پنجشنبه, ۲۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 13 February, 2025
مجله ویستا
ریتم های خواب و برانگیختگی محیطی
ریتم شبانه‌روزی یكی از عوامل اصلی تعیین‌كننده زمان خواب ماست. واژه سیركادین از واژه لاتین سیر كادیم به معنی «در حدود یك روز» گرفته شده است. افرادی كه بطور معمول در غارها و پناهگاه‌ها یا آزمایشگاه‌های ویژه مشغول به كارند به جای چرخه‌یی ۲۴ ساعته با چرخه‌یی ۲۵ ساعته سازگاری پیدا می‌كنند. به نظر می‌رسد كه تمایل به پیروی از چرخه ۲۴ ساعته، به دلیل همزمانی آثار رویدادهای محیطی است. از آنجایی كه زمان‌های منظمی برای خوردن، تماشای تلویزیون، رفتن به رختخواب و غیره داریم، بطور ثابت ساعت‌های زیستی خود را با چرخه‌یی ۲۴ ساعته هماهنگ می‌كنیم و خود را از تاثیرات طبیعی همزمانی محیط آزاد می‌كنیم. برای مثال در تعطیلات آخر هفته كه هر وقت دوست داشته باشیم می‌خوابیم، بلند می‌شویم، غذا می‌خوریم، اغلب برای برگشت به روال معادل خود دچار مشكل می‌شویم. افسردگی‌های صبح اولین روز هفته ممكن است نتیجه مستقیم این امر باشد كه به خودمان اجازه می‌دهیم به چرخه طبیعی ۲۵ ساعته زیستی خود بازگردیم، اگر با یك ساعت دیرتر به رختخواب رفتن در تعطیلات آخر هفته از ساعت زیستی خود پیروی كنیم، در می‌یابیم كه صبح اولین روز هفته وقتی از خواب بلند می‌شویم احساس خواب‌آلودگی می‌كنیم و دو ساعت طول می‌كشد تا هشیاری خود را به دست آوریم.
جامعه ما ممكن است موجب حالت محرومیت مزمن خواب شود، زیرا ما نه براساس نیازمان به خواب، بلكه براساس ساعت می‌خوابیم، محققان دریافتند افرادی كه اجازه داشتند بعد از سه شب خواب (۱۱ شب تا ۷ صبح) بطور دلخواه بیدار شوند، بطور متوسط ۱۲۶ دقیقه اضافه خوابیدند. چه چیزی باعث این ریتم می‌شود؟ شواهدی وجود دارد كه نه تنها زمان به خواب رفتن بلكه طول مدت خواب نیز بستگی به ترشح اپی نفرین (آدرنالین) دارد. وقتی سطح «اپی نفرین» كاهش می‌یابد، احساس خواب‌آلودگی می‌كنیم، وقتی سطح آن افزایش می‌یابد از خواب برمی‌خیزیم، پژوهشگران معتقدند كه ریتم غده آدرنال به وسیله هیپوتالاموس كنترل می‌شود، به بیان دیگر، ریتم شبانه‌روزی بخاطر فعالیت ریتم‌دار هیپوتالاموس است.
دمای بدن، بین دمای بدن و خواب رابطه وجود دارد. دمای بدن ما حدود یك تا ۲ درجه در طی روز نوسان دارد. وقتی به خواب می‌رویم، دمای بدن ما بطور ناگهانی پایین می‌آید، این پایین آمدن دمای بدن نه تنها به ایجاد خواب، بلكه به تداوم آن نیز كمك می‌كند. اگر تلاش كنیم برای مطالعه كردن یا كاركردن روی پروژه‌یی بیدار بمانیم اغلب احساس سرما می‌كنیم، در طول شب دمای بدن بتدریج بالا می‌رود. گفته می‌شود كه افزایش دما ممكن است به ما علامت دهد تا از خواب بیدار شویم، یكی از دلایلی كه نمی‌توانیم در طی روز بخوابیم شاید این باشد كه سطح انگیختگی ما، دمای بدن ما را در سطحی ناهماهنگ با خواب نگه می‌دارد. پیوند بین دما و خواب را مستقیما هیپوتالاموس كنترل می‌كند. هیپوتالاموس پیوند میان دما، خواب و حفظ انرژی را در حیواناتی كه زمستانها می‌خوابند نیز كنترل می‌كند.
