لغت‌نامه وطن پرستی

● مروری بر زندگی و آثار علامه علی اكبر دهخدا
علی اكبر دهخدا در سال ۱۲۹۷ هجری قمری در تهران به دنیا آمد. پدر دهخدا، خانباباخان اهل قزوین بود و پیش از تولد وی به تهران آمده و در این شهر ساكن شده بود.علی اكبر ده ساله بود كه پدرش وفات كرد و دهخدا با سرپرستی مادر به تحصیل خود ادامه داد.یكی از فضلای آن عصر به نام شیخ غلامحسین بروجردی تعلیم دهخدا را عهده دار بود.
دهخدا غالباً عنوان می كرد كه هر چه دارد، بر اثر تعلیم آن بزرگ مرد است.بعدها كه مدرسه سیاسی در تهران افتتاح شد، دهخدا در آنجا به تحصیل پرداخت. به علت همسایگی با مرحوم حاج شیخ هادی نجم آبادی، دهخدا با وجود كمی سن از محضر آن مرد استفاده می كرد و در همان زمان نیز به فرا گرفتن زبان فرانسوی پرداخت و سپس به اروپا رفت و در آنجا زبان فرانسه و معلومات جدید را تكمیل كرد.
بازگشت دهخدا به ایران همزمان با آغاز مشروطیت بود و در آن هنگام وی در انتشار روزنامه صوراسرافیل كه از جراید معروف مشروطیت بود بامیرزا جهانگیرخان صوراسرافیل ومیرزا قاسم تبریزی به همكاری پرداخت.پس از تعطیلی مجلس در دوره محمدعلی شاه، دهخدا با جمعی از آزادی خواهان به اروپا رفت.
در سوییس سه شماره از روزنامه صوراسرافیل را منتشر كرد و سپس به استانبول رفت و در آنجا نیز در انتشار روزنامه «سروش» با آزادی خواهان همكاری كرد.پس از خلع محمدعلی شاه، دهخدا از طرف مردم تهران و كرمان به نمایندگی مجلس برگزیده شد و به درخواست آزادی خواهان به مجلس رفت.
در دوران جنگ جهانی اول دهخدا در یكی از روستاهای چهارمحال بختیاری منزوی بود و پس از جنگ به تهران آمد و از كارهای سیاسی كناره گرفت و به خدمات علمی و فرهنگی مشغول شد و سرانجام در هفتم اسفندماه ۱۳۳۴ هجری شمسی در تهران وفات كرد و در قبرستان ابن بابویه به خاك سپرده شد.
به گزارش شبكه رشد دهخدا در ادبیات عهد انقلاب مشروطه مقامی ارجمند دارد، او با هوشترین و دقیق ترین طنز نویس این عهد بود.او با نثر ویژه ای كه در نوشتن مقالات انتقادی صوراسرافیل به كار برد نمونه ای از نثر طنز و انتقادی فارسی را ابداع كرد. دهخدا هر حادثه ای را دستاویز قرار می داد تا به استبداد بتازد.
نكته مهم در طنزهای دهخدا عشق و علاقه و دلسوزی به حال مردم خرده پا است. دهخدا با نمایاندن جهان تاریك زندگانی، جهت روشن و امیدبخش آن را هرگز فراموش نمی كرد او به بطالت و تنبلی و بی شعوری می تاخت، مقالات طنز آمیز او با امضای «دخو» انتشار می یافت.دهخدا جزو معدود شاعران دوره مشروطیت است كه جهان بینی و جهان نگری روشنی داشت. هرگز دچار احساسات نمی شد و شعار نمی داد.
دهخدا اشعارش را در قالبهای مثنوی، غزل، مسمط، قطعه، دوبیتی و رباعی سروده است.مضامین اشعار او: وطن پرستی، دادخواهی، رسوا كردن ظالمان و حاكمان نالایق و مبارزه با ریاكاری و دورویی است.یكی از ویژگی های شعر دهخدا طنز تلخ و گزنده اوست كه با تحلیل قوی و سرشارش همراه می شود.
یكی از ماندگارترین آثار دهخدا، لغت نامه است. این كتاب، مفصل ترین كتاب لغت در زبان فارسی است و علاوه بر آن اعلام نیز با شرح و تفصیل در آن آمده است. دهخدا برای تالیف این كتاب نزدیك به چهل سال وقت صرف كرد و حدود صد نفر نیز با وی همكاری كردند.خود درباره این كتاب نوشته است: «مرا هیچ چیز از نام و نان به تحمل این تعب طویل جز مظلومیت مشرق در مقابل ظالمین ستمكار مغربی وانداشت. چه برای نان، همه طرق به روی من باز بود و با ابدیت زمان نام را نیز چون جاودانی نمی دیدم؛ پای بند آن نبودم و می دیدم كه مشرق باید به هر نحو كه شده، با اسلحه تمدن جدید مسلح گردد، نه اینكه این تمدن را خوب می شمردم، چه تمدنی كه دنیا را هزاران سال اداره كرد، مادی نبود.»از دیگر آثار به جای مانده از این ادیب و نویسنده برجسته می توان به ترجمه روح القوانین اثر منتسكیو، شرح حال ابوریحان بیرونی، مجموعه مقالات چرند و پرند و امثال و حكم در چهار مجلد اشاره كرد.

منبع : روزنامه ابرار