كه گفت: من حاضرم جانم را بدهم تا تو حرفت را بزنی. دردانه‌ای بود در تاریخ كه نه از چهار قرن قبل از میلا‌د و نه در آغاز هزاره سوم بعد از آن، حرفش خریداری نداشته و ندارد. چنان انسانی را همان جام شوكران بس!! اما به بزرگی.
بیایید در مجمعی غیررسمی، در سالن كنفرانس، پاركی، لب‌جویی، میان دشت و دمنی یا سركوهی! دردمان را بر سر یكدیگر فریاد كنیم، اما با قیل و قال مجمع تعاونی را بر هم نزنیم!
بیایید نظرات و مشكلا‌ت خود را بنویسیم، آن را تكثیر كنیم و در اختیار سایر اعضا تعاونی قرار دهیم، اما در تصمیم‌های نجات‌بخش تعاونی متحد باشیم.
دود ناشی از پراكندگی، عدم اتحاد و انسجام، تنگ‌نظری و بی‌مهری‌ها نه تنها به چشمان ما خواهد رفت بلكه به عمق دیده خانواده‌هایمان خواهد نشست. به این خیانت راضی نباشیم.تعاونی مسكن هیچ راهی به جز اتحاد، یكپارچگی، همدلی و همفكری خردمندانه ندارد. با گزینش این راه، آنانكه دغدغه و نگرانی مسكنی ندارند، در مجامع تعاونی ما هم جایی نخواهند داشت!

منبع : روزنامه حیات نو