برانگیختگی محیطی، وقتی تحت فشار روانی هستیم، بدن دچار برانگیختگی شدید می‌شود، در این شرایط اغلب متوجه می‌شویم كه نمی‌توانیم به خواب برویم یا خوابمان تداوم ندارد. داروهایی كه برانگیختگی را افزایش می‌دهند، مثل محركها، شروع خواب را مختل و در تداوم آن نیز مداخله می‌كند. رویدادهای هیجان‌انگیز نیز اغلب باعث افزایش برانگیختگی می‌شود و در شروع و تداوم خواب مداخله می‌كند. از آنجایی كه برانگیختگی محیطی به موقعیت وابسته است، وقتی رویداد تحریك‌زا از بین می‌رود، آشفتگی خواب نیز ناپدید می‌شود.
محرومیت از خواب، یكی از عوامل مهمی كه زمان به خواب رفتن را تعیین می‌كند، طول زمان سپری شده از آخرین خوابیدن فرد است. اگر افراد از خواب شبانه محروم شده باشند، بدون توجه به برانگیختگی محیطی زودتر به خواب می‌روند و بیشتر می‌خوابند.
تفاوت‌های فردی در چرخه‌های خواب، شواهدی وجود دارد مبنی بر اینكه متغیرهای شخصیتی ممكن است ریتم الگوهای روزانه را تعیین كنند. برای مثال، شاخاهای برونگرایی و درونگرایی ممكن است نه تنها نوسان‌های دمای بدن بلكه عملكرد هشیارانه در تكالیف را نیز تعیین كنند. برونگرایی با دمای بالای بدن و عملكرد بهتر در هنگام غروب و درونگرایی با دمای بالای بدن و عملكرد بهتر در هنگام صبح مرتبط است. گمان می‌رود كه این دو سنخ شخصیتی از تفاوت‌های زیست شناختی ناشی شده باشند. به بیان دیگر، ساخت زیستی مسوول این جریان است.
● دیگر ریتم‌های خواب
ریتم نصفه روزه، مطالعات انجام شده در مورد آزمون‌هایی كه ابتدا از خواب محروم شدند و سپس به آنها اجازه داده شد تا مدت زمانی طولانی‌تر بخوابند بعد از ۵/۱۲ ساعت خواب، بازگشت معنی‌داری را به خواب با موج كوتاه نشان داد. این یافته‌ها موید این مشاهده است كه مردم در حدود ظهر نه تنها هشیاری كمتری دارند بلكه خواب‌آلود هم هستند. در بسیاری از فرهنگ‌ها خواب نیمروز معمول است. برطبق نظر پیر گاكنون (محقق) و همكارانش پدیده چرت بعدازظهر ممكن است بازتابی از تمایل به ورود مجدد به حالت روانشناختی‌یی باشد كه با مرحله خواب با امواج كوتاه همراه است. منظور از خواب با امواج كوتاه مرحله ۳ و ۴ خواب است.
چرخه بنیادی استراحت / فعالیت حدود ۹ تا ۱۲۰ دقیقه طول می‌كشد. این چرخه در فعالیت‌هایی مثل انجام دادن تكالیف حسی مختلف، تكالیف هشیارانه و تكالیف تخیلی دخالت دارد. توانایی به خواب رفتن در طی روز را این چرخه تعیین می‌كند، منظور این است كه در بخش استراحت این چرخه هستیم و به خواب رفتن راحت‌تر است. ترتیب ۹۰ دقیقه‌یی خواب REM (مرحله‌یی از خوابیدن كه با حركات سریع چشم همراه است و شخا در این مرحله رویا می‌بیند) به این احتمال میدان داده است كه REM تا حدی توسط BRAC كنترل می‌شود. برای مثال نشان داده شده است كه مردم تمایل دارند هر شب در ساعت معین بخوابند.
چرخه مغز چپ / مغز راست، مغز دو نیمكره دارد كه هركدام عملكرد نسبتا متفاوتی دارند، نیمكره راست به خیال‌پردازی و تفكر شهودی و نیمكره چپ به تفكر كلامی و عقلانی مربوط است. جالب آنكه هر نیمكره چرخه‌یی ۹۰ تا ۱۰۰ دقیقه‌یی دارد كه ۱۸۰ درجه خارج از فاز چرخه دیگر است. بنابراین، مابین تفكر خیالی / شهودی و تفكر كلامی / عقلانی در نوسانیم. رویاهای REM بیشتر خیالی / شهودی و رویاهای NREMبیشتر كلامی / عقلانی است. این می‌تواند به این صورت باشد كه پیش از اینكه من بتوانم رویاهای رم یا غیررم داشته باشم، باید در موقعیت ذهنی خوبی باشم.
موقعیتی كه به وسیله چرخه بنیادی استراحت /فعالیت من تعیین می‌شود.
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست